1.

Anthony Bloom (Metropolitan of Sourozh (1914- 2003))

Εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρός καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

Σήμερα ἑορτάζουμε τὴν Ἑορτὴ τῶν Ἁγίων Πάντων, ὅλων ἐκείνων ποὺ ἄκουσαν τὸν Χριστὸ νὰ ὁμιλεῖ, ποὺ οἱ καρδιὰ καὶ ὁ νοῦς τους πῆραν φωτιά, καὶ οἱ ὁποῖοι στάλθηκαν στὸν κόσμο γιὰ νὰ μεταφέρουν τὰ καλὰ νέα. Τὰ νέα αὐτὰ εἶναι ὅτι ὁ Θεὸς τόσο ἀγάπησε τὸν κόσμο ὥστε ἦλθε μὲ τὴν πρόθεση νὰ μὴν τὸν ἐγκαταλείψει ποτέ, ὥστε μὲ τὴν Ἀνάσταση Του πῆρε μαζί Του τὴν οὐσία τοῦ κόσμου – στὴν Σάρκα Του ὅλο τὸν ὁρατὸ κόσμο, στὴν ψυχή Του ὁλάκερο τὸν ἀνθρώπινο κόσμο- καὶ τοὺς ἔδωσε θέση στὰ δεξιὰ τοῦ Πατρός.

Αὐτὸ δὲν εἶναι μόνο ἡ δόξα τῆς Ἐκκλησίας, εἶναι ἕνα κάλεσμα ποὺ ἀπευθύνεται στὸν καθένα μας. Σήμερα καλούμαστε ἀπὸ τὸ Εὐαγγέλιο, παίρνουμε θάρρος ἀπὸ τὴν Ἐπιστολή, νὰ ἀγαπᾶμε τὸν Θεὸ τόσο πολὺ ὥστε νὰ γίνουμε πραγματικοί μαθητές Του, καὶ αὐτὸ σημαίνει ὅτι ἡ ἐμπιστοσύνη μας σὲ Αὐτὸν πρέπει νὰ εἶναι καὶ νὰ γίνει, μέρα μὲ τὴ μέρα, πιὸ ἀληθινὴ, ὥστε ὁ κόσμος, βλέποντας ἐμᾶς, τὸν τρόπο ζωῆς μας, ποιοὶ εἴμαστε, νὰ πιστέψει ὅτι ὁ Θεὸς ἦρθε γιὰ νὰ σώσει τὸν κόσμο καὶ ὅτι ἀξίζει νὰ ἀκολουθήσουμε τὸν Θεὸ ὡς Κύριο καὶ Φίλο.

Ὁ Ἅγιος Ἰάκωβος, μιλώντας στοὺς ἀνθρώπους τῆς ἐποχῆς του εἶπε: Ἄν θέλετε νὰ μοῦ δείξετε τὴν πίστη σας χωρὶς ἔργα, ἐγὼ θὰ σᾶς δείξω τὴν πίστη μου μέσα ἀπὸ τὰ ἔργα μου… Ἄς πᾶμε λοιπὸν στὸν κόσμο, ἕναν κόσμο ποὺ βρίσκεται σὲ ἀθλιότητα, σὲ ταραχὴ καὶ δυστυχία γιατὶ ἔχει χάσει τὸν δρόμο του, καὶ νὰ τοῦ φέρουμε τὰ χαρμόσυνα νέα. Αὐτὰ τὰ νέα δὲν εἶναι μόνο ὅτι ὁ Θεὸς ἔχει ἔρθει καὶ βρίσκεται ἀνάμεσά μας, ὅτι μᾶς ἔχει δείξει την ὁδὸ τῆς σωτηρίας, ὅτι Ἐκεῖνος εἶναι ἡ ὁδὸς τῆς σωτηρίας καὶ ἔδωσε ἕνα παράδειγμα γιὰ νὰ τὸ μιμηθεῖ ὁ καθένας μας, ὄχι δουλοπρεπῶς, οὔτε σὰν μισθωτός ἀλλὰ μὲ τὴν χαρὰ ὅτι ἀκολουθώντας αὐτὸν τὸν δρόμο σημαίνει ὅτι ἔχουμε ἐκπληρώσει τὴν ἀποστολή μας, ὅτι εἴμαστε φορεῖς μιᾶς ζωῆς ποὺ μπορεῖ νὰ πλημμυρίσει τὴν ζωὴ τῶν ἄλλων ἀνθρώπων.

Αὐτὸ εἶναι τὸ μήνυμα τῆς σημερινῆς ἑορτῆς. Στὶς ἑπόμενες δύο ἑβδομάδες θὰ γιορτάσουμε τοὺς Ἁγίους τῆς Ρωσσίας καὶ τοὺς Ἁγίους τούτων τῶν νήσων, ἄνθρωποι ποὺ εἶναι αἷμα καὶ σάρκα μας- συγγενεῖς μας. Ἄς τοὺς σκεφτοῦμε καὶ ἄς προσπαθήσουμε νὰ ζήσουμε μὲ τέτοιο τρόπο ποὺ νὰ μποροῦν νὰ χαίρονται ποὺ ἀκολοὺθησαν τ’ ἀχνάρια τους ἄνθρωποι ἄξιοι τοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς δικῆς τους ζωῆς.

2.

Περί τῶν Ἁγίων

Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης

Προοίμιον εἰς τόν Συναξαριστήν

Kαιρός ἤδη εἶναι νά καλέσω ἅπαντας τούς χριστιανούς εἰς τήν τοῦ Συναξαριστοῦ τούτου ἀνάγνωσιν. Ἔλθετε λοιπόν πάντες οἱ πατριάρχαι, ἀρχιερεῖς τε καί ἱερεῖς, καί ὅσοι τῆς τῶν κληρικῶν τυγχάνετε τάξεως. Ἔλθετε βασιλεῖς καί ἡγεμόνες καί ἄρχοντες. Ἔλθετε πάντες οἱ ἀπό Χριστοῦ ὀνομαζόμενοι ὀρθόδοξοι χριστιανοί, ὁ περιούσιος λαός τοῦ Κυρίου, ἄνδρες καί γυναῖκες, μικροί καί μεγάλοι, νέοι καί γέροντες.

Ὁ γάρ Συναξαριστής οὗτος, πολύφωτός ἐστιν Οὐρανός, ὁ ὁποῖος, ὡς μέγαν μέν Φωστῆρα καί λαμπρότατον Ἥλιον ἔχει τόν Δεσπότην Χριστόν. ὡς Σελήνην δέ ἀργυροειδῆ καί πλησιφαῆ ἔχει τήν Ὑπεραγίαν Θεοτόκον. ὡς ἀστέρας δέ ἀπλανεῖς καί ἀνεκλείπτους περιέχει ὅλους τούς χορούς τῶν ἁγίων ἁπάντων. Ὅθεν φωτίζει, θερμαίνει, ζωοποιεῖ καί διεγείρει πρός γονιμότητα τῶν ἀρετῶν, ὅλην τήν τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίαν, καί πᾶσαν τήν ὑφήλιον Κτίσιν.

Ὁ Συναξαριστής οὗτος, δικαίως πρέπει νά ὀνομασθῇ Κῆπος πολυειδής καί εὐωδέστατος τῆς τοῦ Χριστοῦ ἁγίας Ἐκκλησίας, γεμάτος ἀπό Ρόας καί Ἀκρόδρυα. ἀπό Νάρδους καί Κρόκους. ἀπό Καλάμους καί Ὑακίνθους. ἀπό Ναρκίσσους καί Κινναμώμους καί ἀπό ὅλα τά πρώτιστα καί εὐωδέστατα μῦρα τε καί ἀρώματα. μέ τοῦ ὁποίου τάς ἀγλαΐας καί χάριτας, αὕτη γλυκαίνει, εὐφραίνει, χαροποιεῖ καί εὐωδιάζει τά ἐδικά της τέκνα, ἕκαστον κατά τήν οἰκίαν τάξιν καί τό ἐπάγγελμα. Περί οὗ ἔγραφεν ἡ Ἀσματίζουσα Νύμφη: «ἔρχου Νότε, διάνευσον Κῆπόν μου, καί ρευσάτωσαν ἀρώματά μου» (Ἆσμ. δ’ 16), καί πάλιν: «καταβήτω ἀδελφιδός μου εἰς κῆπον αὐτοῦ, καί φαγέτω καρπόν ἀκροδρύων αὐτοῦ» (Ἆσμ. ε’ 1). Ὅθεν διά τόν κῆπον τοῦτον, δίκαιον εἶχε νά γράφῃ πρός Αὐτόλυκον Θεόφιλος ὁ ἕκτος τῆς Ἀντιοχείας ἐπίσκοπος, ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι κατά ἀλήθειαν Κῆπος, εἰς τόν ὁποῖον εὑρίσκονται Ρόδα μαρτύρων, Κρῖνα Παρθένων, Ἴα χηρευουσῶν καί Κισσοί τῶν ὑπάνδρων.

Διά τοῦτο ἡ Μαγδαληνή Μαρία, καί λανθασθεῖσα (διά νά εἰπῶ ἔτσι) δέν ἐλανθάσθη, καί παραγνωρίσασα, δέν ἐπαραγνώρισεν, ὅταν ἐν τῷ κήπῳ ἐνόμισεν ὡς κηπουρόν τόν Δεσπότην Χριστόν. Ἐπειδή ὁ Ἰησοῦς Χριστός, Αὐτός ἐστάθη ὁ ἀληθινός κηπουρός τοῦ Κήπου τούτου Συναξαριστοῦ, καί Αὐτός ἐφύτευσεν ἐν αὐτῷ μέ τήν παντοδύναμον δεξιάν Του, τά πολυειδῆ καί παντοδαπά καί πολυποίκιλα δένδρα τῶν ἁγίων ἁπάντων, καί ἔδειξεν αὐτόν ἀσυγκρίτως καλλίτερον ἀπό τούς ἐν τῇ Ἀσίᾳ κήπους καί παραδείσους, οὕς ἐφύτευσεν ὁ βασιλεύς Κῦρος. καί ἀπό τούς κρεμαστούς κήπους τῆς Βαβυλῶνος, οἵτινες ἦτον ἕνα ἀπό τά ἑπτά θαύματα τοῦ Κόσμου, ἤ μᾶλλον εἰπεῖν, ὁ καρπός ὅλος τῆς ἐνσάρκου οἰκονομίας τοῦ Θεοῦ Λόγου, καί τό τέλος τῆς ἐπιφοιτήσεως τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἐν εἴδει πυρίνων γλωσσῶν, τῆς γενομένης κατά τήν ἡμέραν τῆς Πεντηκοστῆς. καί τό κέρδος ὅλον τοῦ Εὐαγγελίου, τοῦ κηρυχθέντος ἐν ὅλῳ τῷ κόσμῳ ὑπό τῶν ἱερῶν ἀποστόλων, ἐστάθησαν οἱ ἅγιοι Πάντες, οἱ περισσότεροι ἀπό τούς ὁποίους περιέχονται ἐν τῷ Συναξαριστῇ τούτῳ. Ὅθεν περί τοῦ καρποῦ τούτου ἔλεγεν ὁ Κύριος πρός τούς ἱερούς ἀποστόλους: «ἐν τούτῳ ἐδοξάσθη ὁ Πατήρ μου, ἵνα καρπόν πολύν φέρητε, καί γενήσεσθε ἐμοί μαθηταί» (Ἰωάν. ιε’ 8).

Ὁ Συναξαριστής οὗτος πρέπει νά ὀνομασθῇ κοινόν ψυχῶν ἰατρεῖον, ἀπό τό ὁποῖον κάθε Χριστιανός, ὁποίας ἄν εἴη τάξεως καί βαθμοῦ, λαμβάνει τήν ἰατρείαν τοῦ πάθους του. ὅθεν εἶπεν ὁ μέγας Βασίλειος: «οἱ βίοι τῶν μακαρίων ἀνδρῶν ἀνάγραπτοι παραδεδομένοι, οἷον εἰκόνες τινές ἔμψυχοι τῆς κατά Θεόν πολιτείας, τῷ μιμήματι τῶν ἀγαθῶν ἔργων πρόκεινται. καί τοίνυν, περί ὅπερ ἄν ἕκαστος ἐνδεῶς ἔχοντος ἑαυτοῦ αἰσθάνεται, ἐκείνῳ προσδιατρίβων, οἷον ἀπό τινος κοινοῦ ἰατρείου, τό πρόσφορον εὑρίσκει τῷ ἀρρωστήματι φάρμακον» (Ἐπιστ. α’). Καί καθώς οἱ ζωγράφοι, ὅταν θέλουν νά μεταγράψουν καμμίαν εἰκόνα ἀπό ἄλλην εἰκόνα, ἀποβλέπουν συχνά εἰς τό πρωτότυπον, καί ἔτσι μιμοῦνται τοῦτο καί μεταφέρουν εἰς τήν εἰδικήν τους εἰκόνα. τοιουτοτρόπως καί οἱ Χριστιανοί, ὅσοι θέλουν νά μιμηθοῦν ἀκριβῶς τάς ἀρετάς τῶν ἁγίων, τῶν ἐν τῷ Συναξαριστῇ τούτῳ περιεχομένων, συχνά πρέπει νά ἀναγινώσκουν τούς βίους αὐτῶν καί τά Συναξάρια, ὡς εἶπε πάλιν τοῦτο ὁ μέγας Βασίλειος: «ὥσπερ οἱ ζωγράφοι, ὅταν ἀπό εἰκόνων εἰκόνα γράφωσι, πυκνά πρός τό ἑαυτῶν σπουδάζουσι μεταθεῖναι φιλοτέχνημα. οὕτω δή τόν ἐσπουδακότα ἑαυτόν πᾶσι τοῖς μέρεσι τῆς ἀρετῆς ἀπεργάσασθαι τέλειον, οἱονεί πρός ἀγάλματα κινούμενα καί ἔμπρακτα, τούς βίους τῶν ἁγίων ἀποβλέπειν, καί τό ἐκείνων ἀγαθόν, οἰκεῖον ποιεῖσθαι διά μιμήσεως» (αὐτόθι).

Παραδείγματος χάριν, ἐάν ἐσύ ὁ ἀναγινώσκων εἶσαι Πατριάρχης, ἀναγίνωσκε τά ἐν τῷ βιβλίῳ τούτῳ περιεχόμενα Συναξάρια τῶν μακαρίων ἐκείνων καί ἁγίων Πατριαρχῶν, οἵτινες εὐηρέστησαν τῷ Θεῷ διά θεωρίας καί πράξεως. Ἐάν εἶσαι ἀρχιερεύς, μιμοῦ τούς ἐν τῷ Συναξαριστῇ τούτῳ ἁγίους καί ἀοιδίμους ἐκείνους ἀρχιερεῖς. Ἐάν ὑπάρχῃς ἱερεύς, ἀκολούθει εἰς τούς ἐνταῦθα περιεχομένους εὐλαβεῖς καί ἁγίους ἱερεῖς, οἵτινες φυλάξαντες καθαρόν τό ἀξίωμα τῆς ἱερωσύνης, ἐχρημάτισαν φίλοι Θεοῦ. Ἐάν ἔχῃς τό τοῦ διακόνου ἐπάγγελμα, ἀπόβλεπε εἰς τό παράδειγμα τῶν εὐαρεστησάντων τῷ Χριστῷ διακόνων, ἤ δι᾽ ὁμολογίας ἤ διά μαρτυρίου ἤ διά ἀρετῆς, οἵτινες περιέχονται ἐν ταύτῃ τῇ βίβλῳ. Ἐάν ἐνεδύθῃς τό μοναχικόν σχῆμα καί ἔγινες μοναχός, μιμοῦ τά ἐνταῦθα ἀναφερόμενα πολυάριθμα πλήθη τῶν ὁσίων καί μοναχῶν, οἵτινες καταφρονήσαντες τῶν γηΐνων ἁπάντων, καί ἄραντες ἐπί ὤμων τόν ἐλαφρόν ζυγόν τοῦ Χριστοῦ, ἐπολιτεύθησαν θεαρέστως, καί τῆς αἰωνίου δόξης κατηξιώθησαν, καί φεῦγε μέν τά παραδείγματα τῆς παρακοῆς, ὁποῖα μάλιστα εἶναι ὁ μοναχός ἐκεῖνος καί μάρτυς, οὗ ἡ διήγησις ἀναφέρεται κατά τήν δεκάτην πέμπτην τοῦ Ὀκτωβρίου, καί ὁ μοναχός Μάλχος, οὗ ἡ διήγησις εὑρίσκεται κατά τήν εἰκοστήν ἕκτην Μαρτίου. ζήλου δέ καί ἀκολούθει εἰς τά παραδείγματα τῆς ὑπακοῆς, ὀποῖα εἶναι, Ἀκάκιος ὁ ἐν τῇ Κλίμακι, ὁ ἐν τῇ εἰκοστῇ ἕκτῃ τοῦ Νοεμβρίου ἀναφερόμενος, καί Παῦλος ὁ ἁπλοῦς, ὁ ἑορταζόμενος κατά τήν ἑβδόμην Μαρτίου. Ἐάν εἶσαι Παρθένος μοναχή, τρέχε ὀπίσω εἰς τά ἴχνη τόσων καί τόσων Παρθένων καί μοναζουσῶν, τῶν ἐν τῷ Συναξαριστῇ τούτῳ περιεχομένων, καί γίνου παρθένος, ὄχι μόνο κατά τό σῶμα, ἀλλά καί κατά τήν ψυχήν. ὄχι μόνον κατά τάς αἰσθήσεις, ἀλλά καί καθ᾽ ὅλας τάς κινήσεις, τάς σωματικάς τε καί ψυχικάς. Ἄκουσον γάρ τί λέγει ὁ Χρυσορρήμων: «τήν παρθένον, οὐ τῷ σώματι μόνον καθαράν εἶναι δεῖ, ἀλλά καί τῇ ψυχῇ. εἴγε μέλλοι τόν ἅγιον ὑποδέχεσθαι Νυμφίον». καί πάλιν: «Παρθενείας ὅρος, τό καί σώματι καί πνεύματι εἶναι ἁγίαν» (Λόγ. Παρθενίας)…

Ἐάν ἦσαι βασιλεύς, ἀκολούθει εἰς τά ἴχνη τῶν ἐνταῦθα περιεχομένων ἀοιδίμων ἐκείνων βασιλέων, τοῦ μεγάλου, λέγω, Κωνσταντίνου, τοῦ κατά τήν εἰκοστήν πρώτην τοῦ Μαΐου ἑορταζομένου. τοῦ μεγάλου Θεοδοσίου, τοῦ κατά τήν δεκάτην ἑβδόμην Ἰανουαρίου μνημονευομένου. Θεοδοσίου τοῦ μικροῦ, τοῦ ἀναφερομένου κατά τήν εἰκοστήν ἐννάτην τοῦ Ἰουλίου. Μαρκιανοῦ οὗ ἡ μνήμη τελεῖται κατά τήν δεκάτην ἑβδόμην Φεβρουαρίου, Ἰωάννου Βατάζη τοῦ ἐλεήμονος, ὅστις ἑορτάζεται κατά τήν τετάρτην τοῦ Νοεμβρίου καί Ἰωάννου Βλαδιμήρου τοῦ Θαυματουργοῦ, τοῦ κατά τήν εἰκοστήν δευτέραν Μαΐου ἑορταζομένου. οἵτινες ὅλοι δέν ἐμποδίσθησαν ἀπό τόν ὄγκον τοῦ βασιλικοῦ ἀξιώματος, ἀλλά ἀγαπήσαντες τόν Θεόν, ἐφύλαξαν τάς τούτου ἐντολάς καί ἐσώθησαν. Ἐάν εἶσαι βασίλισσα, εἴτε μήτηρ βασιλέως, εἴτε γυνή, εἴτε θυγάτηρ ἤ Δόμνα ἤ Ἀρχόντισσα, ἔχε εἰς παράδειγμα τάς ἐν τῷ Συναξαριστῇ τούτῳ ἀναφερομένας Ἀρχοντίσσας καί βασιλίσσας, ὁποῖαι μάλιστα εἶναι, ἡ βασίλισσα Ἑλένη, ἡ κατά τήν εἰκοστήν πρώτην Μαΐου ἑορταζομένη, ἡ Πλακίλλα, ἡ κατά τήν δεκάτην τετάρτην τοῦ Σεπτεμβρίου ἀναφερομένη, ἡ Θεοφανώ, ἡ μνημονευομένη κατά τήν δεκάτην ἕκτην τοῦ Δεκεμβρίου, ἡ Πουλχερία, ἧς ἡ μνήμη γίνεται κατά τήν δεκάτην τοῦ Σεπτεμβρίου, ἡ Σωπάτρα, ἡ θυγάτηρ τοῦ Μαυρικίου βασιλέως, ἡ ἑορταζομένη κατά τήν ἐννάτην τοῦ Νοεμβρίου, ἡ Μαρκιανή, ἥτις μνημονεύεται κατά τήν εἰκοστήν ἑβδόμην Ἰανουαρίου, ἡ Θεοδώρα, ἡ σύζυγος Ἰουστίνου, ἡ κατά τήν δεκάτην πέμπτην τοῦ Νοεμβρίου ἀναφερομένη, ἡ Θεοδώρα, ἡ συστήσασα τήν ὀρθοδοξίαν καί κατά τήν ἑνδεκάτην Φεβρουαρίου ἑορταζομένη, ἡ Φευρωνία, ἡ θυγάτηρ Ἡρακλείου τοῦ βασιλέως, ἥτις ἑορτάζεται κατά τήν εἰκοστήν ὀγδόην τοῦ Ὀκτωβρίου. Αὗται γάρ αἱ ἀοίδιμοι, βασιλείαν καί τά τῆς βασιλείας καλά, ὡς σκύβαλα λογισάμεναι, διά τήν ἀγάπην τοῦ Βασιλέως τῶν βασιλέων Χριστοῦ, ἀντί τῆς ἐπιγείου βασιλείας, ἔγιναν κληρονόμοι τῆς Οὐρανίου.

Ἐάν εἶσαι ἄρχων καί κριτής καί ἐξουσιαστής, μιμοῦ τόσους καί τόσους ἄρχοντας καί ἐξουσιαστάς τούς ἐδῶ ἀναφερομένους, οἵτινες διατί δέν εἶχον προσπάθειαν εἰς τήν ἀρχοντίαν καί ἐξουσίαν τους, διά τοῦτο οὐδέ ἐπαρέβηκαν τούς ὅρους τῆς δικαιοσύνης, ἀλλά δικαίως πολιτευσάμενοι, εὐηρέστησαν τῷ Θεῷ. Ὁποῖος μάλιστα ἦτον ὁ μακάριος Φιλογόνιος, ὁ κατά τήν εἰκοστήν Δεκεμβρίου ἑορταζόμενος. ὁ ἀοίδιμος Θεόδουλος ὁ ἀπό ἐπάρχων, ὁ κατά τήν τρίτην τοῦ Δεκεμβρίου ἀναφερόμενος, καί ὁ θεῖος Ἀμβρόσιος ὁ Μεδιολάνων, ὁ ἐν τῇ ἑβδόμῃ τοῦ Δεκεμβρίου ἑορταζόμενος.

Ἀνίσως εὑρίσκεσαι εἰς τήν κατωτέραν τάξιν τῶν λαϊκῶν καί γυναικί συνδεδεμένων, μή λυπηθῇς διά τοῦτο, ἀλλά ἔχε παράδειγμα τῆς ζωῆς σου πάμπολλα πλήθη τῶν ἐνταῦθα γεγραμμένων λαϊκῶν, οἵτινες διατί ἐφύλαξαν τάς ἐντολάς τοῦ Κυρίου, καί δέν ἦτον προσηλωμένοι εἰς τά τοῦ κόσμου πράγματα, ἔγιναν σκεύη ἐκλογῆς καί ἔζησαν εἰς τόν κόσμον ὄντες, ὡσάν ἔξω τοῦ κόσμου, καί ὡσάν νά ἦτον εἰς τήν ἡσυχίαν καί ἔρημον, ὁποῖος μάλιστα ἦτον ὁ ἅγιος Φιλάρετος ὁ ἐλεήμων, ὁ κατά τήν πρώτην τοῦ Δεκεμβρίου ἑορταζόμενος, Μέτριος ὁ γεωργός, ὁ κατά τήν πρώτην τοῦ Ἰουνίου ἀναφερόμενος, καί Ζαχαρίας ὁ τσαγκάρης, οὗ ἡ διήγησις ἀναφέρεται κατά τήν δεκάτην ἑβδόμην τοῦ Νοεμβρίου. Παρακινεῖ δέ σε εἰς τοῦτο καί ὁ θεῖος Χρυσόστομος λέγων. «Δυνατόν καί σφόδρα δυνατόν, καί γυναῖκας ἔχοντας τήν ἀρετήν μετιέναι, ἐάν θέλωμεν. πῶς; ἐάν ἔχοντες γυναῖκα ὡς μή ἔχοντες ὦμεν. ἐάν μή χαίρωμεν ἐπί κτήσεσιν. ἐάν τῷ κόσμῳ χρώμεθα, ὡς μή καταχρώμενοι. οἱ δέ τινες ἐνεποδίσθησαν ἀπό γάμου ἰδέτωσαν, ὅτι οὐχ ὁ γάμος ἐμπόδιον, ἀλλ᾽ ἡ προαίρεσις ἡ κακῶς χρησαμένη τῷ γάμῳ. ἐπεί οὐδέ ὁ οἶνος ποιεῖ τήν μέθην, ἀλλ᾽ ἡ κακή προαίρεσις, καί τό πέραν τοῦ μέτρου χρῆσθαι. μετά συμμετρίας τῷ γάμῳ χρῶ, καί πρῶτος ἐν τῇ βασιλείᾳ ἔσῃ, καί πάντων ἀπολαύσεις τῶν ἀγαθῶν» (Λογ. ζ’ εἰς τήν πρός Ἑβραίους). Ἐάν εἶσαι γυνή συνδεδεμένη μέ ἄνδρα, καί ἔχουσα τέκνα, μή ἀποκάμῃς διά τοῦτο, μηδέ ἀπελπίσῃς διά τήν σωτηρίαν σου. Ἐδῶ εὑρίσκεις πολλάς ἁγίας γυναῖκας, αἱ ὁποῖαι ὅμοιαι οὖσαι μέ ἐσένα, δέν ἐμποδίσθησαν ἀπό τόν κόσμον καί τά τοῦ κόσμου πράγματα, ἀλλά καλῶς αὐτά μεταχειρισθεῖσαι, ἔλαμψαν ἐν τῷ κόσμῳ διά τῶν ἀρετῶν, ὡς ἡ Σελήνη λάμπει ἐν τῷ καιρῷ τῆς νυκτός, καθώς μάλιστα εἶναι ἡ μακαρία Θεοκλητώ, ἡ ἑορταζομένη κατά τήν τρίτην τοῦ Αὐγούστου, καί Σοφία ἡ ἐξ Αἴνου, ἥτις ἀναφέρεται κατά τήν τετάρτην τοῦ Ἰουνίου.

Τί νά περιττολογῶ; ἐν τῷ Συναξαριστῇ τούτῳ εὑρίσκεις, ἀγαπητέ ἀναγνώστα, τά ἕξ ἐκεῖνα τάγματα τῶν εὐαρεστησάντων Χριστῷ, τά ὁποῖα ἀναφέρει ἡ τοῦ Χριστοῦ ἁγία Ἐκκλησία, ψάλλουσα. «ἀπόστολοι, μάρτυρες καί προφῆται, ἱεράρχαι, ὅσιοι καί δίκαιοι», ἤτοι ἐδῶ εὑρίσκεις τάγματα ἀποστόλων, τάγματα μαρτύρων, τάγματα προφητῶν, ἱεραρχῶν ὁσίων καί δικαίων. Ὅθεν ἐάν φθάσῃς εἰς τόν βαθμόν τῶν ἱερῶν ἀποστόλων καί γένῃς ἰσάποστολος καί κῆρυξ τοῦ Εὐαγγελίου, μιμοῦ τούς ἐνταῦθα ἱερούς ἀποστόλους, μηδέν ἔχων καί πάντα κατέχων, ἀόκνως τρέχων καί κηρύττων τό Εὐαγγέλιον «ἵνα φανῶσιν οἱ πόδες σου ὡραῖοι, κατά τόν Ἡσαΐαν, εὐαγγελιζομένου τήν εἰρήνην καί τά ἀγαθά» (Ἡσ. νβ’ 7). Ἐάν, ἀγαπητέ, ποθῇς μαρτυρῆσαι, μιμοῦ τάς χιλιάδας καί μυριάδας καί μιλλιώνια τῶν ἐνταῦθα γεγραμμένων ἁγίων μαρτύρων, νομίμως ἀθλῶν καί καλῶς τόν καλόν ἀγῶνα ἀγωνιζόμενος, ἵνα καί νομίμως λάβῃς τοῦ μαρτυρίου τόν στέφανον. ἤκουσας γάρ τοῦ ἀποστόλου Παύλου λέγοντος. «Ἐάν δέ καί ἀθλῇ τις, οὐ στεφανοῦται, ἐάν μή νομίμως ἀθλήσῃ» (Β’ Τιμ. β’ 5). Καθώς καί ὁ ἐνταῦθα περιεχόμενος ἅγιος μάρτυς Ἀναστάσιος ὁ Πέρσης, ὁ κατά τήν εἰκοστήν δευτέραν τοῦ Ἰανουαρίου ἑορταζόμενος, ἀναγινώσκων εἰς τά βιβλία τά μαρτύρια τῶν μαρτύρων, ἐμιμήθη τούτους, καί νομίμως ἐνήθλησεν.

Ἐάν ἀρνήθῃς ποτέ τόν Χριστόν, μή ἀπελπισθῇς διά τοῦτο, ἀλλά ἀνακάλεσον τήν ἦτταν καί πάλαισον δεύτερον μέ τόν ἀπατήσαντά σε διάβολον, μιμούμενος τούς ἐνταῦθα περιεχομένους μάρτυρας, οἵτινες μέ ὅλον ὁπού ἠρνήθησαν τόν Χριστόν, ὕστερον ὅμως ὡμολόγησαν πάλιν παρρησίᾳ τό ὄνομά Του, ἐνίκησαν τόν νικήσαντα τούτους ἐχθρόν, καί ἔλαβον τούς στεφάνους τοῦ μαρτυρίου. Τοιοῦτοι ἀρνησίχριστοι ἐστάθησαν, πάλαι μέν ο ἅγιος μάρτυς Ἰάκωβος ὁ Πέρσης, ὁ ἑορταζόμενος κατά τήν εἰκοστήν ἑβδόμην τοῦ Νοεμβρίου. ὁ ἅγιος μάρτυς Γοθαζάτ, ὁ καί αὐτός ἐκ τῶν Περσῶν καταγόμενος καί κατά τήν δεκάτην ἑβδόμην τοῦ Ἀπριλίου ἀναφερόμενος. ὁ ἅγιος μάρτυς Παγχάριος ὁ Ρωμαῖος, ὁ κατά τήν δεκάτην ἐννάτην τοῦ Μαρτίου μνημονευόμενος. ὁ ἅγιος ὁσιομάρτυς Κόπρις, ὁ κατά τήν δεκάτην ἑβδόμην τοῦ Δεκεμβρίου ἑορταζόμενος. ὁ ἅγιος μάρτυς Μείραξ ὁ Αἰγύπτιος, ὁ κατά τήν ἑνδεκάτην τοῦ Δεκεμβρίου πανηγυριζόμενος. Τοιοῦτοι δέ ἀρνησίχριστοι ἐστάθησαν εἰς τούς ὑστερινούς καιρούς, καί οἱ περισσότεροι ἀπό τούς ἐν τῷ νέῳ Μαρτυρολογίῳ περιεχομένους, ὧν αἱ μνῆμαι καί τά ὀνόματα ἀναφέρονται ὦδε. Ἀνίσως ἠξιώθῃς νά λάβῃς παρά Θεοῦ τό τῆς προφητείας καί προοράσεως χάρισμα, μιμοῦ τούς ἐνταῦθα προφήτας, ὅσο μᾶλλον ἔλαβες, τοσούτῳ ταπεινούμενος, καί μένων εὐχάριστος πρός τόν δόντα τό χάρισμα, ἵνα μή ὑπερηφανευθείς ἐκπέσῃς τοῦ χαρίσματος.

Ἐάν ἔγινες ἱεράρχης καί ἔλαβες προστασίαν λαοῦ, ἔπου εἰς τά ἴχνη τῶν ἐνταῦθα ἁγίων ἱεραρχῶν καί γενοῦ ποιμήν καλός, τήν ψυχήν σου ὑπέρ τῶν προβάτων τιθέμενος. οὐχί δέ μισθωτός καί τῶν προβάτων μή ἐπιμελούμενος. ἐκ τῶν χειρῶν σου γάρ αἱ ψυχαί τῶν ἀπολλυμένων ἐκζητηθήσονται ὡς λέγει ὁ Ἰεζεκιήλ: «Τάδε λέγει Κύριος Κύριος. ἰδού ἐγώ ἐπί τούς ποιμένας, καί ἐκζητήσω τά πρόβατά μου ἐκ τῶν χειρῶν αὐτῶν» (Ἰεζ. ιδ’ 10). Ἀνίσως ἀγαπᾷς τῶν ὁσίων τήν πολιτείαν, βλέπε εἰς τό παράδειγμα τῶν ἐδῶ εὑρισκομένων ὁσίων, καί ἀναθεωρῶν τήν ἔκβασιν τῆς τούτων ἀναστροφῆς, ὡς λέγει ὁ Παῦλος, μιμοῦ τήν πίστιν καί τούς ἀγῶνας. Ἀνίσως ἐπιθυμῇς τῶν δικαίων τήν τάξιν, μή ἀδίκει τόν ἀδελφόν σου. ἔκκλινον ἀπό τῆς πλεονεξίας καί φύλαττε τούς ὅρους τῆς δικαιοσύνης, ἀποδιδούς τά κατ᾽ ἀξίαν ἑκάστῳ. ἤκουσας γάρ τοῦ Παροιμιαστοῦ λέγοντος: «ὅς δίκαιον κρίνει τό ἄδικον, ἄδικον δέ τό δίκαιον, ἀκάθαρτος καί βδελυκτός παρά Θεῷ» (Παρ. ιζ’ 15). Καί ἁπλῶς εἰπεῖν, σπούδαζε ἀγαπητέ, ἵνα εὑρεθῇς μετά θάνατον, εἰς ἕνα ἀπό τά ἀνωτέρω ἕξ τάγματα τῶν εὐαρεστησάντων Θεῷ, ἐργαζόμενος τάς ζωοποιούς ἐντολάς τοῦ Κυρίου, καί τάς ἀρετάς μεταχειριζόμενος.

Ἐν τῷ Συναξαριστῇ τούτῳ δέν περιέχονται δύο καί τρεῖς ἤ δέκα ἤ ἑκατόν ἤ χίλιοι ἅγιοι, ἀλλά χιλιάδες καί μυριάδες καί μιλλιώνια ὁλόκληρα ἁγίων καί σύννεφα πυκνότατα ἀπείρων δικαίων. διατί; διά νά σέ ἀναψύχουν Χριστιανέ, μέ τάς πρεσβείας των, ἀπό τό καῦμα τῶν πειρασμῶν. διά νά σέ δροσίζουν μέ τάς ἐπιρροάς τῶν χαρίτων τους, ὅταν ξηρανθῇς ἀπό τήν φλόγα τῶν παθῶν. διά νά σέ σκεπάζουν ἄνωθεν μέ τάς πτέρυγας τῶν προστασιῶν τους, ἀπό τάς ἐπιβουλάς τῶν ὁρατῶν καί ἀοράτων ἐχθρῶν. καί τελευταῖον, διά νά σέ κάμουν νά μή φοβῆσαι ἀπό τόν ἀόρατον πόλεμον τῶν παθῶν καί δαιμόνων, ἔχων κύκλω σου μίαν ἀναρίθμητον παράταξιν τόσων καί τόσων ἁγίων, οἵτινες εἶναι βοηθοί σου. Καθώς καί ὁ ὑπηρέτης τοῦ προφήτου Ἐλισσαίου, ἐφοβήθη μέν, ὅταν εἶδε τήν παράταξιν τῶν Σύρων, πῶς ἦλθεν ἐναντίον τοῦ διδασκάλου του Ἐλισσαίου. ἀπεδίωξε δέ τόν φόβον, ὅταν εἶδε κύκλω τήν νοητήν παράταξιν τῶν ἁγίων Ἀγγέλων. «Καί ὤρθρισέ φησιν, ὁ λειτουργός Ἐλισσαιέ ἀναστῆναι, καί ἐξῆλθε. καί ἰδού δύναμις κυκλοῦσα τήν πόλιν καί ἵππος καί ἅρμα. καί εἶπε τό παιδάριον πρός αὐτόν, ὦ κύριε, πῶς ποιήσωμεν; καί εἶπεν Ἐλισσαιέ. μή φοβοῦ. ὅτι πλείους οἱ μεθ᾽ ἡμῶν ὑπέρ τούς μετ᾽ αὐτῶν. καί προσηύξατο Ἐλισσαιέ καί εἶπε. Κύριε, διάνοιξον δή τούς ὀφθαλμούς τοῦ παιδαρίου καί ἰδέτω. καί διήνοιξε Κύριος τούς ὀφθαλμούς αὐτοῦ, καί εἶδε. καί ἰδού τό ὄρος πλῆρες ἵππων, καί ἅρμα πυρός περικύκλω Ἐλισσαιέ» (Δ’ Βασιλ. στ’ 15).

Θέλεις ἀγαπητέ νά μάθῃς, πόσον εἶναι τό πλῆθος μόνον τῶν ἁγίων μαρτύρων; ἄκουσον. ἀναφέρεται εἰς τόν κατά Ἀθέων δεύτερον Τόμον τοῦ ἱεροκήρυκος Προκοπίου (σελ. 227 καί 237), ὅτι μερικοί περίεργοι ἱστορικοί, περιεργασθέντες ὅλα τά Μηνολόγια καί Συναξάρια τῆς Ἐκκλησίας, τά ἐν διαφόροις βίβλοις περιεχόμενα, ἐλογαρίασαν τούς μάρτυρας, ὁπού περιέχονται εἰς αὐτά, καί ἐσημείωσαν, ὅτι εἶναι εἰς τόν ἀριθμόν δέκα μιλλιώνια καί ἐννεακόσιαι πενῆντα χιλιάδες. ὥστε ὁπού, ἐάν αὐτοί μοιρασθοῦν ἰσόμετρα εἰς τάς τριακοσίας ἑξῆντα πέντε ἡμέρας τοῦ χρόνου, πίπτουν εἰς κάθε ἡμέραν νά ἑορτάζωνται τριάντα χιλιάδες μάρτυρες. ὄντως τοῦτο εἶναι ἐκεῖνο τό μέγα σύννεφον, περί οὗ ἔγραφεν ὁ μακάριος Παῦλος «τοσοῦτον ἔχοντες περικείμενον ἡμῖν νέφος μαρτύρων» (Ἑβρ. ιβ’ 1). Ἐάν δέ τινας, καθ᾽ ὑπόθεσιν, ἤθελε ζητήσῃ νά ἀριθμήσῃ καί ὅλους τούς ἀποστόλους καί προφήτας καί ἱεράρχας καί ἱερομάρτυρας καί ὁσίους καί ὁσιομάρτυρας καί ὁμολογητάς. καί ἁπλῶς, πάντας τούς ἁγίους, ἄνδρας τε ὁμοῦ καί γυναῖκας, τόσον τούς ἐν τῷ Συναξαριστῇ τούτῳ περιεχομένους ὅσον καί ἐν ἄλλοις βιβλίοις τῆς Ἐκκλησίας. ἐάν, λέγω, ἤθελε ζητήσῃ τινας νά ἀριθμήσῃ ὅλους τούς ἀνωτέρω ἁγίους καί φίλους τοῦ Θεοῦ, θέλει τούς εὕρῃ νά ὑπερβαίνουν τήν ἄμμον τῆς θαλάσσης εἰς τόν ἀριθμόν, καί θαυμαστικῶς ἔχει νά φωνάξῃ ἐκεῖνο τό τοῦ Δαβίδ: «Ἐμοί δέ λίαν ἐτιμήθησαν οἱ φίλοι σου ὁ Θεός, λίαν ἐκραταιώθησαν αἱ ἀρχαί αὐτῶν. ἐξαριθμήσομαι αὐτούς καί ὑπέρ ἄμμον πληθυνθήσονται» (Ψαλμ. ρλη’ 17). ὅπερ ἑρμηνεύων ὁ Χρυσορρήμων λέγει: «Ἐγώ μέν, αὐτούς τιμῶ. σύ δέ, πολλούς ποιεῖς καί ψάμμου πλείους. οὐ μόνον δέ πολλούς, ἀλλά καί ἰσχυρούς. τό γάρ ἐκραταιώθησαν, τοῦτό ἐστι. καί διπλῆν λέγει τήν εὐημερίαν, τήν τε εἰς πλῆθος, τήν τε εἰς ἰσχύος ἐπίδοσιν».

Ὅθεν, ἄν ὁ Ἰακώβ θεωρήσας τούς ἁγίους ἀγγέλους ὠνόμασε τό πολύ πλῆθος ἐκείνων παρεμβολήν: «Καί ἀναβλέψας Ἰακώβ, εἶδε παρεμβολήν Θεοῦ παρεμβεβληκυῖαν, καί συνήντησαν αὐτῷ οἱ ἄγγελοι τοῦ Θεοῦ. εἶπε δέ Ἰακώβ ἡνίκα εἶδεν αὐτούς, Παρεμβολή Θεοῦ αὕτη» (Γέν. λβ’ 1). Ἡμεῖς θεωροῦντες ἅπαντας τούς ἁγίους καί τήν σύναξιν ὁμοῦ τῶν ἐννέα ἀγγελικῶν Ταγμάτων, τῶν ἐν τῷ Συναξαριστῇ τούτῳ περιεχομένων, ἔχομεν κάθε δίκαιον νά ὀνομάσωμεν τό πολύ καί ἄπειρον πλῆθος τούτων, ὄχι παρεμβολήν ἁπλῶς, ἀλλά παρεμβολήν παρεμβολῶν. καί ἄν ὁ Ἰακώβ ὠνόμασε παρεμβολάς τόν τόπον ἐκεῖνον, ὅπου ἐστέκοντο τό πλῆθος τῶν ἁγίων ἀγγέλων «καί ἐκάλεσε τό ὄνομα τοῦ τόπου ἐκείνου, παρεμβολαί» (αὐτόθι 2), ἡμεῖς μέ περισσότερον δίκαιον πρέπει νά ὀνομάσωμεν τόν Συναξαριστήν τοῦτον παρεμβολάς. διά τί περιέχει, ὄχι μόνον τήν σύναξιν τῶν μυρίων ἀγγέλων καί ὅλων τῶν ἀγγελικῶν ταγμάτων, ἀλλά καί τήν χιλιάριθμον καί μυριάριθμον καί μιλλιωνάριθμον πληθύν τῶν ἁγίων ἁπάντων. Καί ἄν βίβλοι τινες ὠνομάσθησαν, παγκόσμιοι ἱστορίαι, ἤ παγκόσμιοι βιβλιοθῆκαι, βέβαια μηδέ τούτων τῶν μεγαλοπρεπῶν τίτλον καί ὑψηλῶν ὀνομάτων εἶναι ἀλλότριος ὁ ἱερός οὗτος Συναξαριστής. Ὅθεν μέ κάθε δίκαιον πρέπει καί αὐτός νά ὀνομάζεται, ἤ μία παγκόσμιος ἱστορία, ἤ μία παγκόσμιος βιβλιοθήκη, καθότι ἐν αὐτῷ εὑρίσκονται ἀποτεθησαυρισμέναι ὅλαι αἱ ἱστορίαι, ὅσαι ποτέ ἠκολούθησαν ἀπ᾽ ἀρχῆς κόσμου μέχρι τοῦ νῦν. αἵ τε ἀφορῶσαι πρός τήν σύστασιν τοῦ παλαιοῦ νόμου καί μάλιστα αἱ ἀποβλέπουσαι εἰς τήν αὔξησιν τῆς νέας χάριτος τοῦ Εὐαγγελίου.

Δέξασθε λοιπόν, σεβάσμιοι Πατέρες μου καί ἀδελφοί, καί πάντες οἱ ἀναγινώσκοντες τόν Συναξαριστήν τοῦτον μετά εὐμενείας καί ἀγάπης ἀδελφικῆς, δέξασθε, καί τήν μνήμην τῶν ἐν αὐτῷ ἁγίων διά παντός ἐν ταῖς γλώσσαις ὑμῶν περιφέρετε. διά τῆς μνήμης γάρ ταύτης καί τάς γλώσσας ὑμῶν ἁγιάζετε, καί τῆς παρά τῶν ἁγίων βοηθείας καταξιοῦσθε. Ταῦτα γάρ ποτε καί ὁ ἱερός Θεοδώρητος ηὔχετο νά γένουν εἰς αὐτόν διά τῆς μνήμης τῶν ὁσίων, τῶν ἐν τῇ Φιλοθέῳ ἱστορίᾳ αὐτοῦ περιεχομένων: «Ἐμοί δέ εἴη τῆς τούτων ἐπικουρίας τυχεῖν, τῇ τούτων μνήμῃ τήν γλῶτταν καθαγιάσαντι» (Ἀριθμῷ ζ’).

3.

Ἡ σκυταλοδρομία τῆς πίστης

Καραβιδόπουλος Ἰωάννης (Καθηγητής Πανεπιστημίου)

Τὸ ἀποστολικὸ ἀνάγνωσμα τῆς Κυριακῆς τῶν Ἁγίων Πάντων εἶναι ἀπὸ τὴν πρὸς Ἑβραίους ἐπιστολὴ καὶ περιγράφει τὰ κατορθώματα τῆς πίστης τῶν ἁγίων ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ποὺ σὰν νέφος μᾶς περιβάλλουν καὶ ἀποτελοῦν φωτεινοὺς δεῖκτες τῆς πορείας μας πρὸς τὸ τέρμα, πρὸς τὴ βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Εἶναι σὲ νεοελληνικὴ μετάφραση τὸ ἑξῆς:

«Ἀδελφοί, ὅλοι οἱ ἅγιοι μὲ τὴν πίστη κατατρόπωσαν βασίλεια, ἐπέβαλαν τὸ δίκαιο, πέτυχαν τὴν πραγματοποίηση τῶν ὑποσχέσεων τοῦ Θεοῦ, ἔφραξαν στόματα λεόντων· ἔσβησαν τὴ δύναμη τῆς φωτιᾶς, διέφυγαν τὴ σφαγή, ἔγιναν ἀπὸ ἀδύνατοι ἰσχυροί, ἀναδείχτηκαν ἥρωες στὸν πόλεμο, ἔτρεψαν σὲ φυγὴ ἐχθρικὰ στρατεύματα· γυναῖκες ξαναπῆραν πίσω στὴ ζωὴ τοὺς ἀνθρώπους τους, κι ἄλλοι βασανίστηκαν ὥς τὸν θάνατο, χωρὶς νὰ δεχτοῦν τὴν ἀπελευθέρωσή τους, γιατί πίστευαν ὅτι μποροῦσαν ν’ ἀναστηθοῦν σὲ μία καλύτερη ζωή. Ἄλλοι δοκίμασαν ἐξευτελισμοὺς καὶ μαστιγώσεις, ἀκόμη καὶ δεσμὰ καὶ φυλακίσεις. Λιθοβολήθηκαν, πριονίστηκαν, πέρασαν δοκιμασίες, θανατώθηκαν μὲ μαχαίρι, περιπλανήθηκαν ντυμένοι μὲ προβιὲς καὶ κατσικίσια δέρματα, ἔζησαν σὲ στερήσεις, ὑπέφεραν καταπιέσεις, θλίψεις καὶ κακουχίες – ὁ κόσμος δὲν ἦταν ἄξιος νὰ ‘χει τέτοιους ἀνθρώπους – πλανήθηκαν σὲ ἐρημιὲς καὶ βουνά, σὲ σπηλιὲς καὶ σὲ τρύπες τῆς γῆς.

Ὅλοι οἱ παραπάνω, παρὰ τὴν καλὴ μαρτυρία τῆς πίστης τους, δὲν πῆραν ὅ,τι τοὺς ὑποσχέθηκε ὁ Θεός, ὁ ὁποῖος εἶχε προβλέψει κάτι καλύτερο γιά μᾶς, ἔτσι ὥστε νὰ μὴ φτάσουν ἐκεῖνοι στὴν τελειότητα χωρὶς ἐμᾶς.

Ἔχοντας, λοιπόν, γύρω μας μία τόσο μεγάλη στρατιὰ μαρτύρων, ἂς τινάξουμε ἀπὸ πάνω μας κάθε φορτίο, καὶ τὴν ἁμαρτία ποὺ εὔκολα μᾶς ἐμπλέκει, κι ἂς τρέχουμε μὲ ὑπομονὴ τὸ ἀγώνισμα τοῦ δύσκολου δρόμου, ποὺ ἔχουμε μπροστά μας. Ἂς ἔχουμε τὰ μάτια μας προσηλωμένα στὸν Ἰησοῦ, ποὺ μᾶς ἔδωσε τὴν πίστη, τὴν ὁποία καὶ τελειοποιεῖ». (Ἑβρ.11,33-12,2).

Ἄλλοι ἀπὸ τοὺς ἥρωες τῆς πίστης, γιὰ τοὺς ὁποίους κάνει λόγο ἡ ἀποστολικὴ περικοπή, νίκησαν τὶς δυνάμεις ξένων βασιλιάδων, ὅπως π.χ. ὁ Γεδεὼν, ὁ Βαράκ, ὁ Σαμψών, ὁ Ἰεφθάε κ.ἄ., τὰ κατορθώματα τῶν ὁποίων ἀφηγεῖται τὸ Παλαιοδιαθηκικὸ βιβλίο τῶν Κριτῶν, κυβέρνησαν τὸν λαὸ μὲ δικαιοσύνη ὅταν κατεῖχαν κάποιο ὑπεύθυνο ἀξίωμα, πέτυχαν τὴν ἐκπλήρωση τῶν ὑποσχέσεων τοῦ Θεοῦ, ἔφραξαν στόματα λιονταριῶν, ὅπως π.χ. ὁ Δαβὶδ καὶ ὁ Δανιήλ, ἔσβησαν τὴ δύναμη τῆς φωτιᾶς, ὅπως οἱ τρεῖς παῖδες στὴν κάμινο τοῦ πυρός, δυναμώθηκαν ὕστερα ἀπὸ ἀσθένεια, ὅπως ὁ ἀσθενὴς βασιλιὰς Ἐζεκίας, ἀναδείχτηκαν ἰσχυροὶ στὸν πόλεμο, ἔτρεψαν σὲ φυγὴ μὲ τὴ δύναμη τοῦ Θεοῦ ἐχθρικὰ στρατεύματα, ὅπως σὲ πολλὰ σημεῖα ἀφηγεῖται ἡ Παλαιὰ Διαθήκη ἀλλὰ καὶ ἡ ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας.

‘Αλλοι πάλι ἐξαιτίας τῆς πίστης τους πέθαναν μὲ τρόπο μαρτυρικὸ ἐπάνω στὸ κυκλικὸ βασανιστικὸ ὄργανο ποὺ λέγεται τύμπανο, λιθοβολήθηκαν ὅπως οἱ προφῆτες Ζαχαρίας καὶ Ἱερεμίας, πριονίστηκαν ὅπως, κατὰ τὴν παράδοση, ὁ Ἠσαΐας, ἀποκεφαλίστηκαν ὅπως ὁ Ἰωάννης ὁ Βαπτιστής, Περιπλανήθηκαν σὲ ἔρημους τόπους διωγμένοι, σὲ βουνὰ καὶ σὲ σπηλιές, ντυμένοι μὲ δέρματα προβάτων ἢ κατσικιῶν, ὅπως ὁ Ἠλίας, ὁ Ἐλισαῖος, ὁ Δαβὶδ καὶ ἄλλοι.

Ὅλοι αὐτοὶ ποὺ ἀναφέρει ἢ ὑπαινίσσεται ὁ ἱ. συγγραφέας καὶ ποὺ εἴτε νίκησαν μὲ τὴν πίστη τους, εἴτε μαρτύρησαν γι’ αὐτήν, ἀποτελοῦν δεῖκτες πορείας γιὰ τοὺς χριστιανούς, προδρόμους στὴν σκυταλοδρομία τῆς πίστης ποὺ μὲ τρόπο νικηφόρο ἔφεραν σ’ ἐμᾶς τὴ σκυτάλη τῶν εὐγενῶν ἰδανικῶν καὶ μᾶς τὴν παρέδωσαν γιὰ νὰ συνεχίσουμε ἐμεῖς τὸν ἀγώνα. Ὅλοι αὐτοὶ οἱ ἅγιοι ἄνδρες καὶ οἱ ἅγιες γυναῖκες, καθὼς καὶ πολλοὶ ἄλλοι, γνωστοὶ καὶ ἄγνωστοι, ποὺ τιμᾶ σήμερα ἡ Ἐκκλησία τὴ μνήμη τους, ὑπογραμμίζουν τὴν εὐθύνη ποὺ πέφτει στοὺς ὤμους τῶν χριστιανῶν.

Σὲ ἕναν κόσμο ὅπου ἐπικρατεῖ τὸ γκρέμισμα τῶν ἀξιῶν, ἡ ἀμφιβολία γιὰ τὶς ὑπεργήινες πραγματικότητες, ὁ ὀρθολογισμός, ἡ ἐμπιστοσύνη στὶς μηχανές, ἡ ἀποθέωση τῆς τεχνολογίας, καλεῖται ὁ χριστιανὸς νὰ ἀναλογιστεῖ σὲ ποιὰ ἁλυσίδα εὐγενῶν καὶ ἡρώων ἀποτελεῖ κρίκο, σὲ ποιὸ τέρμα ἀπολήγει ἡ ἀγωνιστικὴ πορεία του, ποιὸς εἶναι ὁ ἀθλοθέτης. Εἶναι πολὺ εὔκολο ἀπὸ ἀμέλεια ἢ ἀδιαφορία νὰ σπάσει κανεὶς ἕναν κρίκο στὴν ἡρωικὴ ἱστορία τῆς πίστης προσαρμοζόμενος στὶς ἑλκυστικὲς δυνάμεις τῆς ἐποχῆς. Κι ἂς μὴν αὐταπατώμαστε, εἶναι δύσκολο – γι’αὐτὸ καὶ πιὸ σπουδαῖο – νὰ μείνει κανεὶς πιστὸς στὶς ἀρχὲς καὶ τὰ ἰδανικὰ τῆς χριστιανικῆς πίστης, χάνοντας ἴσως τὴν κατὰ κόσμον ἐξέλιξή του. Τὸν δύσκολο αὐτὸν δρόμο μᾶς δείχνουν σήμερα οἱ Ἅγιοι Πάντες, τῆς παλαιᾶς καὶ νέας ἐποχῆς, μικροὶ ἢ μεγάλοι, γνωστοὶ ἢ ἄγνωστοι καὶ μᾶς καλοῦν νὰ γίνουμε ἄξιοι συνεχιστὲς στὴ μακραίωνη σκυταλοδρομία τῆς χριστιανικῆς πίστης.

4.

Ἐγκώμιο στούς Ἁγίους Πάντες

Ἅγιος Ἰωάννης Χρυσόστομος

Ἐγκώμιο στούς Ἁγίους Πάντες, πού μαρτύρησαν σ᾽ ὅλο τόν κόσμο

1. -. Δέν πέρασαν ἀκόμη ἑπτά μέρες, ἀπό τότε πού γιορτάσαμε τήν ἱερή πανήγυρη τῆς Πεντηκοστῆς, καί πάλι μᾶς πρόφθασε χορός μαρτύρων ἤ καλύτερα στρατιά μαρτύρων καί παράταξη, πού δέν εἶναι καθόλου κατώτερη ἀπό τή στρατιά τῶν ἀγγέλων, τήν ὁποία εἶδε ὁ πατριάρχης Ἰακώβ, ἀλλά εἶναι ἴδιας ἀξίας καί τάξης μέ αὐτή. Γιατί μάρτυρες καί ἄγγελοι διαφέρουν μόνο στά ὀνόματα, στά ἔργα τους ὅμως ταυτίζονται. Στόν οὐρανό κατοικοῦν οἱ ἄγγελοι, στόν οὐρανό καί οἱ μάρτυρες. Αἰώνιοι καί ἀθάνατοι εἶναι ἐκεῖνοι, τό ἴδιο θά γίνουν καί οἱ μάρτυρες. Ἀλλ᾽ ἐκεῖνοι ἔλαβαν καί ἀσώματη φύση; Καί τί σημασία ἔχει αὐτό; Γιατί οἱ μάρτυρες, ἄν καί ἔχουν σῶμα, ὅμως εἶναι ἀθάνατο ἤ καλύτερα καί πρίν ἀπό τήν ἀθανασία ὁ θάνατος τοῦ Χριστοῦ στολίζει τά σώματά τους περισσότερο ἀπό τήν ἀθανασία. Δέν εἶναι τόσο λαμπρός ὁ οὐρανός, πού στολίζεται μέ τό πλῆθος τῶν ἀστεριῶν, ὅσο εἶναι τά σώματα τῶν μαρτύρων, πού στολίζονται μέ τό λαμπρό αἷμα τῶν τραυμάτων. Ὥστε ἐπειδή πέθαναν γι᾽ αὐτό καί εἶναι ἀνώτεροι, καί βραβεύτηκαν πρίν ἀπό τήν ἀθανασία παίρνοντας τά στεφάνια ἀπό τήν ὥρα τοῦ θανάτου τους.

«Τόν ἔκανες λίγο κατώτερο ἀπό τούς ἀγγέλους, τόν στεφάνωσες μέ δόξα καί τιμή» (Ψαλμ. 8, 6), λέει ὁ Δαυίδ, γιά τή φύση ὅλων τῶν ἀνθρώπων. Ἀλλά καί τό λίγο αὐτό πού στεροῦνταν οἱ ἄνθρωποι σέ σχέση μέ τούς ἀγγέλους, τό συμπλήρωσε ὁ Χριστός ὅταν ἦρθε, καταδικάζοντας τό θάνατο μέ τό δικό του θάνατο. Ἐγώ ὅμως δέν ἀντλῶ ἀπ᾽ ἐδῶ τά ἐπιχειρήματά μου, ἀλλά ἀπό τό ὅτι τό μειονέκτημα αὐτό τοῦ θανάτου ἔγινε πλεονέκτημα. Γιατί ἄν δέν ἦταν θνητοί δέν θά γίνονταν μάρτυρες. Ὥστε ἄν δέν ὑπῆρχε θάνατος δέν θά ὑπῆρχε καί στεφάνι. Ἄν δέν ὑπῆρχε θάνατος, δέν θά ὑπῆρχε καί μαρτύριο. Ἄν δέν ὑπῆρχε θάνατος, δέν θά μποροῦσε ὁ Ἀπόστολος Παῦλος νά λέει: «Κάθε μέρα πεθαίνω, μά τό δικό σας καύχημα, πού ἔχω στό ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ» (Α’ Κορ. 15, 31). Ἄν δέν ὑπῆρχε θάνατος καί φθορά, δέν θά μποροῦσε πάλι ὁ ἴδιος νά λέει: «Χαίρομαι στά παθήματά μου γιά σᾶς, καί ἀναπληρώνω στή σάρκα μου τά ὑστερήματα τῶν θλίψεων τοῦ Χριστοῦ» (Κολ. 1, 24). Ἄς μήν λυπούμαστε λοιπόν ἐπειδή γίναμε θνητοί, ἀλλά ἄς εὐχαριστοῦμε, ἐπειδή ἀπό τό θάνατο μᾶς ἀνοίχτηκε τό στάδιο τοῦ μαρτυρίου, ἀπό τή φθορά λάβαμε ἀφορμή γιά τά βραβεῖα. Ἀπό ἐδῶ ἔχουμε τήν ἀφορμή γιά ἀγωνίσματα.

Βλέπεις τή σοφία τοῦ Θεοῦ, πῶς τό πιό μεγάλο κακό τό ἀποκορύφωμα τῆς συμφορᾶς πού μᾶς ἔφερε ὁ διάβολος, ἐννοῶ τό θάνατο, τόν μετέτρεψε σέ τιμή καί δόξα μας, ὁδηγώντας μ᾽ αὐτόν τούς ἀθλητές στά βραβεῖα τοῦ μαρτυρίου; Τί θά κάνουμε ὅμως; Θά εὐχαριστήσουμε τό διάβολο γιά τό θάνατο; Ὁ Θεός νά φυλάξει. Γιατί τό κατόρθωμα δέν εἶναι ἔργο τῆς δικῆς του θελήσεως, ἀλλά εἶναι χάρισμα τῆς σοφίας τοῦ Θεοῦ. Ἐκεῖνος τόν ἔφερε γιά νά μᾶς καταστρέψει καί ξαναφέρνοντάς μας στή γῆ νά ξεκόψει κάθε ἐλπίδα σωτηρίας. Ὁ Χριστός ὅμως, μέ τό δικό του θάνατο ἄλλαξε τήν πορεία καί μέ τόν ἴδιο τό θάνατο μᾶς ἀνέβασε πάλι στόν οὐρανό. Κανείς σας λοιπόν ἄς μήν μέ κατηγορήσει, ἄν ὀνόμασα τό σύνολο τῶν μαρτύρων χορό καί στράτευμα, δίνοντας δυό ἀντίθετα ὀνόματα στό ἴδιο πράγμα. Γιατί χορός καί στράτευμα εἶναι ἀντίθετα πράγματα, ἐδῶ ὅμως ἔγιναν ἕνα. Ἐπειδή βάδιζαν μ᾽ εὐχαρίστηση στά βασανιστήρια, σάν νά χόρευαν καί ἔδειξαν τόση ἀνδρεία καί ἀντοχή σάν νά βρίσκονταν σέ πόλεμο καί νίκησαν τούς ἐχθρούς. Ἄν βέβαια ἐξετάσουμε τή φύση τῶν ὅσων γίνονταν, ἦταν μάχη καί πόλεμος καί παράταξη. Ἄν ὅμως ἐξετάσεις τή διάθεση αὐτῶν πού ἔπασχαν, ἦταν χοροί, ὅσα συνέβαιναν, ἦταν διασκεδάσεις καί πανηγύρια καί ἡ πιό μεγάλη ἀπόλαυση.

Θέλεις νά μάθεις ὅτι αὐτά ἦταν πιό τρομερά ἀπό τόν πόλεμο; Ἐννοῶ τά σχετικά μέ τούς μάρτυρες. Ποιό τέλος πάντων εἶναι τό φοβερό στόν πόλεμο; Στήνονται καί ἀπό τίς δυό μεριές στρατόπεδα περιφραγμένα, πού λάμπουν ἀπό τά ὅπλα καί καταυγάζουν τή γύρω περιοχή, ρίχνοντας ἀπό παντοῦ σύννεφα τά βέλη, πού μέ τό πλῆθος τους κρύβουν τόν οὐρανό, τρέχουν αὐλάκια τά αἵματα πάνω στή γῆ καί εἶναι πολλοί ὁλόγυρα οἱ νεκροί. Ὅπως ἀκριβῶς στό θερισμό πέφτουν στή γῆ τά στάχυα, ἔτσι καί ἐδῶ εἶναι οἱ στρατιῶτες, καθώς πέφτουν ὁ ἕνας πάνω στόν ἄλλο. Ἔλα λοιπόν νά σέ ὁδηγήσω ἀπό ἐκεῖνα σ᾽ αὐτή ἐδῶ τή μάχη. Καί ἐδῶ ὑπάρχουν δυό παρατάξεις, ἡ μία τῶν μαρτύρων καί ἡ ἄλλη τῶν τυράννων. Ἀλλά οἱ τύραννοι εἶναι ὁπλισμένοι τέλεια, οἱ μάρτυρες ὅμως μάχονται μέ γυμνό τό σῶμα καί ἡ νίκη ἀνήκει στούς γυμνούς καί ὄχι στούς ὁπλισμένους. Ποιός δέν θά ἀποροῦσε, μέ τό ὅτι αὐτός πού μαστιγώνεται νικάει ἐκεῖνον πού τόν μαστιγώνει; Ὁ δεμένος νικάει τόν ἐλεύθερο; Αὐτός πού κατακαίγεται νικάει ἐκεῖνον πού τόν καίει; Αὐτός πού πέθαινει νικάει ἐκεῖνον πού τόν σκοτώνει;

Εἶδες πώς αὐτά εἶναι πιό φοβερά ἀπό ἐκεῖνα; Ἐκεῖνα ἄν καί εἶναι φοβερά, γίνονται ὅμως μέ φυσικό τρόπο, αὐτά ὅμως ξεπερνοῦν κάθε φυσικό τρόπο καί κάθε σειρά τῶν πραγμάτων, γιά νά μάθεις ὅτι τά κατορθώματα εἶναι τῆς Χάρης τοῦ Θεοῦ. Ἄν καί τί εἶναι πιό ἄδικο ἀπό τή μάχη αὐτή; Τί πιό παράνομο ἀπό τά ἀγωνίσματα; Γιατί στούς πολέμους καί οἱ δύο πού μάχονται προστατεύονται, ἐδῶ ὅμως δέν συμβαίνει τό ἴδιο. Ἀλλά ὁ ἕνας εἶναι γυμνός καί ὁ ἄλλος ὁπλισμένος. Στούς ἀγῶνες πάλι ἐπιτρέπεται καί στούς δυό νά σηκώνουν τά χέρια ὁ ἕνας ἐναντίον τοῦ ἄλλου. Ἐδῶ ὅμως ὁ ἕνας εἶναι δεμένος καί ὁ ἄλλος κτυπάει ἐλεύθερος καί πληγώνει. Καί αὐτοί πού δίκαζαν σάν νά ᾽ταν ἐξουσιαστές ἐξασφάλισαν γιά τούς ἑαυτούς τους τό δικαίωμα νά κακοποιοῦν. Στούς δίκαιους μάρτυρες ὅμως ἔδωσαν τό προνόμιο νά κακοποιοῦνται. Ἔτσι μάχονται μέ τούς ἁγίους καί οὔτε ἔτσι τούς νικοῦν. Ἀλλά μετά τήν ἄνιση αὐτή μάχη, ἀφοῦ νικήθηκαν ὑποχώρησαν. Καί αὐτό μοιάζει σάν κάποιον πού φέρνει ἕνα πολεμιστή στόν πόλεμο, τοῦ κόβει τήν αἰχμή τοῦ δόρατος, τοῦ βγάζει τό θώρακα καί τόν διατάζει νά μάχεται ἔτσι μέ γυμνό σῶμα. Ἀλλά ὁ πολεμιστής ἄν καί χτυπιέται, πληγώνεται καί τραυματίζεται βαριά, τελικά στήνει τρόπαιο νίκης.

Καθώς ὁδηγοῦσαν τούς μάρτυρες γυμνούς, μέ δεμένα πίσω τά χέρια καί ἀπό παντοῦ τούς χτυποῦσαν καί τούς ξέσκιζαν, φαίνονταν πώς νικοῦνταν, ὅμως αὐτοί ἄν καί τραυματίζονταν, ἔστηναν τό τρόπαιο τῆς νίκης ἐναντίον τοῦ διαβόλου. Καί ὅπως τό διαμάντι ὅταν χτυπιέται δέν σπάζει, οὔτε μαλακώνει, ἀλλά διαλύει τό σίδερο πού τό χτυπᾶ, ἔτσι ἀκριβῶς καί οἱ ψυχές τῶν ἁγίων, ἐνῶ βασανίζονταν τόσο πολύ, οἱ ἴδιες δέν πάθαιναν κανένα κακό, ἀλλά διέλυαν τή δύναμη ἐκείνων πού τούς χτυποῦσαν καί τούς ἔδιωχναν ἀπό τούς ἀγῶνες νικημένους, ντροπιασμένους καί βαριά τραυματισμένους. Γιατί ἔδεσαν τούς μάρτυρες καί στό ξύλο καί τρυποῦσαν τά πλευρά τους, ἀνοίγοντας βαθιά αὐλάκια, σάν νά ὄργωναν τή γῆ, ἀλλά δέν ἔσκιζαν τά σώματά τους. Καί μποροῦσε νά δεῖ κανείς λαγόνες ξεσκισμένες, πλευρά ἀνοιγμένα καί στήθη τσακισμένα. Οὔτε ἐδῶ ὅμως σταματοῦσαν τή μανία τους τά αἱμοβόρα ἐκεῖνα θηρία, ἀλλά, ἀφοῦ τούς κατέβαζαν ἀπό τό ξύλο, τούς τέντωναν σέ σιδερένια σχάρα πάνω σέ ἀναμένα κάρβουνα. Καί τότε μποροῦσες νά δεῖς ἀκόμη σκληρότερα θεάματα ἀπό τά προηγούμενα. Νά τρέχουν δηλαδή διπλές σταγόνες ἀπό τά σώματά τους, ἄλλες ἀπό τό αἷμα πού χυνόταν καί ἄλλες ἀπό τίς σάρκες πού ἔλειωναν. Οἱ ἅγιοι ὅμως πού ἦταν ξαπλωμένοι πάνω στά κάρβουνα σάν νά ἦταν ρόδα, παρακολουθοῦσαν μέ πολλή εὐχαρίστηση τά ὅσα γίνονταν.

2. -. Ἐσύ ὅμως ὅταν ἀκούσεις σιδερένια σχάρα φέρε στό νοῦ σου τή νοητή σκάλα, πού εἶδε ὁ πατριάρχης Ἰακώβ νά ἁπλώνεται ἀπό τή γῆ στόν οὐρανό. Ἀπό ἐκείνη κατέβαιναν ἄγγελοι, ἀπό αὐτήν ἀνεβαίνουν μάρτυρες, καί τίς δύο δέ τίς στηρίζει ὁ Κύριος. Δέν θά ἄντεχαν τούς πόνους αὐτοί οἱ ἅγιοι, ἄν δέν στηρίζονταν σ᾽ αὐτή τή σκάλα. Ἀπό ἐκείνη ἀνεβαίνουν καί κατεβαίνουν ἄγγελοι. Καί ἀπό αὐτή, εἶναι ὁλοφάνερο πώς ἀνεβαίνουν καί μάρτυρες. Καί γιατί αὐτό; Ἐπειδή οἱ ἄγγελοι στέλνονται γιά νά ὑπηρετήσουν αὐτούς πού θά κληρονομήσουν τή σωτηρία. Οἱ μάρτυρες ὅμως σάν ἀθλητές καί νικητές, ἀφοῦ ἀπαλλάχθηκαν ἀπό τούς ἀγῶνες, ἔφυγαν στή συνέχεια γιά τόν ἀγωνοθέτη.

Ἀλλά ἄς μήν ἀγγίζουν μονάχα τ᾽ ἀφτιά μας τά ὅσα λέγονται. Ὅταν δηλαδή ἀκοῦμε ὅτι ὑπῆρχαν κάρβουνα, κάτω ἀπό τά καταπληγωμένα σώματα, ἄς ἀναλογιστοῦμε πῶς νιώθουμε ὅταν μᾶς πιάσει ξαφνικά πυρετός. Νομίζουμε ὅτι ἡ ζωή εἶναι ἀνυπόφορη, ταραζόμαστε, δυσανασχετοῦμε, γκρινιάζουμε σάν μικρά παιδιά, θεωρώντας ὅτι ἡ φλόγα τοῦ πυρετοῦ δέν εἶναι καθόλου μικρότερη ἀπό τήν κόλαση. Αὐτοί ὅμως, χωρίς νά τούς πιάσει πυρετός, ἀλλά ἔχοντας ὁλόγυρά τους τή φλόγα νά τούς ζώνει καί τίς σπίθες νά πηδοῦν ἐπάνω στίς πληγές καί νά δαγκώνουν τά τραύματα πιό ἄγρια ἀπό κάθε θηρίο, ἦταν σάν ἀδαμάντινοι καί ἔβλεπαν τά ὅσα γίνονταν σάν νά συνέβαιναν σέ ξένα σώματα. Ἔτσι μέ πολλή γενναιότητα καί μέ πολλή ἀνδρεία στέκονταν σταθεροί στήν ὁμολογία τους, μένοντας ἀκλόνητοι σ᾽ ὅλα τά βασανιστήρια καί κάνοντας νά λάμψει καί ἡ δική τους ἀνδρεία καί ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ. Ἔχετε δεῖ πολλές φορές ν᾽ ἀνεβαίνει ψηλά τήν αὐγή ὁ ἥλιος καί νά στέλνει τίς χρυσές ἀκτίνες του; Ἔ, τέτοια ἦταν τά σώματα τῶν ἁγίων. Σάν χρυσές ἀκτίνες τούς περικύκλωναν ἀπό παντοῦ σάν ρυάκια μέ τό αἷμα καί ἔκαναν νά λάμπει τό σῶμα τους πολύ περισσότερο ἀπ᾽ ὅ,τι κάνει ὁ ἥλιος τόν οὐρανό.

Βλέποντας αὐτό τό αἷμα οἱ ἄγγελοι χαίρονταν, οἱ δαίμονες φοβοῦνταν καί ὁ ἴδιος ὁ διάβολος ἔτρεμε. Γιατί δέν ἦταν ἁπλῶς αἷμα αὐτό πού τώρα ἔβλεπαν, ἀλλά αἷμα σωτήριο, αἷμα ἅγιο, αἷμα ἄξιο γιά τούς οὐρανούς, αἷμα πού διαρκῶς ποτίζει τά καλά φυτά τῆς Ἐκκλησίας. Εἶδε τό αἷμα καί ἔφριξε ὁ διάβολος, γιατί θυμήθηκε ἄλλο αἷμα, τό αἷμα τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ. Γιά χάρη ἐκείνου τοῦ αἵματος χύθηκε αὐτό. Γιατί ἀπό τότε πού κεντήθηκε ἡ πλευρά τοῦ Δεσπότου βλέπεις στή συνέχεια νά κεντοῦνται ἀμέτρητες πλευρές. Ποιός λοιπόν δέν θά ἔπαιρνε μέρος μ᾽ εὐχαρίστηση πολλή σ᾽ αὐτούς τούς ἀγῶνες, ὅταν πρόκειται νά γίνει μέτοχος τῶν παθημάτων τοῦ Δεσπότου καί νά ἔχει τόν ἴδιο θάνατο μέ τόν Χριστό; Εἶναι ἀρκετή αὐτή ἡ ἀνταπόδοση καί μεγαλύτερη ἡ τιμή. Ἡ ἀμοιβή ξεπερνάει τά κατορθώματα καί ἔρχεται πρίν ἀπό τόν ἐρχομό τῆς Βασιλείας τῶν οὐρανῶν. Ἄς μήν φοβόμαστε λοιπόν ὅταν ἀκοῦμε ὅτι ὁ τάδε μαρτύρησε, ἀλλά ἄς τρομάζουμε ὅταν ἀκοῦμε ὅτι ὁ τάδε δειλίασε καί ἔπεσε, ἐνῶ μπροστά του εἶχε τέτοια βραβεῖα.

Καί ἄν θέλεις ν᾽ ἀκούσεις τί ἔγινε ὕστερα μάθε πώς αὐτά δέν μπορεῖ νά τά παραστήσει κανένας ἀνθρώπινος λόγος, ὅπως λέει καί ὁ Ἀπόστολος Παῦλος: «Οὔτε μάτι εἶδε, οὔτε αὐτί ἄκουσε, οὔτε ἀνθρώπινος νοῦς ἀναλογίστηκε αὐτά, πού ἑτοίμασε ὁ Θεός γιά ἐκείνους πού τόν ἀγαποῦν» (Α’ Κορ. 2, 9). Καί κανένας ἀπό τούς ἀνθρώπους δέν ἀγάπησε τόσο τό Θεό, ὅσο οἱ μάρτυρες. Βέβαια δέν θά σιωπήσουμε, ἐπειδή τό μέγεθος τῶν ἀγαθῶν πού ἔχουν ἑτοιμαστεῖ ξεπερνᾶ καί τό λόγο καί τή σκέψη μας, ἀλλά ὅσο εἶναι δυνατόν καί ἐμεῖς νά ποῦμε καί ἐσεῖς ν᾽ ἀκούσετε, θά προσπαθήσουμε νά σᾶς δείξουμε ἀμυδρά τή μακαριότητα πού περιμένει τούς μάρτυρες στόν οὐρανό. Γιατί θά τή γνωρίσουν καθαρά μόνον αὐτοί οἱ ὁποῖοι θά τήν ἀπολαύσουν προσωπικά. Καί τά μέν δεινά αὐτά καί ἀβάστακτα τά ὑποφέρουν οἱ μάρτυρες γιά λίγο χρονικό διάστημα. Μετά ὅμως ἀπό τήν ἀπαλλαγή τους ἀπό τή ζωή αὐτή ἀνεβαίνουν στούς οὐρανούς, ἐνῶ προπορεύονται ἄγγελοι καί τούς περιστοιχίζουν ἀρχάγγελοι. Γιατί οἱ ἄγγελοι δέν ντρέπονται τούς συνδούλους τους, ἀλλά θά ἤθελαν νά κάνουν τά πάντα γι᾽ αὐτούς, ἐπειδή καί ἐκεῖνοι προτίμησαν νά δεινοπαθήσουν γιά τό Δεσπότη τους Χριστό.

Καί ὅταν ἀνεβοῦν στόν οὐρανό, ὅλες ἐκεῖνες οἱ ἅγιες δυνάμεις τρέχουν νά τούς προϋπαντήσουν. Ἄν λοιπόν, ὅταν ξένοι ἀθλητές ἔρχονται στήν πόλη, ὅλος ὁ λαός τρέχει ἀπό παντοῦ καί ἀφοῦ τούς περικυκλώσουν παρατηροῦν καλά ἀπό κοντά τή δύναμη πού ἔχουν τά μέλη τοῦ σώματός τους, πολύ περισσότερο ὅταν οἱ ἀθλητές τῆς εὐσέβειας ἀνεβοῦν στούς οὐρανούς τρέχουν νά τούς προϋπαντήσουν οἱ ἄγγελοι καί ὅλες οἱ οὐράνιες δυνάμεις. Τρέχουν ἀπό παντοῦ γιά νά παρατηρήσουν τά τραύματά τους καί τούς ὑποδέχονται ὅλους καί τούς ἀσπάζονται σάν ἥρωες πού γύρισαν ἀπό τόν πόλεμο καί τή μάχη καί ὕστερα ἀπό πολλά τρόπαια καί νίκες. Ἔπειτα τούς ὁδηγοῦν μέ μεγάλη συνοδεία πρός τό βασιλιά τῶν οὐρανῶν, στό θρόνο ἐκεῖνο πού εἶναι γεμάτος ἀπό πολλή δόξα, ὅπου βρίσκονται τά Χερουβίμ καί τά Σεραφίμ. Καί ὅταν φτάσουν ἐκεῖ καί προσκυνήσουν ἐκεῖνον πού κάθεται πάνω στό θρόνο, ἀπολαμβάνουν πλέον περισσότερη τιμή ἀπό τό Δεσπότη ἀπό ἐκείνη πού ἀπολαμβάνουν ἀπό τούς συνδούλους τους ἀγγέλους. Γιατί δέν τούς δέχεται σάν δούλους – ἄν καί αὐτό θά ἦταν μεγάλη τιμή καί δέν μπορεῖ κανείς νά βρεῖ ἴση μ᾽ αὐτήν – ἀλλά σάν φίλους Του. «Γιατί ἐσεῖς», λέει ὁ Κύριος, «εἴσαστε φίλοι μου» (Ἰωαν. 15, 14). Καί πολύ σωστά τό λέει, γιατί καί ἀλλοῦ εἶπε: «Μεγαλύτερη ἀπό αὐτή τήν ἀγάπη δέν ἔχει κανένας, ὥστε νά δώσει τή ζωή του γιά χάρη τῶν φίλων του» (Ἰωαν. 15, 13).

Ἐπειδή λοιπόν ἔδειξαν τήν πιό μεγάλη ἀγάπη, τούς ὑποδέχεται καί ἀπολαμβάνουν ἐκείνη τή δόξα. Ἑνώνονται μέ τούς ἀγγελικούς χορούς καί παίρνουν μέρος στήν ὑπερκόσμια δοξολογία. Ἄν λοιπόν καί ὅταν εἶχαν τό σῶμα μετεῖχαν στό χορό ἐκεῖνο μέ τήν κοινωνία τῶν μυστηρίων καί ἔψαλλαν μαζί μέ τά Χερουβίμ τόν τρισάγιο ὕμνο, καθώς γνωρίζετε ἐσεῖς οἱ πιστοί, πολύ περισσότερο τώρα πού βρέθηκαν μέ τούς ἀγγέλους, παίρνουν μέρος στή δοξολογία ἐκείνη, μέ πολλή παρρησία. Ἄραγε δέν φοβόσαστε πρίν τό μαρτύριο; Ἄραγε δέν ἐπιθυμεῖτε τώρα τό μαρτύριο; Ἄραγε δέν λυπᾶστε τώρα, πού δέν εἶναι καιρός μαρτυρίου; Ἄς γυμναζόμαστε λοιπόν γιά τόν καιρό τοῦ μαρτυρίου. Περιφρόνησαν ἐκεῖνοι τή ζωή, περιφρόνησε ἐσύ τίς ἀπολαύσεις. Ἔρριξαν ἐκεῖνοι τά σώματά τους στή φωτιά, ρίξε ἐσύ τώρα χρήματα στά χέρια τῶν φτωχῶν. Καταπάτησαν ἐκεῖνοι τά ἀναμμένα κάρβουνα, σβῆσε ἐσύ μέσα σου τή φλόγα τῆς ἐπιθυμίας. Εἶναι ἐνοχλητικά αὐτά, ἀλλά μᾶς φέρνουν κέρδος. Μήν βλέπεις τά παρόντα πού εἶναι δυσάρεστα, ἀλλά τά μέλλοντα πού εἶναι εὐχάριστα. Ὄχι τά βάσανα πού περνᾶς τώρα, ἀλλά τά ἀγαθά πού ἐλπίζεις. Ὄχι τά παθήματα, ἀλλά τά βραβεῖα. Ὄχι τούς κόπους, ἀλλά τά στεφάνια. Ὄχι τούς ἱδρῶτες, ἀλλά τίς ἀμοιβές. Ὄχι τούς πόνους, ἀλλά τίς ἀνταποδόσεις. Ὄχι τήν ἀναμένη φωτιά, ἀλλά τή βασιλεία πού σέ περιμένει. Ὄχι τούς δήμιους πού σέ περιτριγυρίζουν, ἀλλά τό Χριστό πού θά σέ στεφανώσει.

3. -. Αὐτός εἶναι ὁ καλύτερος τρόπος καί ὁ εὐκολότερος δρόμος γιά τήν ἀρετή. Νά μήν βλέπει δηλαδή κανείς τούς κόπους μόνο, ἀλλά μαζί μέ τούς κόπους καί τά βραβεῖα. Καί ὄχι ξεχωριστά τό καθένα. Ὅταν λοιπόν πρόκειται νά δώσεις ἐλεημοσύνη, μήν σκέπτεσαι τά χρήματα πού θά ξοδέψεις, ἀλλά τήν ἀπόκτηση τῆς δικαιοσύνης. «Σκόρπισε χρήματα, ἔδωσε στούς φτωχούς. Ἡ δικαιοσύνη του μένει αἰώνια» (Ψαλμ. 111, 9). Μήν βλέπεις τόν πλοῦτο σου πού λιγοστεύει, ἀλλά τό θησαυρό πού πληθαίνει. Ἄν νηστεύεις, μήν σκέπτεσαι τήν καταβολή πού φέρνει ἡ νηστεία, ἀλλά τήν ἄνεση πού θά προέρθει ἀπό τή σωματική ἀδυναμία. Ἄν ἀγρυπνήσεις στήν προσευχή, μήν συλλογίζεσαι τήν ταλαιπωρία τῆς ἀγρυπνίας, ἀλλά τήν παρρησία πού θά ἀποκτήσεις ἀπό τήν προσευχή. Ἔτσι κάνουν καί οἱ στρατιῶτες. Δέν βλέπουν τά τραύματα, ἀλλά τίς ἀμοιβές. Δέν βλέπουν τίς σφαγές, ἀλλά τίς νίκες. Οὔτε βλέπουν τούς νεκρούς στό πεδίο τῆς μάχης, ἀλλά τούς ἥρωες πού στεφανώνονται. Ἔτσι καί οἱ κυβερνῆτες βλέπουν μπροστά στά κύματα τά λιμάνια, μπροστά στά ναυάγια τά ἐμπορεύματα, μπροστά στά δεινά τῆς θάλασσας τά ἀγαθά μετά τή θάλασσα.

Ἔτσι κάμε καί ἐσύ. Σκέψου πόσο μεγάλο πράγμα εἶναι μέσα στή βαθιά νύχτα, ὅταν κοιμοῦνται ὅλοι οἱ ἄνθρωποι καί τά θηρία καί τά κατοικίδια ζῶα, ὅταν ὑπάρχει ἀπόλυτη ἡσυχία, ἐσύ μόνο νά σηκωθεῖς καί νά μιλήσεις μέ τόν Κύριό μας. Εἶναι γλυκός ὁ ὕπνος; Ἀλλά τίποτε δέν εἶναι πιό γλυκό ἀπό τήν προσευχή. Ἄν συνομιλήσεις μόνος μαζί Του, πολλά θά καταφέρεις. Δέν θά σέ ἐνοχλεῖ κανείς, οὔτε θά ἐμποδίσει τήν προσευχή σου. Ἔχεις καί τήν ὥρα σύμμαχο γιά νά ἐπιτύχεις αὐτά πού θέλεις. Ἐσύ ὅμως βαριέσαι νά σηκωθεῖς καί στριφογυρίζεις ξαπλωμένος στό μαλακό στρῶμα; Σκέψου τούς μάρτυρες πού εἶναι σήμερα ξαπλωμένοι στή σιδερένια σχάρα, χωρίς στρῶμα ἀπό κάτω, ἀλλά ἀναμένα κάρβουνα.

Ἐδῶ θέλω νά σταματήσω τό λόγο, γιά νά φύγετε ἔχοντας ἔντονη καί ζωηρή τή μνήμη ἐκείνης τῆς σχάρας καί νά τήν θυμᾶστε νύχτα καί μέρα. Γιατί, καί ἄν ἀκόμα μᾶς κρατοῦν ἄπειρα δεσμά, ὅταν ἔχουμε στό νοῦ μας αὐτή τή σχάρα, θά μπορέσουμε νά τά σπάσουμε ὅλα μέ εὐκολία καί νά σηκωθοῦμε γιά προσευχή. Ὄχι μόνο τή σχάρα, ἀλλά καί τίς ἄλλες τιμωρίες τῶν μαρτύρων ἄς τίς χαράξουμε στό βιβλίο τῆς καρδιᾶς μας. Ἄς σκεφτοῦμε καί ἐμεῖς σάν αὐτούς πού λαμπροστολίζουν τά σπίτια τους καί κρεμᾶνε σ᾽ ὅλα τά σημεῖα ὄμορφες ζωγραφιές. Ἄς ζωγραφίσουμε στούς τοίχους τῆς δικῆς μας ψυχῆς τίς τιμωρίες τῶν μαρτύρων. Γιατί ἐκεῖνες οἱ ζωγραφιές εἶναι ἀνώφελες, αὐτές ὅμως ἐπικερδεῖς. Αὐτή ἡ ζωγραφική δέν χρειάζεται χρώματα, οὔτε ἔξοδα, οὔτε κάποια τέχνη. Ἀλλά γιά ὅλα αὐτά φτάνει νά χρησιμοποιήσει κανείς τήν προθυμία του καί τή γενναία καί νηφάλια σκέψη του καί μ᾽ αὐτή σάν χέρι ἄριστου τεχνίτη νά ζωγραφίσει τίς τιμωρίες τῶν μαρτύρων.

Ἄς ζωγραφίσουμε λοιπόν στή ψυχή μας ἄλλους νά εἶναι στά τηγάνια, ἄλλους ξαπλωμένους σ᾽ ἀναμμένα κάρβουνα, ἄλλους ἀναποδογυρισμένους στά καζάνια, ἄλλους νά καταποντίζονται στή θάλασσα, ἄλλους νά ξεσκίζονται, ἄλλους νά τούς γυρίζουν στόν τροχό, ἄλλους νά τούς ρίχνουν στόν γκρεμό. Ἄλλους πάλι νά παλεύουν μέ θηρία, ἄλλους νά τούς ὁδηγοῦν στό βάραθρο καί ἄλλους ὅπως ἔτυχε ὁ καθένας νά τελειώσει ἡ ζωή του. Ὥστε μέ τήν ποικιλία αὐτῆς τῆς ζωγραφικῆς, ἀφοῦ λαμπροστολίσουμε τό σπίτι τῆς ψυχῆς μας, νά τό κάνουμε κατάλληλο κατάλυμα γιά τό βασιλιά τῶν οὐρανῶν. Γιατί ἄν δεῖ τέτοιες ζωγραφιές στήν ψυχή μας, θά ἔρθει μαζί μέ τόν Πατέρα καί μαζί μέ τό Ἅγιο Πνεῦμα καί θά κατοικήσει μέσα μας. Καί θά γίνει στή συνέχεια ἡ ψυχή μας βασιλικό παλάτι καί κανένας κακός λογισμός δέν θά μπορέσει νά τήν πατήσει, ἀφοῦ ἡ μνήμη τῶν μαρτύρων, σάν ζωγραφιά θά ὑπάρχει πάντοτε μέσα μας καί θά σκορπᾶ πολλή λάμψη καί θά κατοικεῖ συνεχῶς μέσα μας ὁ βασιλιάς τῶν ὅλων Θεός. Ἔτσι λοιπόν, ἀφοῦ ὑποδεχτοῦμε τό Χριστό ἐδῶ, θά μπορέσουμε μετά τήν ἀναχώρησή μας ἀπό τή γῆ νά Τόν ὑποδεχτοῦμε στίς αἰώνιες κατοικίες μας, τίς ὁποῖες εὔχομαι νά ἐπιτύχουμε ὅλοι μας μέ τή χάρη καί τή φιλανθρωπία τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, διά τοῦ ὁποίου καί μέ τόν ὁποῖο ἀνήκει ἡ δόξα στόν Πατέρα καί στό ἅγιο καί ζωοποιό Πνεῦμα στούς αἰῶνες τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

5.

Ἡ ἀληθινὴ τιμὴ τῶν ἁγίων

Anthony Bloom (Metropolitan of Sourozh (1914- 2003))

Κυριακὴ τῶν Ἁγ. Πάντων

Ἡ δωρεὰ τοῦ Θεοῦ κατὰ τὴ μέρα τῆς Πεντηκοστῆς δὲ σπαταλήθηκε μάταια καὶ ἄσκοπα ἀπὸ τοὺς μαθητὲς τοῦ Χριστοῦ. Καρπὸς της ὑπῆρξε ἡ ἁγιότητα. Ἔχοντας δεχτεῖ τὸν Κύριο μέσα στὶς ψυχές, μέσα στὶς ζωές τους, ἔδειξαν φανερὰ στὸ Θεὸ τὴν πίστη καὶ τὴν ἀγάπη τους καὶ φανέρωσαν σ’ ὁλόκληρη τὴν οἰκουμένη τί μπορεῖ νὰ κάνει ἡ θεϊκὴ ζωὴ ὅταν κατοικεῖ μέσα στὸν ἄνθρωπο.

Τὴν πρώτη Κυριακὴ μετὰ τὴν Πεντηκοστὴ γιορτάζουμε τὴ μνήμη ὅλων ἐκείνων οἱ ὁποῖοι, ὅπως οἱ Ἀπόστολοι, δέχτηκαν τὴ δωρεὰ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καὶ ἔφεραν καρπούς, ὅλων τῶν ἅγιων γνωστῶν καὶ ἀγνώστων, ὅλων τῶν «ὑπὸ Θεοῦ γνωσθέντων», ὅλων τῶν ἀνθρώπων οἱ ὁποῖοι ἔγιναν ἄξιοι τοῦ Θεοῦ τους. Καὶ χαιρόμαστε διότι ὁ κόσμος δέχτηκε τὴ δωρεὰ τοῦ Θεοῦ μὲ ἀγάπη.

Δὲν εἶναι ὅμως ἀρκετὸ τὸ νὰ γιορτάζουμε, νὰ χαιρόμαστε διότι στοὺς ἄλλους τὸ δῶρο τοῦ Θεοῦ δὲ δόθηκε εἰς μάτην.

Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος μᾶς λέει ὅτι μόνο μὲ τὸν ὀρθὸ βίο μποροῦμε νὰ δοξολογήσουμε τὸ Θεὸ καὶ μόνο μὲ τὸν ὀρθὸ βίο μποροῦμε νὰ τιμήσουμε τοὺς ἁγίους τοὺς ὁποίους ἀγαποῦμε καὶ προσκυνοῦμε. Μὲ τὸν ἴδιο τρόπο εἶναι μόνο μὲ τὶς ζωές μας ποὺ θὰ δείξουμε στοὺς νεκρούς τοὺς ὁποίους ἀγαπήσαμε καὶ σεβαστήκαμε ὅτι δὲν ἔζησαν χωρὶς σκοπὸ ἐφ’ ὅσον ἐμεῖς ἔχουμε ἀποδώσει τὸν καρπὸ τῶν ὅσων μᾶς δίδαξαν.

Σήμερα ὁ καθένας μας γιορτάζει ὄχι μόνο τὴ μέρα τῶν Ἁγίων Πάντων ἀλλὰ καὶ τὴ μνήμη τῶν ἁγίων ἐκείνων ποὺ τοῦ εἶναι κοντινοὶ καὶ ἀγαπητοί, ὅμοιοι στὴν καρδιὰ καὶ τὴν ψυχή. Συγκεντρῶστε τὴν προσοχή σας στοὺς βίους αὐτῶν εἰδικά, διότι ἀρχικὰ εἶχαν αἰχμαλωτίσει τὶς καρδιές σας μὲ τὴ δύναμη τῆς προσωπικότητάς τους κι ἔπειτα μὲ μιὰ κάποια συγγένεια πρὸς τὸ μυαλό σας – κι ἂν εἴμαστε ἱκανοὶ νὰ στεκόμαστε μὲ δέος καὶ θαυμασμό, χαρὰ καὶ ἀγάπη μπροστὰ στὴ ζωὴ καὶ τὶς ἐπιτεύξεις κάποιου ἄνθρωπου αὐτὸ σημαίνει ὅτι μεταξὺ μας ὑπάρχει κάτι τὸ κοινό, ὅτι ἐκεῖνος ἀποκαλύπτει αὐτὸ ποὺ μποροῦμε νὰ κατορθώσουμε στὰ βάθη τῶν ψυχῶν μας καὶ τὸ ὁποῖο ἀποτυγχάνουμε νὰ κάνουμε πράξη ἀπὸ δειλία, ἀσθένεια καὶ ἀπειρία.

Ἂς συγκεντρώσει ὁ καθένας μας τὴν προσοχὴ στοὺς ἁγίους ποὺ τὸν τραβᾶνε καὶ ἂς πάρει ἀπὸ ἐκείνους τὰ μαθήματα τῆς ζωῆς. Ἡ προσκύνηση καὶ ὁ ἔπαινός τους δὲ θὰ εἶναι τότε ἄδεια λόγια ἀλλὰ μιὰ ζωντανὴ μαρτυρία γιὰ τὴν ἀλήθεια καὶ ταυτόχρονα μιὰ μεταμόρφωση στὶς καρδιὲς καὶ τὶς ζωές μας. Αὐτὸ ἰσχύει ὄχι μόνο γιὰ τοὺς ἁγίους τοῦ Θεοῦ τοὺς ὁποίους ἡ ἐκκλησία ἀναγνωρίζει καὶ τιμᾶ ἀλλὰ καὶ γιὰ τοὺς ἀνθρώπους οἱ ὁποῖοι ἔχουν σφραγίσει τὶς ζωές μας μὲ τὴν εὐγένεια καὶ τὸ ὕψος τοῦ πνεύματός τους, τὴν ἁγνότητα τῆς ζωῆς τους. Αὐτὴ εἶναι ἡ πραγματικὴ τιμὴ καὶ προσκύνηση τῶν ἁγίων ἀλλὰ καὶ ἡ ἀληθινὴ προσευχὴ γιὰ αἰωνία μνήμη τῶν κεκοιμημένων.

6.

Τὸ μαρτύριο καὶ ἡ μαρτυρία

Λαμπρόπουλος Βαρνάβας (Ἀρχιμανδρίτης)

Ἡ γιορτὴ τῶν Ἁγίων Πάντων εἶναι καρπὸς τῆς Πεντηκοστῆς. Αὐτὸ μὲ ὑπέροχο τρόπο μᾶς τὸ ἐπεξηγεῖ τὸ συναξάρι τῆς σημερινῆς Κυριακῆς: «Ἡ φωτιὰ ἀπὸ τὴ φύση της ἀνεβαίνει πρὸς τὰ πάνω, ἐνῶ τὸ χῶμα ἀπὸ τὴ φύση του πάει πρὸς τὰ κάτω. Τὴν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς συνέβη τὸ παράδοξο, τὸ μὲν Ἅγιο Πνεῦμα ἐν εἴδει πυρὸς κατέβηκε κάτω, ἐνῶ ἡ χοϊκὴ ἀνθρώπινη φύση, ἐκείνων ποὺ θέλησαν νὰ τὸ δεχθοῦν, ἀνέβηκε πρὸς τὰ πάνω».

Ἐνώπιον τῶν ἀνθρώπων

Αὐτὸ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα ἦταν ἐκεῖνο ποὺ τοὺς ἐνίσχυσε νὰ ὁμολογήσουν τὸν Χριστὸ ἐνώπιον τῶν ἀνθρώπων. Τὸ «ἐν ἐμοί», ποὺ εἶπε ὁ Χριστός, σημαίνει ὅτι μόνο μὲ τὴ χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ποὺ Ἐκεῖνος «πέμπει», μπορεῖ κάποιος νὰ Τὸν ὁμολογήσει. Τότε καὶ ὁ Χριστὸς θὰ ὁμολογήσει ἐνώπιον τοῦ ἐν οὐρανοῖς Πατέρα Του ὅτι αὐτὸς ὁ ἄνθρωπος εἶναι πιστὸς δοῦλος του. Καὶ ἀντίθετα, ὅποιος τὸν ἀρνηθεῖ ἐνώπιον τῶν ἀνθρώπων, θὰ τὸν ἀρνηθεῖ καὶ ὁ Χριστὸς μπροστὰ στὸν Πατέρα Του.

Ἡ φράση «ἐνώπιον τῶν ἀνθρώπων» δὲν εἶναι λίγες οἱ φορὲς ποὺ συγκράτησε σὲ σταθερὴ ὁμολογία πίστης πολλούς, ἰδιαίτερα νεομάρτυρες, ὅταν τοὺς προκαλοῦσαν νὰ ἀρνηθοῦν εἰκονικὰ καὶ προσωρινὰ τὸν Χριστὸ μπροστὰ στοὺς δικαστὲς καὶ νὰ φύγουν σὲ μέρη ὅπου δὲν διώκεται ἡ πίστη, γιὰ νὰ συνεχίσουν νὰ ζοῦν ὡς χριστιανοί.

Παρόμοιο πνεῦμα προωθεῖται καὶ ἀπὸ τὴ σύγχρονη κουλτούρα, ποὺ θέλει τὴν πίστη νὰ εἶναι ἰδιωτικὴ ὑπόθεση, χωρὶς νὰ ἔχει σχέση μὲ τὴ ζωὴ τῆς κοινότητας. Ὅμως, ἡ ὑγιὴς μαρτυρία τοῦ πιστοῦ ἀποτελεῖ ἐκκλησιαστικὸ γεγονός, ποὺ ἔχει σκοπὸ νὰ ἀγκαλιάσει ὅλη τὴν κοινωνία. Εἶναι ἡ μικρὴ ζύμη, ποὺ ἔχει κληθεῖ νὰ ζυμώσει ὅλο τὸ φύραμα.

Ἕνεκεν τοῦ ὀνόματός Του

Ἡ ὁμολογία, βέβαια, τῆς πίστης στὸν Χριστὸ δὲν ἐξαντλεῖται σὲ μία ἀνέξοδη προφορικὴ δήλωση. Προϋποθέτει ἀγάπη πρὸς Αὐτὸν μεγαλύτερη ἀπὸ τὴν ἀγάπη πρὸς τοὺς πιὸ στενοὺς συγγενεῖς: γονεῖς, σύζυγο, παιδιά. Προϋποθέτει τέτοια αὐταπάρνηση, ποὺ νὰ εἶναι κάποιος ἕτοιμος καὶ τὴ ζωή του νὰ δώσει γιὰ τὸν Χριστό. «Τί μοῦ μιλᾶς», λέει ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος, «γιὰ τοὺς γονεῖς, τὰ ἀδέλφια ἢ τὴ γυναίκα σου; Σὲ κανέναν δὲν ὑπάρχει τίποτε πιὸ οἰκεῖο ἀπὸ τὴν ἴδια τὴ ζωή του. Ἄν, λοιπόν, κι αὐτὴ τὴν βάλεις πιὸ πάνω ἀπὸ τὴν ἀγάπη σου γιὰ τὸν Χριστό, τότε εἶσαι πολὺ μακριὰ ἀπὸ τοὺς ἀληθινοὺς μαθητές Του. Δὲν ἀξίζει γι’ Αὐτόν».

Ὅλοι οἱ μάρτυρες ἀποτέλεσαν παραδείγματα μιᾶς τέτοιας ἀγάπης, ὅπως ὁ ἅγιος νεομάρτυρας Γεώργιος, ποὺ μαρτύρησε στὰ Ἰωάννινα ἀφήνοντας χήρα τὴ νεαρὴ γυναίκα του καὶ ὀρφανὸ τὸν νεοφώτιστο γιό του. Ἐπίσης φωτεινὴ εἶναι καὶ ἡ χορεία τῶν ἁγίων μητέρων, ποὺ ξεπερνώντας τὴ φυσικὴ μητρικὴ στοργὴ γιὰ τὰ παιδιά τους, ὄχι μόνο δὲν τὰ ἀπέτρεψαν, ἀλλὰ καὶ τὰ ἐνθάρρυναν στὸ μαρτύριο: ἡ ἁγία Σολομονὴ (μητέρα τῶν ἑπτὰ Μακκαβαίων), ἡ μητέρα τοῦ ἁγίου Μελίτωνα (ἑνὸς ἀπὸ τοὺς Σαράντα Μάρτυρες), ἡ ἁγία Ἀνθία (μητέρα τοῦ ἁγίου Ἐλευθερίου), ἡ ἁγία Σοφία μὲ τὶς τρεῖς θυγατέρες της καὶ πολλὲς ἄλλες.

Ἐξάλλου, ὁ Χριστὸς ἀναφερόμενος σ’ ἐκείνους ποὺ ἄφησαν πατέρα ἢ μητέρα γιὰ τὸ ὄνομά του, ὑπαινίσσεται, κατὰ τοὺς ἑρμηνευτές, κι ἐκείνους ποὺ μαρτύρησαν ἐξαιτίας ὄχι τῆς πίστης ἀλλὰ τῆς ἀπιστίας τῶν γονέων τους. Ἐνδεικτικὰ ἀναφέρουμε τὶς ἁγίες Βαρβάρα, Μαρκέλλα, Χριστίνα, Κερκύρα καὶ Ἀκυλίνα, οἱ ὁποῖες «ἐδείχθησαν τέκνα δυσσεβούvτωv γονέων συνετώτερα». Μάλιστα, τὶς τρεῖς πρῶτες τὶς ἔστεψαν μὲ τὸ στεφάνι τοῦ μαρτυρίου οἱ παιδοκτόνοι πατέρες τους μὲ τὰ ἴδια τους τὰ χέρια!…

Οἱ ἀξιομίμητοι Ἀπόστολοι

Κορυφαῖα πρότυπα τέλειας ἀφοσίωσης καὶ ἀγάπης πρὸς τὸν Χριστὸ εἶναι οἱ ἅγιοι Ἀπόστολοι, οἱ ὁποῖοι ἄφησαν τὰ πάντα, ἀκολούθησαν τὸν Διδάσκαλό τους καὶ ἀξιώθηκαν ὅλοι, πλὴν τοῦ εὐαγγελιστῆ Ἰωάννη, νὰ σφραγίσουν τὴν πρὸς Αὐτὸν ἀγάπη τους μὲ μαρτυρικὸ θάνατο.

Ὁ Χρυσορρήμων Ἰωάννης, προφανῶς γιὰ νὰ προλάβει κάποιους ποὺ θὰ ἀμφισβητοῦσαν τὴν ἀξία τῆς ἀποταγῆς τοῦ φτωχοῦ ψαρᾶ Πέτρου, κάνει τὴ ρητορικὴ ἐρώτηση: «Ποιὰ πάντα ἄφησες, Πέτρε; Τί σπουδαῖο ἄφησες; Τὸ καλάμι; Τὸ δίχτυ; Τὴ βάρκα; Ναί, λέει· αὐτὰ ἦταν τὰ πάντα γιὰ μένα· αὐτὰ ἦταν ἡ ζωὴ μου· καὶ τὰ ἄφησα μὲ τὴν καρδιά μου καὶ ἀπὸ τὴν ἀγάπη μου γιὰ τὸν Χριστό». Σημασία, ἑπομένως, δὲν ἔχει ἡ ὑλικὴ ἀξία αὐτῶν ποὺ ἀφήνει κάποιος γιὰ τὸν Χριστό, ἀλλὰ ἡ προαίρεσή του καὶ τὸ γεγονὸς ὅτι κάνει πλέον θησαυρὸ τῆς καρδιᾶς καὶ κέντρο τῆς ζωῆς του τὸν Χριστό.

Ἂν ἡ τέλεια ἀγάπη πρὸς τὸν Χριστὸ ἐκφράζεται ἀπὸ τὴν ὁλοκληρωτικὴ παραίτηση ἀκόμα καὶ ἀπὸ τὶς θεμιτές μας ἀγάπες καὶ τὰ εὐλογημένα ὑπάρχοντά μας, ἡ ἀρχὴ τῆς μαρτυρίας καὶ τοῦ μαρτυρίου γιὰ τὸν Χριστὸ βρίσκεται στὴν ἐκκοπὴ τῶν ἁμαρτωλῶν θελημάτων μας καὶ στὴν πρόθυμη ἄσκηση τῶν θεοποιῶν ἀρετῶν. Τὸ μαρτύριο εἶναι μία πραγματικότητα ποὺ δὲν σχετίζεται ἀποκλειστικὰ μὲ τὸν Διοκλητιανὸ καὶ τὸν Δέκιο. Ὁ ἅγιος Συμεὼν ὁ νέος Θεολόγος λέει χαρακτηριστικά: «Ἐκεῖνος ποὺ δὲν τηρεῖ τὶς ἐντολὲς τοῦ Χριστοῦ, ἂς μὴ νομίζει ὅτι δὲν τὸν ἀρνεῖται. Καθὼς κι ἐκεῖνος ποὺ τὶς ἐφαρμόζει, τὸν Χριστὸ ὁμολογεῖ».

7.

Ὁμολογία καὶ Ἁγιότητα

Καραγιάννης Νικάνωρ (Ἀρχιμανδρίτης)

Στὴ ζωντανὴ ὁμολογία πίστεως ὅλων τῶν ἀνθρώπων τοῦ Θεοῦ, «πάντων τῶν Ἁγίων» κάθε χρόνου καὶ τόπου, ἀναφέρεται ἡ σημερινὴ εὐαγγελικὴ περικοπή. Ἐπειδὴ ἡ μαρτυρία τῆς χριστιανικῆς πίστεως εἶναι ἀπαίτηση τοῦ Θεοῦ, ἀποτελεῖ προϋπόθεση τῆς γνήσιας χριστιανικῆς ζωῆς. Αὐτὴ ἡ ὁμολογία καὶ μαρτυρία πίστεως συνίσταται σὲ λόγια, ἔργα καὶ συμπεριφορές. Ἀπὸ τὰ μικρὰ καὶ ἀσήμαντα τῆς καθημερινότητάς μας μέχρι τὰ μεγάλα καὶ βαρυσήμαντα, τὰ δύσκολα διλήμματα, τὶς μεγάλες ἀποφάσεις καὶ τὶς καθοριστικὲς ἐπιλογές μας.

Γνωρίσματα ὁμολογίας «πίστεως»

Ἡ αὐθεντικὴ ὁμολογία πίστεως δὲν ἔχει σχέση μὲ τὴν ἐπίδειξη καὶ τὴ μισαλλοδοξία. Δὲν εἶναι ὑπεράσπιση μιᾶς ἰδεολογίας μὲ ἐμπάθεια καὶ φανατισμὸ πρὸς καθετὶ ἀντίθετο μὲ τὴν ἀλήθεια ποὺ πιστεύουμε. Δὲν καταδικάζει καὶ δὲν ἀπορρίπτει τὸν ἄλλον, ἔστω καὶ ἂν βρίσκεται στὴν πλάνη καὶ στὴν ἄρνηση. Ὅποιος ὁμολογεῖ τὸν Χριστὸ μὲ λόγια καὶ μὲ ἔργα ἀγαπᾶ πραγματικὰ τὸν Θεό, ἀλλὰ καὶ τὴν εἰκόνα Του, τὸν ἄνθρωπο, γιατί γνωρίζει καλὰ ὅτι γιὰ τὸν κάθε ἄνθρωπο «Χριστὸς ἀπέθανε». Ἀγαπᾶ τὸν ἄνθρωπο μὲ μία ἀγάπη ποὺ δὲν εὐχαριστεῖ, ἀλλὰ ὠφελεῖ τὸν ἄλλο, γι’ αὐτὸ καὶ συχνὰ τὸν δυσαρεστεῖ ἐν ἀλήθειᾳ. Ὑπομένει καὶ περιμένει τὴν ἐπιστροφὴ τοῦ ἄλλου. Ὅποιος ὁμολογεῖ τὸν Χριστὸ δὲν συμβιβάζεται κάθε φορὰ ποὺ ἡ ἀλήθεια παραμερίζεται καὶ ποικίλες ἀρνητικὲς ἰδεολογίες κλονίζουν τὴν πίστη. Ὅταν οἱ σταθερὲς ἀξίες τῆς ζωῆς ὑπονομεύονται, ἐνῶ ἡ διαφθορὰ καὶ ἡ διαπλοκὴ ἀποθρασύνονται, ὅπως συχνὰ συμβαίνει στὶς μέρες μας.

Ἴσως, βέβαια, στὶς σημερινὲς συνθῆκες ζωῆς ἡ ὁμολογία τῆς πίστεως νὰ μὴν ἀπαιτεῖ μαρτύρια καὶ θάνατο. Ὅμως καὶ σήμερα κοστίζει πολλὰ σὲ ὅποιον δὲν ἐφησυχάζει νωχελικὰ στὴ βολεμένη ζωή του. Ὁ πιστὸς καλεῖται πάντα νὰ ἀντιστέκεται καὶ νὰ διαφοροποιεῖται ἀπέναντι σὲ πρόσωπα, γεγονότα, καταστάσεις καὶ σχέσεις ποὺ εἶναι διαβρωμένες ἀπὸ τὴν ἁμαρτία καὶ ἀντιστρατεύονται τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ. Τὸ θάρρος τῆς ὁμολογίας πρέπει νὰ συνοδεύεται ἀπὸ τὸ φωτισμὸ τοῦ Χριστοῦ, ὅπως τονίζει ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ: «ἐγὼ γὰρ δώσω ὑμῖν στόμα καὶ σοφίαν, ᾗ οὐ δυνήσονται ἀντειπεῖν οὐδὲ ἀντιστῆναι πάντες οἱ ἀντικείμενοι ὑμῖν» (Λκ. 21,15), γιατί ἐγὼ θὰ σᾶς δώσω λόγια καὶ σοφία καὶ σ’ αὐτὰ δὲν θὰ μπορέσουν νὰ ἀντισταθοῦν καὶ νὰ τὰ ἀντικρούσουν οἱ ἀντίπαλοί σας. Αὐτὸ σημαίνει διάκριση καὶ σύνεση, γιὰ νὰ ξέρουμε πότε καὶ τί πρέπει νὰ λέμε, ἀλλὰ καὶ πότε καὶ ποῦ πρέπει νὰ σιωποῦμε, ἂν αὐτὸ ὠφελεῖ περισσότερο, μὲ μιὰ σιωπὴ δυνατή, ποὺ λέει πιὸ πολλά.

Μαρτυρία «πίστεως» καὶ ἁγιότητα

Ἂν ὁμολογία πίστεως εἶναι νὰ ἀκολουθοῦμε τὸν Χριστὸ καὶ στὴ Γεθσημανὴ καὶ στὸ Γολγοθά, τότε μποροῦμε νὰ ἔχουμε τὴ βεβαιότητα τῆς συνάντησης μαζί Του στὴν Ἀνάσταση. Ὅμως πρὶν ἀπὸ τὸ ἔπαθλο ὑπάρχει ὁ ἀγώνας καὶ πρὶν ἀπὸ τὴν ἀνάσταση ὁ σταυρός. Ἐδῶ ἡ δύναμη τοῦ πιστοῦ «τελειοῦται ἐν ἀσθενείᾳ». Αἰσθάνεται ἀδύναμος στὶς σκληρὲς ἀπαιτήσεις τοῦ Εὐαγγελίου, γι’ αὐτὸ καὶ ἐμπιστεύεται τὸν ἑαυτό του στὴν ἀγαπώσα ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ. Σηκώνει μὲ αὐταπάρνηση τὸν προσωπικό του καθημερινὸ σταυρὸ καὶ συσταυρώνεται ἐσωτερικὰ μὲ τὸν Χριστό. Ὁμολογεῖ τὴ δύναμη τοῦ Χριστοῦ μέσα του, γιατί ζεῖ τὴ μετάνοια, τὴν ἀφάνεια καὶ τὴν ταπείνωση. Αὐτὸ καταδεικνύουν τὰ συναξάρια καὶ τὰ μαρτυρολόγια ὅλων τῶν Ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας μας.

Δὲν ἔκαναν ὅλοι θαύματα, ἀγάπησαν, ὅμως, ὅλοι τὸν Χριστὸ καὶ ἀγωνίσθηκαν σιωπηλὰ καὶ ὑπομονετικὰ στὸ ὄνομά Του. Τὸν ὁμολόγησαν γενναῖα μὲ τὸ λόγο τους καί, κυρίως, μὲ τὸ παράδειγμά τους. Δὲν τελείωσαν ὅλοι τὴ ζωὴ τους μαρτυρικὰ γιὰ τὸν Χριστό, ἔζησαν, ὅμως, ὅλοι μὲ τὸν Χριστὸ καὶ γιὰ τὸν Χριστό. «Ἰδοὺ ἀφήκαμεν τὰ πάντα καὶ ἠκολουθήσαμέν σοι» (Ματθ. 19,27), ἀφήσαμε τὰ πάντα καὶ σὲ ἀκολουθήσαμε, ἀκοῦμε νὰ λέει ὁ ἀπόστολος Πέτρος καὶ μέσω αὐτοῦ ὅλοι οἱ Ἅγιοι ποὺ προσπαθοῦν νὰ ἀνταποκριθοῦν στὴν κλήση τους. Ἂς προσέχουμε, γιατί ἀξιώματα, χρήματα, περιουσίες, συγγενικοὶ δεσμοὶ καὶ ἀνθρώπινες σχέσεις γίνονται κάποτε ἐμπόδια σ’ αὐτὸ ποὺ ὁ Θεὸς ζητᾶ ἀπὸ ἐμᾶς. Ὅλοι οἱ Ἅγιοι δὲν ἔγιναν γνωστοί, πλούτισαν, ὅμως, ὅλοι τὴ χριστιανικὴ ἐμπειρία καὶ φώτισαν τὸ δρόμο τοῦ ἀγώνα μας. Ἔπεσαν στὴν ἀγκαλιὰ τοῦ Θεοῦ καὶ παραδόθηκαν μὲ ἐμπιστοσύνη στὸ θέλημά Του, γι’ αὐτὸ καὶ μπόρεσαν νὰ πετύχουν τὰ ἀκατόρθωτα.

Ἀγαπητοὶ ἀδελφοί, ἡ μαρτυρία πίστεως φανερώνει τὴν οὐσιαστική μας σχέση μὲ τὸν Θεὸ καὶ τὸ βάθος τῆς χριστιανικῆς μας συνείδησης. Ἂς προσπαθοῦμε νὰ τὴν ἐπιβεβαιώνουμε καθημερινὰ μὲ τὴ ζωὴ καὶ μὲ τὸν ἀγώνα μας. Ἀμὴν.

8.

Δεῖξε μου τὸν ἄνθρωπό σου

Λαμπρόπουλος Βαρνάβας (Ἀρχιμανδρίτης)

Ὅταν κάποτε ὁ εἰδωλολάτρης Αὐτόλυκος ζήτησε ἀπὸ τὸν ἅγιο Θεόφιλο Ἀντιοχείας νὰ τοῦ δείξει σὲ ποιὸν θεὸ πιστεύει, ὁ Ἅγιος τοῦ ἀπάντησε: «Δεῖξε μου τὸν ἄνθρωπό σου, καὶ ἐγὼ θὰ σοῦ δείξω τὸν Θεό μου». Ἡ ἀπάντηση αὐτὴ τοῦ Ἁγίου μᾶς θυμίζει ὅτι θεολογία καὶ ἀνθρωπολογία στὴν ἱστορία τοῦ ἀνθρώπινου πολιτισμοῦ εἶναι ἀλληλένδετες. Οἱ θρησκευτικὲς πεποιθήσεις τοῦ κάθε ἀνθρώπου ἐπηρεάζουν οὐσιαστικὰ τὴ διαμόρφωσή του καὶ τὴν ὅλη στάση του ἀπέναντι στὴ ζωή. Ὁ χριστιανὸς Θεόφιλος ἤθελε νὰ πεῖ στὸν μὴ χριστιανὸ Αὐτόλυκο ὅτι γιὰ ἐμᾶς ὁ ἄνθρωπος εἶναι εἰκόνα τοῦ ἑνὸς ἀληθινοῦ Θεοῦ· καὶ ἡ εἰκόνα αὐτὴ ἀληθεύει στὸν βαθμὸ ποὺ ὁ ἄνθρωπος ἀγωνίζεται νὰ μοιάσει στὸν θεάνθρωπο Χριστό.

«Τίμιος ὁ θάνατος τῶν ὁσίων αὐτοῦ»

Θὰ μπορούσαμε λοιπὸν νὰ ποῦμε ὅτι ἡ Ἐκκλησία τὴν περασμένη μεγάλη γιορτὴ τῆς Πεντηκοστῆς «μᾶς ἔδειξε τὸν Θεό της», καὶ σήμερα, γιορτὴ τῶν ἁγίων Πάντων, «μᾶς δείχνει τὸν ἄνθρωπό της». Μὲ τὴν Πεντηκοστὴ ὁλοκληρώνεται τὸ ἔργο τῆς θείας οἰκονομίας· τὸ Ἅγιο Πνεῦμα μᾶς φανέρωσε «πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν» γιὰ τὸ ποιὸς εἶναι ὁ Θεός μας καὶ μᾶς ἔδωσε τὸ πλήρωμα τῶν θείων χαρισμάτων μὲ τὰ ὁποῖα μποροῦμε νὰ τοῦ μοιάσουμε.

Εἶναι χαρακτηριστικὸ ὅτι τὰ πρότυπα τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἀνθρώπου, οἱ Ἅγιοι, δὲν ἀντλοῦν τὴ δόξα τους οὔτε ἀπὸ ἐπιστημονικὰ ἐπιτεύγματα ἢ κοινωνικὴ προσφορὰ οὔτε ἀπὸ μία ἄχρωμη καὶ ἄοσμη ἠθικότητα, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν ἐν Χριστῷ νικηφόρα ἀντιμετώπιση τοῦ κακοῦ· πρόκειται βέβαια γιὰ μία νίκη ποὺ κατὰ κανόνα τοὺς κόστισε μαρτυρικὸ θάνατο. Στὴ σύγχρονη -καὶ ὄχι μόνο- κουλτούρα «κρύβουμε τὸν θάνατο σὰν νὰ ἦταν ἀτιμωτικός· σὰν νὰ ἦταν βρόμικος», ὅπως ἀναφέρει κάποια συγγραφέας. Ὁ ψαλμωδὸς ὅμως μᾶς λέει ὅτι εἶναι «τίμιος ἐναντίον Κυρίου ὁ θάνατος τῶν ὁσίων αὐτοῦ». Καὶ εἶναι τίμιος, γιατί «μαρτυρεῖ τῇ ἀληθείᾳ» (Ἰω. 18,37)· ἀποτελεῖ μαρτυρία γιὰ τὴν ἀλήθεια τοῦ Χριστοῦ. Μαρτυρεῖ ὄχι γιὰ θεωρίες ἀλλὰ γιὰ γεγονότα- καὶ κατεξοχὴν μαρτυρεῖ γιὰ τὸ θεμέλιο τῆς πίστης μας, ποὺ εἶναι τὸ γεγονὸς τῆς Ἀνάστασης τοῦ Χριστοῦ.

Οἱ μάρτυρες, κατὰ τὸν πρώην ἀρνητὴ τῆς Ἀνάστασης καὶ μετέπειτα διαπρύσιο κήρυκά της ἀπόστολο Παῦλο, «ὑπέστησαν μαρτυρικὸ θάνατο, γιὰ νὰ ἐπιτύχουν ἀνάσταση καλύτερη ἀπὸ τὴν πρόσκαιρη ἀποκατάσταση σ’ αὐτὴ τὴ ζωή». Περιφρόνησαν ὄχι μόνο ὅλα τὰ τερπνὰ αὐτῆς τῆς ζωῆς «ὑστερούμενοι, θλιβόμενοι, κακουχούμενοι», ἀλλὰ καὶ αὐτὴ τὴν ἴδια τὴ ζωή τους, δίνοντας τρανὴ μαρτυρία ὅτι «δὲν εἶναι ἄξια τὰ ὅσα πάσχουμε καὶ ὑποφέρουμε τὸν καιρὸ αὐτὸ σὲ σύγκριση μὲ τὴ δόξα ποὺ πρόκειται νὰ μᾶς ἀποκαλυφθεῖ» (Ρωμ. 8,18). Γι’ αὐτὸ ἀκριβῶς καὶ «τῶν ἁγίων αὐτῶν δὲν ἦταν ἄξιος οὔτε μποροῦσε νὰ συγκριθεῖ πρὸς αὐτοὺς ὁλόκληρος ὁ κόσμος». Στὸν βαθμὸ ποὺ ἐκεῖνοι ἔβλεπαν καὶ ζοῦσαν ὡς ἀσύγκριτα τὰ πρῶτα μεγέθη (τωρινὰ παθήματα – μέλλουσα δόξα), στὸν ἴδιο βαθμὸ ἔγιναν ἀσύγκριτα καὶ τὰ δεύτερα (κόσμος – ἅγιοι).

Οἱ μάρτυρες καὶ ἡ κλήση τους

Πρώην ἀγνωστικιστὴς καὶ μετέπειτα ἔνθερμος χριστιανὸς συγγραφέας εὔστοχα ἐπισημαίνει: «Ὁ Χριστὸς δὲν γύρεψε προπαγανδιστές· ζήτησε μάρτυρες. Ἡ πίστη δὲν μπορεῖ νὰ καταντήσει λαϊκίστικα συνθήματα. Ἡ πίστη ὁμολογεῖται μὲ τὴ μαρτυρία· καὶ μαρτυρία εἶναι ὁ ἀντίποδας τῆς προπαγάνδας. Ἡ ἀληθὴς μαρτυρία εἶναι δύναμη κεντρομόλος, ἐπειδὴ ἀκτινοβολεῖ. Ὁ Μπέρξον τὸ εἶχε συλλάβει αὐτὸ ὅταν ἔγραφε γιὰ τοὺς ἁγίους: Οἱ ἅγιοι, δὲν μᾶς χρειάζεται νὰ κάνουν τίποτε ἄλλο, παρὰ μόνο νὰ ὑπάρξουν. Ἡ ὕπαρξή τους καὶ μόνο ἀποτελεῖ κλήση».

Στὸ ἐρώτημα «σὲ τί μᾶς καλοῦν οἱ ἅγιοι;» ἀπαντάει στὴ σημερινὴ ἀποστολικὴ περικοπὴ ὁ ἀπόστολος Παῦλος: Μᾶς καλοῦν σὲ ἀγώνα κατὰ τῶν παθῶν μας, ἀφοῦ «πετάξουμε ἀπὸ πάνω μας κάθε βάρος βιοτικῶν πραγμάτων, ἐπιπλέον μάλιστα καὶ τὴν ἁμαρτία, στὴν ὁποία εὔκολα κανεὶς παρασύρεται». Ἡ εἰκόνα εἶναι παρμένη ἀπὸ τὰ στάδια καὶ τὰ γυμναστήρια, ὅπου οἱ ἀγωνιζόμενοι ἀπέβαλλαν κάθε περιττὸ ἔνδυμα καὶ ἔμπαιναν στὸν ἀγώνα ἐλαφρότεροι. Οἱ καθημερινὲς μέριμνες, τὶς ὁποῖες συνεχῶς ἀπὸ τὴν ἀπληστία μας πολλαπλασιάζουμε, δημιουργοῦν «ὄγκον μάταιον», κατὰ τὸν ἅγιο Θεοφύλακτο, ὁ ὁποῖος μόνο πρὸς τὰ πάνω δὲν μᾶς ὁδηγεῖ. Ἀκόμη χειρότερη πτώση προκαλεῖ ἡ «εὐπερίστατος ἁμαρτία», ἡ ὁποία γεννιέται ἀπὸ τὸ ὅτι πανεύκολα «ὁ ὀφθαλμὸς δελεάζεται, ἡ ἀκοὴ καταθέλγεται, ἡ ἁφὴ γαργαλίζεται, ἡ γλῶσσα διολισθαίνει καὶ ὁ λογισμὸς εἶναι περὶ τὸ χεῖρον ὀξύρρoπoς».

Θεοποιὸς σχοινοβασία

Ὅλα αὐτὰ τελικὰ θυμίζουν ὄχι τόσο τὸν ἀθλητὴ ποὺ ἀγωνίζεται σὲ στερεὸ ἔδαφος ἀλλὰ τὸν ἀκροβάτη, ποὺ προσπαθεῖ νὰ περπατήσει πάνω σὲ σχοινί. Ὅταν κάποτε ρώτησαν νεαρὸ ἀκροβάτη πῶς κατάφερνε τόση ὥρα νὰ περπατάει σὲ σχοινί, τοὺς ἀπάντησε ὅτι εἶχε προπονηθεῖ, ἀτενίζοντας στὴν ἄλλη ἄκρη τοῦ σχοινιοῦ τὸν ἔμπειρο ἀκροβάτη πατέρα του. Τὸ ἴδιο μᾶς καλεῖ νὰ κάνουμε ὁ κορυφαῖος «σχοινοβάτης τῆς πίστης» Παῦλος: νὰ ἔχουμε πάντοτε στραμμένα τὰ βλέμματά μας στὸν Χριστό, τὸν ἀρχηγὸ καὶ τελειωτὴ τῆς πίστης μας. Αὐτός, ὑπομένοντας τὸν ἀτιμωτικὸ διὰ σταυροῦ θάνατο, ἔγινε ὁ πρωτομάρτυρας τῆς ἀληθινῆς πίστης, ἀφοῦ —γιὰ νὰ καθίσει ἔνσαρκος στὰ δεξιὰ τοῦ θρόνου τοῦ ἐπουράνιου Πατέρα του- καταδέχθηκε νὰ «καθίσει» πρῶτα στὸ ξύλο τοῦ σταυροῦ «αἰσχύνης καταφροvήσας».

Εἶναι ἀρκετὰ δύσκολο γιὰ ἐμᾶς σήμερα νὰ κατανοήσουμε ποιὰ «αἰσχύνη» κατεφρόνησε ὁ Χριστός. Γιὰ νὰ νιώσουμε τὴ βαρύτητα αὐτῆς τῆς φράσης, πρέπει νὰ ξεντύσουμε τὸν σταυρὸ ἀπὸ ὅλη τὴν αἴγλη ποὺ τοῦ προσέδωσε ὁ ἐσταυρωμένος Βασιλεὺς τῆς Δόξης, καὶ νὰ τὸν δοῦμε μόνο σὰν τὸ τιμωρητικὸ ὄργανο τῆς πιὸ ὀδυνηρῆς καὶ ἐπαίσχυντης θανατικῆς ἐκτέλεσης τῶν ἀποβρασμάτων τῆς κοινωνίας. Αὐτὸν ὅμως τὸν σταυρὸ ὁ Χριστὸς τὸν θεώρησε τὴ μεγαλύτερή του δόξα· καὶ Αὐτὸν ἔκαναν ὅπλο καὶ δόξα τους οἱ Ἅγιοι Πάντες.

9.

Κυριακή των Αγίων Πάντων – «Και ούτοι πάντες μαρτυρηθέντες δια της πίστεως ουκ εκομίσαντο την επαγγελίαν… ίνα μη χωρίς ημών τελειωθώσι»

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ: Εβρ. ια’ 33-ιβ’2

ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ:Ματθ.32-33,37-38,ιθ’27-30

«Και ούτοι πάντες μαρτυρηθέντες δια της πίστεως ουκ εκομίσαντο την επαγγελίαν… ίνα μη χωρίς ημών τελειωθώσι» ( Εβρ. ια’ 39-40 )

 Με τη σημερινή γιορτή των Αγίων Πάντων κλείνει ο κύκλος των κινητών γιορτών του έτους, που έχουν ως γνωστό επίκεντρο το Πάσχα. Όπως είναι γνωστό οι κινητές γιορτές εξαρτώνται από το Πάσχα, έχουν σταθερή ημέρα, αλλά διαφορετική ημερομηνία κάθε χρόνο. Αντίθετα οι ακίνητες γιορτές έχουν σταθερή ημερομηνία. Κοινός στόχος όλων των γιορτών είναι η μεταφορά του μηνύματος της αγάπης του Θεού προς τον άνθρωπο, για να γίνει μέτοχος της σωτηρίας που του προσφέρεται από τον Θεό.

Οι κινητές γιορτές χωρίζονται στις προ του Πάσχα που λέγεται περίοδος του Τριωδίου, και στις μετά το Πάσχα, με επίκεντρο την Πεντηκοστή, για τούτο και ονομάζεται περίοδος του Πεντηκοσταρίου.

Η περίοδος πριν από το Πάσχα έχει σαν στόχο να βοηθήσει τον άνθρωπο να καταλάβει τη σημασία του Πάσχα και ιδιαίτερα να αντιληφθεί το βαθύτερο νόημά του, όπως το υπογραμμίζει ο Απόστολος Παύλος: «Και γαρ το Πάσχα ημών υπέρ ημών ετύθη Χριστός» (Α’ Κορ.ε΄7). Δηλαδή «η δική μας γιορτή του Πάσχα συνίσταται στο γεγονός ότι θυσιάστηκε για χάρη μας ο Χριστός». Έτσι ο Χριστιανός έχοντας συναίσθηση αυτού του γεγονότος προσπαθεί να το προσεγγίσει μέσα από την ταπεινοφροσύνη και τη μετάνοια. Όμως δεν φτάνει μόνο αυτή η προσέγγιση. Χρειάζεται ακόμα να γίνει μέτοχος των Παθών και της Αναστάσεως του Χριστού. Και το σημαντικότερο, να γίνει συμμέτοχος των αγαθών αποτελεσμάτων τους «συσταυρούμενος με τον Χριστό». Για να μπορέσει δε ο άνθρωπος να επιτύχει αυτή τη «συσταύρωση» και άρα και τη σωτηρία, χρειάζεται να λάβει «δύναμιν εξ ύψους», με την κάθοδο του Αγίου Πνεύματος ,γεγονός που θα συντελεστεί κατά την ημέρα της Πεντηκοστής.

Κατά την ημέρα της Πεντηκοστής, καθώς και την περίοδο μετά από αυτήν, έχουμε μια νέα κοσμογονία, αλλά και μεταμόρφωση του ανθρώπου. Όμως, ενώ η Σταυρική θυσία έγινε «άπαξ και διαπαντός», η Πεντηκοστή, κατά κάποιο τρόπο, είναι επαναλαμβανόμενη, αφού το Άγιο Πνεύμα παραμένει στην Εκκλησία και μετά από την Πεντηκοστή, συνεχίζοντας το λυτρωτικό έργο του Χριστού μέσω των Μυστηρίων. Και αυτό το έργο, αυτή η παρουσία, θα συνεχίζεται καθημερινά μέχρι τη Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου, προσφέροντας στον κάθε ένα ξεχωριστά τη δυνατότητα της σωτηρίας. Κατ’ επέκταση μέχρι τότε θα διευρύνεται ο κύκλος με την προσθήκη νέων Αγίων, αλλά την ίδια στιγμή θα επιβεβαιώνεται μέσα από αυτούς, όχι μόνο η διαρκής παρουσία του Αγίου Πνεύματος, αλλά και η επισφράγιση αυτής της παρουσίας, μέσα από την προσωπική τους μαρτυρία και αν χρειαστεί και μέσα από το μαρτύριο της ζωής τους.

Η σημερινή γιορτή των Αγίων Πάντων μας βοηθά να καταλάβουμε ότι οι Άγιοι ήταν άνθρωποι, όπως κι εμείς. Έζησαν μέσα στον κόσμο, αλλά δεν ταυτίστηκαν με τον κόσμο και ιδιαίτερα με τον κόσμο της αμαρτίας. Ζούσαν στη γη αλλά την ίδια στιγμή ενεργούσαν στη ζωή τους σαν πολίτες του ουρανού. Με τον τρόπο αυτό βίωναν την αιωνιότητα μέσα από την πρόσκαιρη ζωή τους και διακήρυτταν ότι «ξένοι και παρεπίδημοί εισιν επί της γης» (Εβρ. ια’13). Ότι είναι ξένοι και περαστικοί πάνω στη γη. Και τούτο γιατί, πρόσμεναν «με ζήλο και λαχτάρα τον ερχομό της ημέρας του Θεού…Προσμένουμε, κατά τον Απόστολο Πέτρο, καινούργιους ουρανούς και καινούργια γη, όπου θα βασιλεύει η δικαιοσύνη. Γι΄ αυτό, αγαπητοί μου, λέγει ο απόστολος Πέτρος προσμένοντας τον ερχομό του Κυρίου φροντίστε να βρεθείτε μπροστά του με ειρήνη, χωρίς κηλίδες και ψεκάδια. Θεωρήστε τη μακροθυμία του Κυρίου μας ως ευκαιρία σωτηρίας, όπως σας έγραψε και ο αγαπητός αδελφός Παύλος, με τη σοφία που του έδωσε ο Θεός» (Β’ Πέτρ. γ’ 12-15 ).

Με αυτό τον στόχο, με αυτή την προσδοκία έζησαν όλοι οι Άγιοι. Η σημερινή γιορτή των Αγίων Πάντων μας βοηθά να καταλάβουμε ότι αυτοί προέρχονται από όλες τις εποχές, από όλες τις ηλικίες και όλες τις κοινωνικές τάξεις. Άντρες και γυναίκες, μικροί και μεγάλοι, σε κάθε εποχή, έδιναν και θα δίνουν, διά μέσου των αιώνων, την καλή μαρτυρία της πίστεως και ιδιαίτερα της αγάπης τους προς τον Χριστό.

Ο δρόμος της αγιότητας δεν ήταν ούτε και θα είναι ποτέ εύκολος. Ήταν, είναι και θα είναι δρόμος βαμμένος με αίμα και ποτισμένος με ιδρώτα και δάκρυα. Ένας δρόμος δύσκολος και ανηφορικός. Όπως είπε και ο Χριστός, «στενή η πύλη και τεθλιμμένη η οδός η απάγουσα εις την ζωήν και ολίγοι εισιν οι ευρίσκοντες αυτήν» (Ματθ. ζ’ 14).

Ο δρόμος της αγιότητας, παρά τις δυσκολίες που παρουσιάζει, έχει ακόλουθους, έστω και λίγους, σε κάθε εποχή. Έχει ακόλουθους που συνειδητά και με προθυμία αναλαμβάνουν να πληρώσουν αυτό το κόστος, μέσα από την ομολογία της πίστεώς τους και αν χρειαστεί και με τη θυσία της ζωής τους. Θυσιάζουν κάθε τι που είναι πρόσκαιρο,αλλά την ίδια στιγμή κρατούν άσβεστη την πίστη και την αγάπη τους προς τον Θεό, όπως έκαναν και οι Άγιοι Πάντες που τιμούμε σήμερα.

Αδελφοί μου, σε κάθε εποχή λίγοι ήταν εκείνοι που ξεχώρισαν. Λίγοι, αλλά εκλεκτοί. Όμως διαχρονικά σαν άλλη «μικρή ζύμη, όλον το φύραμα ζυμοί» (Α’Κορ. ε’ 6). Σαν άλλο προζύμι ζυμώνουν το ζυμάρι της κοινωνίας. Αυτοί είναι οι Άγιοι. Είναι η μικρή ζύμη. Είναι το προζύμι που καλείται να ζυμώσει το ζυμάρι του συνόλου της κοινωνίας. Μιας κοινωνίας που, είτε αντιστρατεύεται συνειδητά την πίστη, είτε και την προσπερνά αδιάφορα. Κι όμως, παρά την αρνητική αυτή κατάσταση, οι Άγιοι εξακολουθούν να προβάλλουν σαν φάροι που καθοδηγούν όσους βρίσκονται στη θάλασσα της ζωής. Με το απαλό τους φως, μας φωτίζουν ,μας προστατεύουν και μας καθοδηγούν για να μη ναυαγήσουμε. Μας προσκαλούν ακόμα να μιμηθούμε τη ζωή τους. Ας τους μιμηθούμε. Αυτός θα είναι και ο καλύτερος τρόπος για να εκδηλώσουμε τον σεβασμό μας σ’ αυτούς.

Θεόδωρος Αντωνιάδης