Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου δασκάλου.
ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ Θεολόγου – Καθηγητού.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ: Ο Απόστολος και Ευαγγελιστής Ματθαίος, πριν γίνει μαθητής του Κυρίου Ιησού Χριστού, ονομαζόταν Λευί. Ο πατέρας του λεγόταν Αλφαίος και ήταν από τη Γαλιλαία. Ο Ματθαίος έκανε το επάγγελμα του τελώνη, και ο Ιησούς τον βρήκε να κάθεται στο τελωνείο έξω από την Καπερναούμ. Και είπε προς αυτόν: “Ακολούθει μοι”. Ο Ματθαίος, χωρίς καμιά καθυστέρηση, αμέσως τον ακολούθησε [Μτθ. θ΄9-10, Μάρκ. β΄13-14, Λουκ. ε΄27,28]. Και όχι μόνο εγκατέλειψε το αμαρτωλό, για την εποχή εκείνη, επάγγελμα του τελώνη, αλλά και με χαρά φιλοξένησε τον Κύριο στο σπίτι του. Εκεί, μάλιστα, ήλθαν και πολλοί τελώνες και άλλοι αμαρτωλοί άνθρωποι, με τους οποίους ο Ιησούς συνέφαγε και συζήτησε. Οι φαρισαίοι, όμως, που είχαν πωρωμένη συνείδηση, όταν είδαν αυτή την ενέργεια του Κυρίου, αμέσως τον κατηγόρησαν ότι συντρώγει με τελώνες και αμαρτωλούς. Ο Ιησούς το άκουσε και είπε αποστομώνοντάς τους: “Ου γαρ ήλθον καλέσαι δικαίους, αλλὰ ἁμαρτωλοὺς εις μετάνοιαν” (Ματθαίου, θ’ 13). Δηλαδή, λέει ο Κύριος, δεν ήλθα για να καλέσω εκείνους που νομίζουν τους εαυτούς τους δίκαιους, αλλά ήλθα να καλέσω τους αμαρτωλούς, για να μετανοήσουν και να σωθούν. Ο Ευσέβιος, στην Εκκλησιαστική του Ιστορία (Γ΄24,6), διασώζει την παράδοση ότι ο Ματθαίος πρώτα κήρυξε στους Εβραίους της Παλαιστίνης, για τους οποίους συνέγραψε και το Ευαγγέλιό του, ενώ εν συνεχεία μετέβη σε άλλα έθνη. Άλλοι πατέρες αναφέρουν ότι ο Ευαγγελιστής μετέβη στην Αιθιοπία [Ρουφίνος, Ευχέριος, Σωκράτης (PG 67,126)], όπου και, κατά πάσα πιθανότητα, μαρτύρησε. Άλλοι ομιλούν για τον Πόντο, την Περσία, ακόμη και την Ιρλανδία [συχνό εδώ το όνομα Μάθιου]. Η ορθόδοξη εικονογραφία τον παρουσιάζει με το βιβλίο του Ευαγγελίου ή με τα (υποτιθέμενα) όργανα του μαρτυρίου του, σπαθί ή λόγχη.
ΤΟ ΚΑΤΑ ΜΑΤΘΑΙΟΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ: Στο Ματθαίο οφείλει η Εκκλησία μας το πρώτο κατά σειρά, και όχι χρονολογικά, Ευαγγέλιο, που γράφτηκε περί το 64 μ.Χ. Πρόκειται για το μοναδικό βιβλίο της Καινής Διαθήκης που γράφηκε στην Εβραϊκή. Ελληνική μετάφραση του Ευαγγελίου αυτού υπήρχε πάντως πριν το τέλος του 1ου αιώνα (Παπίας). Ο σκοπός της συγγραφής του Ευαγγελίου ήταν να αποδείξει στους Εβραίους, πρωτίστως, ότι ο Ιησούς είναι ο αναμενόμενος Μεσσίας της Π. Διαθήκης, Υιός Θεού, Βασιλεύς και τελειωτής του αρχαίου Νόμου. Γι’ αυτό το λόγο ο Ευαγγελιστής αναφέρει τα ιστορούμενα γεγονότα και τους λόγους του Κυρίου σε μια πιο συστηματική σειρά παρά χρονολογική. Ακόμη ο Ματθαίος διαλέγει αποδεικτικά γεγονότα και φράσεις που θα μπορούσαν να ελεγχθούν από τους Εβραίους αναγνώστες του Ευαγγελίου. Επιδιώκει να προσαρμόσει τις προφητείες στα γεγονότα, αλλά δεν τροποποιεί καθόλου τα γεγονότα για να “ταιριάσουν” στην προσαρμογή αυτή. Ακόμη στον Απόστολο Ματθαίο αποδίδεται, από την παράδοση, το απόκρυφο βιβλίο με τον τίτλο: “Το βιβλίο της καταγωγής της μακαρίας Μαρίας και της παιδικής ηλικίας του Σωτήρος”. Τέλος στο όνομα του Ευαγγελιστή Ματθαίου αποδίδεται, κακώς, το βιβλίο των λεγομένων αποκρύφων “Πράξεων Ματθαίου”.
ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟ: “Θείας ήκουσας, φωνής του Λόγου, και της πίστεως, το φως εδέξω, καταλείψας τελωνείου τον σύνδεσμον όθεν Χριστού την απόρρητον κένωσιν, ευηγγελίσω Ματθαίε Απόστολε. Και νυν πρέσβευε, δοθήναι τοις σε γεραίρουσι, πταισμάτων ιλασμὸν και μέγα έλεος”.
ΚΟΝΤΑΚΙΟ: “Του τελωνείου τον ζυγὸν απορρίψας, δικαιοσύνης τω ζυγώ προσηρμόσθης, και ανεδείχθης έμπορος πανάριστος, πλούτον κομισάμενος, την εξ ύψους σοφίαν· όθεν ανεκήρυξας, αληθείας τον λόγον, και των ραθύμων ήγειρας ψυχάς, καθυπογράψας, την ώραν της κρίσεως”.
konstantinosa.oikonomou@gmail.com www.scribd.com/oikonomoukon
Ο ΑΓΙΟΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΚΑΙ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΗΣ ΜΑΤΘΑΙΟΣ
Οι τέσσερις Ευαγγελιστές απολαμβάνουν ιδιαιτέρας τιμής στην Εκκλησία, διότι, μαζί με τους υπόλοιπους συγγραφείς των βιβλίων της Αγίας Γραφής, αποτέλεσαν τα όργανα του Αγίου Πνεύματος, για την καταγραφή της θείας αποκάλυψης, για τη σωτηρία του κόσμου. Ένας από αυτούς είναι ο άγιος ευαγγελιστής και απόστολος Ματθαίος.
Ήταν εβραίος στην καταγωγή και γιός του Αλφαίου (όχι του πατέρα του Ιακώβου). Το όνομά του σημαίνει «δώρο Θεού», δηλαδή Θεοδώρητος. Όμως στους Ευαγγελιστές Μάρκο (12,14) και Λουκά (5,27) αναφέρεται με το όνομα Λευί ή Λεβυΐς, καθότι οι Εβραίοι συνήθιζαν να έχουν περισσότερα του ενός ονόματα. Το ότι χρησιμοποιεί το όνομα Ματθαίος στο δικό του Ευαγγέλιο, σημαίνει, σύμφωνα με κάποιους μελετητές, το πρώτο του όνομα ήταν Λευί, αλλά όταν συνάντησε το Χριστό και Τον ακολούθησε, άλλαξε ο ίδιος το όνομά του σε Ματθαίος (= δώρο Θεού), ως δείγμα ευγνωμοσύνης στο Θεό και έκτοτε διατήρησε σε όλη του τη ζωή αυτό το όνομα.
Ασκούσε το επικερδές επάγγελμα του τελώνη, δηλαδή του φοροεισπράκτορα. Κατοικούσε στην Καπερναούμ, η οποία ανήκε διοικητικά στον Ηρώδη και τους φόρους τους εισέπραττε ο εκείνος και όχι οι Ρωμαίοι. Αυτό σημαίνει ότι ήταν πιθανόν υπάλληλος του Ηρώδη και δεν είχε δική του φοροεισπρακτική εταιρεία. Γνώριζε πολύ καλά την αραμαϊκή και την ελληνική γλώσσα, διότι στην περιοχή μιλούσαν την ελληνική. Γενικά οι τελώνες θεωρούνταν μισητά πρόσωπα από το λαό, για τις κλοπές, τους εκβιασμούς, και την τοκογλυφία που ασκούσαν. Επειδή θεωρούνταν άνθρωποι αμαρτωλοί, απέφευγαν τη συναναστροφή μαζί τους και ως εκ τούτου οι τελώνες συναναστρέφονταν μόνο μεταξύ τους.
Φαίνεται πως ο Ματθαίος δεν είχε φθαρεί εντελώς από το αμαρτωλό επάγγελμα που ασκούσε και ήταν ευσεβής άνθρωπος και περίμενε με πάθος τον Μεσσία. Πιθανόν να είχε ακούσει γι’ Αυτόν και τα θαύματά του και γι’ αυτό Τον ακολούθησε με προθυμία. Όπως μας διηγείται ο ίδιος ο Ματθαίος στο Ευαγγέλιό του, ο Κύριος σε μια από τις περιοδείες του στην Καπερναούμ, ενώ βάδιζε στην οδό, «είδεν άνθρωπον καθήμενον επί το τελώνιον, Ματθαίον λεγόμενον» (Ματθ.9,9). Ο άνθρωπος αυτός ήταν ο Ματθαίος. Και συνεχίζει: «και λέγει αυτώ, ακολούθει μοι. Και αναστάς ηκολούθησεν αυτώ» (Ματθ.9,9). Ο πλούσιος τελώνης Ματθαίος υπάκουσε στην κλήση του Κυρίου, παράτησε την επικερδή εργασία του και Τον ακολούθησε, γενόμενος ένας από τους πιο αφοσιωμένους μαθητές Του.
Για να δείξει στο Χριστό την ευγνωμοσύνη του για την τιμή που του έκανε, να τον χρίσει μαθητή του, ετοίμασε πλούσιο γεύμα και Τον κάλεσε στο σπίτι του. Ο δε Χριστός εκφράζοντας την ευαρέσκειά Του στον Ματθαίο αποδέχτηκε και κατέλυσε στην οικία του. Ο Ματθαίος κάλεσε επίσης στο τραπέζι και πολλούς φίλους του τελώνες και αμαρτωλούς. Ίσως τους κάλεσε να γνωρίσουν τον Διδάσκαλο και να μετανοήσουν όπως αυτός. Αλλά το γεγονός αυτό σκανδάλισε τους υποκριτές Φαρισαίους, οι οποίοι βρήκαν την ευκαιρία, προσπαθώντας να Τον μειώσουν στα μάτια των μαθητών Του, λέγοντες, «διατί μετά των τελωνών και αμαρτωλών εσθίει ο διδάσκαλος υμών;», για να πάρουν την αποστομωτική και γεμάτη σημασία απάντηση από τον Κύριο, «ου χρείαν έχουσιν οι ισχύοντες ιατρού, αλλ’ οι κακώς έχοντες … ου γαρ ήλθον καλέσαι δικαίους, αλλά αμαρτωλούς εις μετάνοιαν» (Ματθ.9,11-13). Σε αυτόν τον μικρό διάλογο ο Χριστός αποκάλυψε τον σκοπό της ενανθρωπήσεώς Του, ο οποίος είναι η θεραπεία των αμαρτωλών από την πνευματική νόσο της αμαρτίας.
Ακολούθησε λοιπόν πιστά τον Κύριο και έζησε κοντά Του με ταπείνωση και αφάνεια, αφού δεν φαίνεται πουθενά αλλού το όνομά του στην Καινή Διαθήκη. Έζησε όλα τα σωτήρια γεγονότα από κοντά και ιδίως το Πάθος, την Ανάσταση και την Ανάληψη του Κυρίου. Μαζί με τους άλλους αποστόλους φωτίστηκε από το Άγιο Πνεύμα κατά την ημέρα της Πεντηκοστής και έλαβε μέρος στην Αποστολική Σύνοδο της Ιερουσαλήμ (48 μ. Χ.).
Ελάχιστα πράγματα γνωρίζουμε για την κατοπινή του ζωή. Αρχαιότατη παράδοση αναφέρει ότι διακρίνονταν από τους άλλους αποστόλους στον ασκητικό του βίο. Σύμφωνα με μαρτυρία του Κλήμεντα Αλεξανδρέα, έτρωγε καρπούς και λάχανα και ουδέποτε κρέας. Στάλθηκε από τους άλλους αποστόλους να διδάξει το Ευαγγέλιο κατά προτίμηση στους Εβραίους, τους ομόφυλους του σε όλη την Παλαιστίνη. Να τους πείσει ότι στο Πρόσωπο του Ιησού, που απέρριψαν και θανάτωσαν, πραγματοποιήθηκαν όλες οι προφητείες της Παλαιάς Διαθήκης. Μάλιστα για το σκοπό αυτόν έγραψε και το ομώνυμο Ευαγγέλιό του.
Όμως κήρυξε το Ευαγγέλιο με πάθος και ζήλο και στους Εθνικούς. Κήρυξε στη Μακεδονία, στην Αιθιοπία, στην Περσία, Μηδία και Παρθία. Στην Αιθιοπία κατέστησε πρώτο επίσκοπο τον ακόλουθό του Πλάτωνα και βάπτισε το γιο του πρίγκιπα της χώρας και γι’ αυτό συνελήφθη και υπέστη μαρτυρικό θάνατο. Σύμφωνα με άλλη μαρτυρία, του Νικηφόρου Καλλίστου, κήρυξε σε μια άγνωστη φυλή απολίτιστων ανθρωποφάγων, όπου συνελήφθη από τον βασιλιά τους, Φουλβιανό και υπέστη μαρτυρικό θάνατο. Ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης αναφέρει την πληροφορία ότι «ετελειώθη διά του πυρός υπό των απίστων» στην Ιεράπολη της Συρίας. Η μνήμη του τιμάται στις 16 Νοεμβρίου.
Ο Ματθαίος, όπως προαναφέραμε, συνέγραψε το ομώνυμό του Ευαγγέλιο, αρχικά στην εβραϊκή γλώσσα, για τον ευαγγελισμό και χρήση των εξ’ Εβραίων Χριστιανών. Αργότερα το μετέφρασε ο ίδιος στην ελληνική, για τους εξ εθνών Χριστιανούς. Ενώ όμως το Ευαγγέλιο στην εβραϊκή χάθηκε ενωρίς, αντίθετα το Ευαγγέλιο στην ελληνική διατηρήθηκε και αποτέλεσε μέρος του «κανόνα της Καινής Διαθήκης» και είναι το πρώτο βιβλίο της Καινής Διαθήκης. Διακρίνεται για την σαφήνειά του και τη χάρη του. Παραθέτει πλήθος προφητικών χωρίων της Παλαιάς Διαθήκης, τα οποία βρήκαν την εκπλήρωσή τους στον Ιησού Χριστό. Κύριο μέλημά του ήταν να αποδείξει ότι ο Ιησούς Χριστός είναι ο αναμενόμενος Μεσσίας των προφητών της Παλαιάς Διαθήκης.