1.

Το Βάπτισμα του Ιησού (Μητροπολίτου Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως Ιερεμία)

Σήμερα, ἀδελφοί χριστιανοί, εἶναι ἡ τρίτη Δεσποτική ἑορτή. Πρώτη Δεσποτική ἑορτή εἶναι ἡ Γέννηση τοῦ Χριστοῦ, δεύτερη ἡ Περιτομή καί τρίτη Δεσποτική ἑορτή εἶναι ἡ Βάπτιση τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἐπειδή εἶστε κουρασμένοι μέ τήν θεία Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου, πού εἶναι μεγαλύτερη ἀπό τήν Λειτουργία τοῦ Ἱεροῦ Χρυσοστόμου, πού ἀκοῦμε κάθε Κυριακή, καί ἐπειδή θά ἀκολουθήσει καί ὁ Μέγας Ἁγιασμός, γι᾽ αὐτό ὀλίγα μόνο λόγια θά σᾶς πῶ καί θά τελειώσω σύντομα τό ταπεινό μου κήρυγμα.

Ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ἀγαπητοί μου, εἶναι ἀναμάρτητος καί γι᾽ αὐτό δέν εἶχε ἀνάγκη ἀπό τό βάπτισμα. Ἀλλά ἔρχεται πρός τό βάπτισμα τοῦ Ἰωάννου, γιατί αὐτό τό βάπτισμα ἦταν θέλημα Θεοῦ· γιατί ἔπρεπε μέ τήν πράξη Του αὐτή ὁ Χριστός νά ἐπικυρώσει τό ἔργο τοῦ Ἰωάννου. Στήν βάπτιση τοῦ Χριστοῦ ἀκοῦμε τήν φωνή τοῦ οὐρανίου Πατρός, «Οὗτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ὧ ηὐδόκησα». Αὐτή ἡ φωνή εἶναι καί φωνή τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ἡ ὁποία εἶχε ἀνακηρύξει τόν Μεσσία ὡς Υἱόν τοῦ Θεοῦ ἀγαπητόν (βλ. Ψαλμ. 2,7. Ἠσ. 42,1). Κατά τήν βάπτισή Του ὁ Ἰησοῦς «ἀνέβη εὐθύς», δηλαδή, ἀμέσως, «ἀπό τοῦ ὕδατος». Αὐτό δηλώνει καθαρά τήν ἀναμαρτησία τοῦ Χριστοῦ, γιατί οἱ βαπτιζόμενοι παρέμεναν στό νερό ὅσο χρόνο διαρκοῦσε ἡ ἐξομολόγηση τῶν ἁμαρτιῶν τους. Ἀλλά ὁ Χριστός, μή ἔχοντας οὐδεμία ἁμαρτία,  «ἀνέβη εὐθύς ἀπό τοῦ ὕδατος».

Ἀκόμη κατά τήν βάπτιση τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἄνοιξαν οἱ οὐρανοί, πού τούς εἶχε κλείσει ὁ Ἀδάμ μέ τήν ἁμαρτία του. Αὐτό σημαίνει ὅτι, καί ὅταν βαπτίζονται οἱ χριστιανοί, ἀνοίγουν καί γι᾿ αὐτούς οἱ οὐρανοί. Τό πιό θαυμαστό δέ ἀκόμη εἶναι ὅτι κατά τήν βάπτιση τοῦ Χριστοῦ ἦλθε τό Ἅγιο Πνεῦμα. Γιατί; Ἦλθε γιά νά μαρτυρήσει ὅτι εἶναι ἀνώτερος ὁ βαπτιζόμενος, δηλαδή ὁ Χριστός, ἀπό τόν βαπτίζοντα, δηλαδή τόν Πρόδρομο. Γιατί οἱ Ἰουδαῖοι θεωροῦσαν τόν Ἰωάννη ἀνώτερο ἀπό τόν Χριστό. Γιά νά μή νομίσουν δέ ὅτι ἡ φωνή τοῦ Πατέρα «οὗτος ἐστιν ὁ Υἱός μου ὁ ἀγαπητός» λέγεται γιά τόν Ἰωάννη, γι᾿ αὐτό κατέρχεται τό Πνεῦμα μέ μορφή περιστερᾶς στό Χριστό. Στό Χριστό καί ὄχι στόν Ἰωάννη, γιατί τόν Χριστό ἤθελε νά δηλώσει τό Ἅγιο Πνεῦμα ὡς Υἱό τοῦ Θεοῦ ἀγαπητό. Ἐμφανίστηκε δέ τό Ἅγιο Πνεῦμα μέ μορφή περιστερᾶς, γιά νά δηλωθεῖ ὅτι, γιά νά ἔχουμε τήν Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πρέπει νά εἴμαστε καθαροί, ὅπως ἡ περιστερά ἀγαπάει τήν καθαρότητα. Πάντως, ὅπως ἐπί τοῦ Νῶε ἡ περιστερά μέ τό κάρφος ἐλαίας ἀνήγγειλε τήν λύση τοῦ κατακλυσμοῦ, ἔτσι καί ἐδῶ ἡ περιστερά ἀναγγέλλει τήν λύση τῶν ἁμαρτιῶν μας μέ τό βάπτισμά μας. Καί τό ἄνοιγμα λοιπόν τῶν οὐρανῶν καί ἡ ἐπιφοίτηση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος κατά τήν βάπτιση τοῦ Χριστοῦ, αὐτά τά δύο «τοῦ χριστιανικοῦ βαπτίσματος ἦσαν προχαράγματα», λέγει ὁ Ζιγαβηνός, ἕνας σπουδαῖος ἑρμηνευτής τῶν Ἁγίων Γραφῶν.

Χριστιανοί μου, μήν λησμονοῦμε τό βάπτισμά μας καί ὅτι μέ αὐτό πήραμε υἱοθεσία καί γίναμε παιδιά τοῦ Θεοῦ. Ἄς τιμήσουμε, λοιπόν, τήν ἀξία μας αὐτή, τήν θεία μας αὐτή υἱοθεσία καί ἄς κρατοῦμε καθαρό τόν χιτῶνα τοῦ βαπτίσματός μας ἀπό τούς μολυσμούς τῆς ἁμαρτίας.

Χρόνια σας πολλά καί εὐλογημένα ἀπό τόν Κύριό μας Ἰησοῦ Χριστό.

Μέ πολλές εὐχές,

† Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας

2.

Ποιμαντορική Εγκύκλιος Μητροπολίτου Αιτωλίας και Ακαρνανίας Κοσμά για την εορτή των Θεοφανείων.

Ἐν Ἱερᾷ Πόλει Μεσολογγίου τῇ 21ῃ Δεκεμβρίου 2018

«Ἐπεφάνη ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ, ἡ σωτήριος πᾶσιν ἀνθρώποις» (Τίτ. β΄, 11)

Θεοφάνεια καί ἐπιφάνεια λέγεται ἡ μεγάλη καί λαμπρή ἑορτή, τήν ὁποία ἡ Ἐκκλησία μας μέ ὅλους τούς χριστιανούς της ἑορτάζει σήμερα. Καί εἶναι Θεοφάνεια, γιατί «Θεός ἐφανερώθη ἐν σαρκί…».

Τά ἅγια Θεοφάνεια ἑορτάζουμε τήν Βάπτισι τοῦ Χριστοῦ μας ἀπό τόν ἅγιο Ἰωάννη τόν Πρόδρομο. Ὅταν πέρασαν τριάντα χρόνια ἀπό τήν Γέννησί Του ὡς ἀνθρώπου, ὁ Κύριος τηρῶντας κατά πάντα τό «νόμο», θέλησε νά δείξῃ στόν ἄνθρωπο ὅτι εἶναι Θεός ἐν σώματι, ὅτι εἶναι Υἱός τοῦ Θεοῦ ὁμοούσιος τῷ Πατρί, ὁ ἕνας τῆς Ἁγίας Τριάδος.

 

Παρά τούς δισταγμούς του, λόγῳ βαθειᾶς ταπεινοφροσύνης, ὁ Τίμιος Πρόδρομος δέχθηκε νά βαπτίσῃ τόν Κύριο καί κατά τήν Βάπτισι εἶδε νά ἀνοίγωνται οἱ οὐρανοί, νά κατεβαίνῃ τό Ἅγιο Πνεῦμα ἐν εἴδει περιστερᾶς καί ἄκουσε τήν φωνή καί τήν ἐπιβεβαίωσι ἀπό τόν Πατέρα: «οὗτος ἐστιν ὁ Υἱός μου ὁ ἀγαπητός ἐν ᾧ εὐδόκησα….».

Αὐτή τή στιγμή τῆς Βαπτίσεως φανερώθηκε ὁ Χριστός μας στόν Ἰορδάνη, φανερώθηκε ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ γιά νά σώσῃ ὅλους τούς ἀνθρώπους. Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός ὑπογραμμίζει: «βαπτίζεται ὁ Χριστός οὐχ ὡς αὐτός χρήζων καθάρσεως, ἀλλά τήν ἐμήν οἰκειούμενος κάθαρσιν…». Βαπτίζεται ὄχι γιατί εἶχε ἀνάγκη νά καθαρισθῇ ὁ Ἴδιος, ἀλλά γιά νά φέρῃ σέ ἐμᾶς τήν Χάρι Του καί νά ὁδηγηθοῦμε στήν κάθαρσι καί τήν σωτηρία.

Αὐτό μᾶς ὑπογράμμισε σήμερα μέ τό ἀποστολικό ἀνάγνωσμα ὁ Ἀπ. Παῦλος: «Ὁ Θεός φανέρωσε τήν χάρι του γιά νά σώσῃ ὅλους τούς ἀνθρώπους». Καί ἡ Ἐκκλησία μας ψάλλει μέ τό ἑξαποστειλάριο τῆς ἑορτῆς: «Φανερώθηκε στόν Ἰορδάνη ὁ Σωτήρας μας. Καί αὐτός εἶναι ἠ Χάρις καί ἡ Ἀλήθεια. Ἔτσι μέ τήν Βάπτισί Του ἐκείνους πού κοιμόνταν στό σκότος καί τή σκιά τοῦ θανάτου τούς φώτισε, τούς προσέφερε τήν σωτηρία».

Φανερώθηκε ὁ Κύριος καί δόθηκε ὡς θεία ἀποκάλυψι καί δωρεά σέ ὅλους τούς ἀνθρώπους. Δέν μπορεῖ νά δικαιολογῆται πλέον ἄνθρωπος ὅτι ἀγνοεῖ τήν ἀλήθεια, ὅτι δέν βρίσκει τήν σωτηρία. Ὅλοι οἱ ἁμαρτωλοί, ὅσο καί ἄν βρίσκονται μέ μεγάλα ἁμαρτήματα, μποροῦν νά ζητήσουν τήν Χάρι τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, μποροῦν νά δεχθοῦν τόν Χριστό καί νά ἐπιτύχουν μέ βεβαιότητα τή σωτηρία. Μόνο ὁ Χριστός προσφέρει τήν σώζουσα ἀλήθεια καί τή θεία χάρι, καί κανείς ἄλλος. «Ἡ χάρις καί ἡ ἀλήθεια διά Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐγένετο» μᾶς ἐπισημαίνει. Δηλαδή, ἐμεῖς τώρα ὀφείλουμε νά ζητήσουμε καί νά ἀγωνισθοῦμε νά δεχθοῦμε τήν Θεία Χάρι πού φανερώθηκε καί προσφέρει τή σωτηρία.

Ἡ Θεία Χάρι καί ἡ σωτηρία δέν προσφέρονται μέ «μαγικό τρόπο». Ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ, μᾶς παιδαγωγεῖ, μᾶς προσφέρει πλήρη ἀλήθεια καί σωτηρία, ἀλλά καί μᾶς καλεῖ σέ ἀγῶνα πνευματικό γιά νά ἀπαρνηθοῦμε τήν παντοειδῆ ἁμαρτία, τίς κοσμικές ἐπιθυμίες. Μᾶς καλεῖ νά ἀναλάβουμε συνειδητό ἀγῶνα γιά νά ζήσουμε μέ σωφροσύνη, μέ ἐγκράτεια, μέ καθαρότητα ψυχῆς, ὥστε λογισμός, μολυσμός, ἐπιθυμίες καί πράξεις σαρκικές, νά εἶναι ξένες μέ τή δική μας ὕπαρξι. Ἀντίθετα νά ζοῦμε μέ πίστι, μέ εὐλάβεια, μέ φόβο Θεοῦ, μέ ὁλόψυχο ἀγάπη καί ἀφοσίωσι πρός τόν οὐράνιο Πατέρα μας, μέ πλήρη ὑπακοή στό θεῖο θελήμά Του.

Ἀγαπητοί, σήμερα αὐτή τήν μεγάλη ἡμέρα καί ἑορτή, ἀς ἀνοίξουμε τήν καρδιά μας καί μέ πίστι καί ἀπόλυτη ὑπακοή, ἀς συνειδητοποιήσουμε ὅλες αὐτές τίς ἀλήθειες.

Ἡ ἄμετρη, ἡ μοναδική ἀγάπη τοῦ Τριαδικοῦ μας Θεοῦ, φανέρωσε τόν Χριστό μας στή γῆ, φανέρωσε τή Θεία Χάρι Του στόν Ἰορδάνη καί προσφέρει τήν Χάρι Του γιά τήν δική μας σωτηρία. Ὅλοι μας σωζόμαστε μόνο μέ τήν Χάρι τοῦ Χριστοῦ μας μέσα στήν ὀρθόδοξο λατρευτική καί μυστηριακή ζωή της.

Ἡ σωτηρία μας δέν ἐπιτυγχάνεται ἀν ἐμεῖς μέ τήν προαίρεσί μας, τή θέλησί μας καί τόν πνευματικό ἀγῶνα μας δέν ἀγωνισθοῦμε νά ἀπομακρύνουμε τήν ἁμαρτία γιά νά γίνουμε δοχεῖα Θείας Χάριτος.

Τά πάντα σήμερα λάμπουν καί πληροῦνται χαρᾶς, γιατί «ἐπεφάνη ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ ἡ σωτήριος πᾶσιν ἀνθρώποις…». Καί ἐμεῖς σήμερα ἄς ἀφυπνισθοῦμε.

Πρέπει νά ἔλθῃ ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ καί σ΄ἐμᾶς. Γι’ αὐτό, ἄς εὐχηθοῦμε καί ἐμεῖς σήμερα νά κάνουμε ἀληθινά Θεοφάνεια. Ἀμήν.

Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ

† Ο ΑΙΤΩΛΙΑΣ  ΚΑΙ  ΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ  ΚΟΣΜΑΣ

3.

ΜΗΝΥΜΑ ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ

Πρός

Τόν Ἱερό Κλῆρο καί τόν

Εὐσεβῆ Λαό τῆς καθ’ ἡμᾶς Ἱερᾶς Μητροπόλεως.

Ἀγαπητοί μου,

«Ἐπεφάνη ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ, ἡ σωτήριος πᾶσιν

ἀνθρώποις» (Τιτ. β΄,11), δηλαδή φανερώθηκε ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ,

ἡ ὁποία εἶναι σωτήρια γιά ὅλους τούς ἀνθρώπους. Καί τά Ἅγια

Θεοφάνεια εἶναι ἡ ἑορτή αὐτῆς τῆς φανέρωσης τοῦ Θεοῦ στους

ἀνθρώπους.

Πρίν τή Βάπτιση τοῦ Χριστοῦ, ὅλοι οἱ λαοί, ἀκόμη καί ὁ πιστός στον ἀληθινό Θεό λαός τοῦ Ἰσραήλ, ἀγνοοῦσαν βασικά

πράγματα γιά τή Θεότητα, καθώς ὁ Θεός ἐνεργοῦσε ὡς

«κεκρυμμένος». Στή Βάπτιση ὁ Θεός φανερώνεται ὡς Ἁγία

Τριάδα γιά πρώτη φορά στήν ἀνθρώπινη ἱστορία. Ὁ Πατήρ

βεβαιώνει ὅτι «οὗτός ἐστιν ὁ Υἱός μου ὁ ἀγαπητός ἐν ᾧ

ηὐδόκησα», ὁ Υἱός βαπτίζεται «ἐν τῷ Ἰορδάνῃ» καί τό Πνεῦμα

τό Ἅγιο «ἐν εἴδει περιστερᾶς» κατέρχεται ἐπί τόν Υἱόν.

Μέ τή Βάπτιση τοῦ Χριστοῦ ἡ ἀνθρωπότητα βλέπει νά τῆς

ἀποκαλύπτεται ἡ Ἁγία Τριάδα. Καί ἡ Ἀποκάλυψη αὐτή δέν

ἔρχεται ὡς ἁπλή ἐγκεφαλική πληροφορία. Δέν ἀποτελεῖ μία

ἐπιπλέον γνώση, οὔτε ἕνα θεώρημα. Ἀποτελεῖ πρόκληση ζωῆς,

πρόσκληση ἀποδοχῆς τῆς Χάριτος πού ὁ Θεός μέ τή φανέρωσή

του στόν κόσμο προσφέρει πλούσια. «Σήμερον ὁ ἄδυτος Ἥλιος

ἀνέτειλε καί ὁ κόσμος τῷ φωτί Κυρίου καταυγάζεται (…).

Σήμερον ἡ πλάνη κατήργηται καί ὁδόν ἡμῖν σωτηρίας

ἐργάζεται ἡ τοῦ Δεσπότου ἐπέλευσις (…). Σήμερον ὁ Δεσπότης

πρός τό Βάπτισμα ἐπείγεται, ἵνα ἀναβιβάσῃ πρός ὕψος τό

ἀνθρώπινον».

Ἐπιτέλους, ὁ Ἥλιος πού δέν δύει ποτέ, ἀνέτειλε γιά νά

φωτίσει τόν κόσμο μέ τό φῶς τοῦ Κυρίου. Κι αὐτή ἡ ἀνατολή

καταργεῖ τήν πλάνη τῶν ὅποιων λάθος πιστευμάτων περί Θεοῦ

κυριαρχοῦσαν στόν ἄνθρωπο, γιά νά ἀνοίξει μέ τήν ἀλήθεια

τοῦ Κυρίου τό δρόμο τῆς σωτηρίας. Ὁ Δεσπότης Χριστός

σπεύδει νά βαπτιστεῖ καί νά κατέβει στά ὕδατα γιά νά

ἀνεβάσει στό ὕψος τῆς Θείας Δόξας τήν ἀνθρώπινη φύση.

Ἀλλά αὐτή ἡ Θεία Δόξα στήν ὁποία μᾶς προσκαλεῖ ὁ Βαπτιζόμενος Χριστός, μπορεῖ νά μᾶς προσφέρεται ἀλλά δέν μᾶς

ἀπονέμεται χωρίς συνεργασία μέ τό Θεό, χωρίς τή δική μας

ὁλοπρόθυμη προσπάθεια. Πρέπει νά δουλέψουμε στόν ἑαυτό

μας, πρέπει νά τόν καταρτίσουμε, πρέπει νά τόν βοηθήσουμε

νά ἀνέβει, ὥστε ἐμπράκτως ν’ ἀποδείξουμε στόν Ἅγιο Θεό τόν

πόθο μας ν’ ἀνταποκριθοῦμε σέ αὐτό πού Ἐκεῖνος μᾶς

προσφέρει.

Τά Ἅγια Θεοφάνεια ἄς ἀποτελέσουν τήν ἀφορμή

γνωριμίας μας μέ τόν ἀποκαλυπτόμενο Θεό καί ὑπεύθυνης

ἀνταπόκρισης στό δικό Του κάλεσμα.

Μέ πατρικές εὐχές.

Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ

†Ὁ Λαρίσης καί Τυρνάβου Ἱερώνυμος

4.

Θεοφάνεια-Φεύγει ο νόμος και μπαίνει πλέον η χάρις στον ορίζοντα των σχέσεών μας με τον Θεό

Μητροπολίτης Μεσογαίας και Λαυρεωτικής Νικόλαος

Ὑπάρχει μιὰ ἁλυσσίδα ἐορτῶν ποὺ ἀναφέρονται στὸ πρόσωπο τοῦ Κυρίου καὶ οἱ ὁποῖες ὀνομάζονται δεσποτικὲς ἑορτές. Ἀπὸ ὅλες τὶς δεσποτικὲς ἑορτές, οἱ πρῶτες τρεῖς, τῆς Γεννήσεως, τῆς Περιτομῆς καὶ τῆς Βαπτίσεως τοῦ Κυρίου, παρουσιάζουν τὸν Θεὸ νὰ ταπεινώνεται ὡς ἄνθρωπος, καὶ μάλιστα σταδιακὰ καὶ ὅλο καὶ περισσότερο, ἐν ἀντιθέσει μὲ τὶς ἑορτὲς τῆς Μεταμορφώσεως, τῆς Ἀναστάσεως καὶ τῆς Ἀναλήψεως, οἱ ὁποῖες φανερώνουν τὴν δόξα τοῦ Θεοῦ.

 

Στὴν ἑορτὴ τῶν Χριστουγέννων, ὁ Θεὸς δέχεται τὴν ταπείνωση τῆς φύσεως μὲ τὸ νὰ ἐνδυθεῖ τὴ δική μας φύση, νὰ λάβει τὴ δική μας μορφή, νὰ ἀποκτήσει τὴ δική μας συγγένεια. Αὐτὸ τὸ κάνει γιὰ νὰ μεταβάλει τὴ δική μας κατάσταση ἀπὸ ἀνθρώπινη σὲ θεανθρώπινη, χαρίζοντάς μας τὴ δυνατότητα τῆς θεώσεως.

 

 

Στὴν ἑορτὴ τῆς Περιτομῆς κάνει ἕνα ἀκόμη βῆμα• ὑποτάσσεται στὸν νόμο καὶ τὶς διατάξεις τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ποὺ λεπτομερῶς ἀναφέρονται στὰ βιβλία τοῦ Δευτερονομίου καὶ τοῦ Λευϊτικοῦ. Ὅπως λέγει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, ὁ νόμος τῆς Παλαιᾶς Διάθηκης ἦταν «παιδαγωγὸς εἰς Χριστὸν» (Γαλ. γ΄ 24). Ὁ λόγος τῆς ὑπάρξεώς του καὶ τῶν διατάξεων ἦταν ἡ τήρηση καὶ ἐφαρμογή τους ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους, ὥστε σιγὰ-σιγὰ νὰ μπορέσουν νὰ ὀρθοποδήσουν ὕστερα ἀπὸ τὸν κλονισμὸ ποὺ προκάλεσε ἡ πτώση. Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸν προετοιμάσθηκαν νὰ δεχθοῦν τὸν Κύριο καὶ τὴ ζωὴ τῆς Νέας Διαθήκης. Ὑποτάσσεται λοιπὸν ὁ Κύριος στὴ διάταξη τῆς περιτομῆς ἀπὸ ταπείνωση καὶ μόνον, δίνοντας ἔτσι τὸ παράδειγμα τῆς τηρήσεως τοῦ νόμου.

 

Μὲ τὴ Βάπτισή Του, ὅμως, κάνει ἀκόμη ἕνα βῆμα, τὸ ὁποῖο ἂν τὸ σκεφθεῖ κανείς, εἶναι συγκλονιστικό• ταπεινώνεται σὲ τέτοιο βαθμὸ ὥστε ἐνδυόμενος σφιχτὰ τὴν ἀνθρώπινη φύση φαίνεται νὰ πλησιάζει, ἀκόμη καὶ νὰ ἐγγίζει, ὄχι ἁπλὰ τὴν ἀδυναμία ἀλλὰ καὶ τὴν πτώση της, τὴν πτώση τοῦ Ἀδὰμ καὶ τῆς Εὔας. Ἐνῶ, δηλαδή, πλησιάζει τὸν νόμο ὡς διάταξη, τὸν πλησιάζει καὶ ὡς πτώση.

Καὶ νὰ γιατί. Τὸ βάπτισμα τοῦ Ἰωάννου ἦταν βάπτισμα μετανοίας, ὅπου πήγαιναν οἱ ἄνθρωποι ὡς ἁμαρτωλοί, ἐξομολογοῦντο τὶς ἁμαρτίες τους, μετανοοῦσαν καὶ ἐβαπτίζοντο. Ὅταν λοιπὸν ὁ Κύριος πλησίασε τὸν Ἰωάννη, θὰ μποροῦσε κανεὶς νὰ διερωτηθεῖ γιὰ τὸν λόγο τῆς Βαπτίσεώς Του, τὴ στιγμὴ ποὺ ἦταν ἀναμάρτητος. Ὁ Κύριος ὅμως δὲν βυθίσθηκε στὸ νερό, ἁπλᾶ τὸ ἀκούμπησε, ἀφοῦ «ἀνέβη εὐθὺς ἀπὸ τοῦ ὕδατος» (Ματθ. γ΄ 16).

Οἱ πατέρες δικαιολογοῦν αὐτὸ τὸ «εὐθύς», ἐπειδὴ ὁ Κύριος δὲν εἶχε ἀνάγκη βαπτισμοῦ, δὲν εἶχε ἀνάγκη καθάρσεως. Ἡ ταπείνωσή Του πλησίασε τὸν ἀκρότατο βαθμό. Αὐτὸς εἶναι ὁ λόγος ποὺ σχίζονται οἱ οὐρανοί• σὰν νὰ μὴν ἄντεχαν στὸ θέαμα, σὰν νὰ μὴν ἄντεχε ἡ φύση τὸ γεγονός, καὶ σάν, κατὰ κάποιο τρόπο, νὰ προμηνύει ὁ Θεὸς τὴ συνέχεια.

Ἀνοίγει ὁ οὐρανὸς καὶ ἀποκαλύπτεται ὁ Τριαδικὸς Θεός, ποὺ ὁμολογεῖ ὅτι ὁ βαπτιζόμενος Υἱὸς εἶναι Θεός, δὲν εἶναι ἄνθρωπος• αὐτὸ εἶναι το μήνυμα τῶν Θεοφανείων. Καὶ δὲν σχίζονται μόνο οἱ οὐρανοί, ἀλλά, ὅπως ἀναφέρουν τὰ τροπάρια καὶ τὰ ἀναγνώσματα τῆς ἑορτῆς, σχίζεται καὶ ὑποχωρεῖ ὁ Ἰορδάνης.

 

Ὅταν πέρασε ὁ Ἰησοῦς τοῦ Ναυῆ μὲ τὴν Κιβωτὸ τῆς Διαθήκης τὸν Ἰορδάνη, σχίστηκε στὰ δύο (Ἰησ. Ναυῆ γ΄ 16, 17)• δὲν ἄντεξαν τὰ νερά του νὰ μὴν ὁμολογήσουν τὴν ἱερότητα τῆς Κιβωτοῦ τῆς Διαθήκης.

Ὅταν πάλι ὁ Μωϋσῆς, ὁδηγῶντας τὸν Ἰσραηλιτικὸ λαό, ἔφθασε στὴν Ἐρυθρὰ θάλασσα, γεγονὸς ποὺ προεικόνιζε τὴν πορεία τῆς Ἐκκλησίας μέσα ἀπὸ τὴν ἔρημο αὐτοῦ τοῦ κόσμου, πάλι τὸ πέρασμα ἔγινε μὲ ἕναν ἀνάλογο τρόπο• χτύπησε τὴ θάλασσα, σχίστηκε στὰ δύο καὶ πέρασε ὁ λαὸς ἀπὸ μέσα (Ἐξοδ. ιδ΄ 21, 22).

Ἀλλὰ καὶ ἕνα τρίτο περιστατικὸ ἀναφέρουν τὰ ἀναγνώσματα• αὐτὸ ποὺ προηγήθηκε τῆς ἀναλήψεως τοῦ προφήτου Ἠλιού. Μὲ τὴ μηλωτή του ὁ προφήτης Ἠλίας χτύπησε τὸν Ἰορδάνη ποταμὸ γιὰ νὰ περάσει μὲ τὸν προφήτη Ἐλισσαῖο στὴν ἀπέναντι ὄχθη (Δ΄ Βασ. β΄ 8). Καὶ δὲν ἄντεξαν τὰ φυσικὰ νερά νὰ ἀκουμπήσουν αὐτὴ τὴν ὑπερφυσικὴ ἀλλὰ ἀνθρώπινη παρουσία τῶν προφητῶν, οὔτε κἂν τὴ μηλωτή, τὸ πανωφόρι τοῦ προφήτου Ἠλιού.

Πῶς λοιπὸν ἦταν δυνατὸ αὐτὰ τὰ νερὰ νὰ μὴν ἀποτραβηχθοῦν κατὰ ἀνάλογο τρόπο καὶ στὴ Βάπτιση τοῦ Κυρίου; Ἂν ἔρχονταν σὲ ἐπαφὴ μὲ τὸ σῶμά Του, θὰ ὁμολογοῦσε ἡ φύση τὴ συγγένεια τοῦ ἀναμάρτητου Θεοῦ μὲ τὴν πτώση καὶ τὴν ἁμαρτία.

 

Τὰ δύο αὐτὰ γεγονότα, ἡ διάνοιξη τοῦ οὐρανοῦ καὶ ἡ ὑποχώρηση τῶν ὑδάτων τοῦ Ἰορδάνη ἀποτελοῦν ἀναπαραστάση τοῦ γεγονότος τῆς σωτηρίας μας ποὺ ἐπιτελέσθη μὲ τὸ Βάπτισμα τοῦ Κυρίου.

Ὁ κλεισμένος ἀπὸ τὴν ἁμαρτία οὐρανὸς ἀνοίγει καὶ ὁ ποταμὸς τῆς πτώσεως καὶ τῆς ἁμαρτίας ὑποχωρεῖ γιὰ νὰ περάσει ἡ χάρις. Γι᾿ αὐτὸ καὶ ὅλα τὰ ἀναγνώσματα μιλοῦν γιὰ τὸ νόμο καὶ τὴ χάρη. Λέει τὸ δογματικὸ θεοτοκίο τοῦ β΄ ἤχου: «παρῆλθεν ἡ σκιὰ τοῦ νόμου τῆς χάριτος ἐλθούσης…», ἔφυγε ὁ νόμος καὶ μπαίνει πλέον ἡ χάρις στὸν ὁρίζοντα τῶν σχέσεών μας μὲ τὸν Θεό.

 

Ἂς ἀνανεώσουμε κι ἐμεῖς φέτος τὸ δικό μας βάπτισμα. Τὴν ἡμέρα τῆς βαπτίσεώς μας, λάβαμε τὴ χάρη τῆς Βαπτίσεως τοῦ Κυρίου κι ἔτσι γιὰ ὅλους μας ἄνοιξε ὁ οὐρανὸς καὶ σχίσθηκε ἡ γῆ. Τὸ βάπτισμά μας ἀποτελεῖ ἕνα προσκλητήριο πνευματικῆς ζωῆς. Μπορεῖ πλέον ὁ καθένας μας νὰ γίνει οὐράνιος ἄνθρωπος. Παρὰ τὸ ὅτι φέρει τὰ στίγματα τῆς ἁμαρτίας καὶ τῆς πτώσεως ἐπάνω του, μπορεῖ μὲ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ, μέσα ἀπὸ τὴν διάβαση τῶν μυστηρίων τῆς χάριτός Του, νὰ διασχίσει τὸν ποταμὸ αὐτῆς τῆς ζωῆς καὶ νὰ κατευθυνθεῖ πρὸς τὸν Θεό.

Αὐτὴ εἶναι καὶ ἡ εὐχὴ τῆς Ἐκκλησίας μας• νὰ μᾶς ἀξιώσει ὁ Θεός, τέτοιες μέρες νὰ ξαναθυμηθοῦμε τὸ βάπτισμά μας καί, ἀναβαπτιζόμενοι στὴν πνευματικὴ κληρονομιὰ ποὺ πήραμε μὲ αὐτό, νὰ μπορέσουμε νὰ ἀντικρύσουμε ἀνοικτοὺς τοὺς οὐρανούς, νὰ ἀκούσουμε τὴ φωνὴ τοῦ Θεοῦ Πατρός, νὰ προσκυνήσουμε τὸν Κύριο, νὰ ζήσουμε τὴ χάρι τοῦ ἁγίου Πνεύματος κι ἔτσι ὅλοι μαζὶ νὰ περάσουμε ἀπὸ τὸ πέλαγος καὶ τὴ θάλασσα αὐτοῦ τοῦ κόσμου στὴ βασιλεία τῶν οὐρανῶν. Ἀμήν.

Ἰανουάριος 2019

5.

Ὁ Ἰησοῦς στὸν Ἰορδάνη

Schmemann Alexander (Protopresbyter (1921-1983))

Ὁ Εὐαγγελιστὴς Μάρκος περιγράφει ὡς ἑξῆς τὴ βάπτιση τοῦ Χριστοῦ:

Ἐγένετο Ἰωάννης βαπτίζων ἐν τῇ ἐρήμῳ καὶ κηρύσσων βάπτισμα μετανοίας εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν. καὶ ἐξεπορεύετο πρὸς αὐτὸν πᾶσα ἡ Ἰουδαία χώρα καὶ οἱ Ἱεροσολυμῖται, καὶ ἐβαπτίζοντο πάντες ἐν τῷ Ἰορδάνῃ ποταμῷ ὑπ᾿ αὐτοῦ ἐξομολογούμενοι τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν· ἦν δὲ ὁ Ἰωάννης ἐνδεδυμένος τρίχας καμήλου καὶ ζώνην δερματίνην περὶ τὴν ὀσφὺν αὐτοῦ, καὶ ἐσθίων ἀκρίδας καὶ μέλι ἄγριον· καὶ ἐκήρυσσε λέγων· ἔρχεται ὁ ἰσχυρότερός μου ὀπίσω μου, οὗ οὐκ εἰμὶ ἱκανὸς κύψας λῦσαι τὸν ἱμάντα τῶν ὑποδημάτων αὐτοῦ. Ἐγὼ μὲν ἐβάπτισα ὑμᾶς ἐν ὕδατι, αὐτὸς δὲ βαπτίσει ὑμᾶς ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ. Καὶ ἐγένετο ἐν ἐκείναις ταῖς ἡμέραις ἦλθεν ὁ Ἰησοῦς ἀπὸ Ναζαρὲτ τῆς Γαλιλαίας καὶ ἐβαπτίσθη ὑπὸ Ἰωάννου εἰς τὸν Ἰορδάνην· καὶ εὐθέως ἀναβαίνων ἀπὸ τοῦ ὕδατος εἶδε σχιζομένους τοὺς οὐρανοὺς καὶ τὸ Πνεῦμα ὡς περιστερὰν καταβαῖνον ἐπ᾿ αὐτόν· καὶ φωνὴ ἐγένετο ἐκ τῶν οὐρανῶν· σὺ εἶ ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν σοὶ ηὐδόκησα. (Μάρκ. 1, 4-11).

 

Ὅπως μποροῦμε νὰ διαπιστώσουμε, ὁ Ἰωάννης ὄχι μόνο καλοῦσε τοὺς ἀνθρώπους νὰ μετανοήσουν, ἀλλὰ ἰσχυριζόταν ἐπίσης πὼς ἡ διδασκαλία του ἀποτελοῦσε προετοιμασία τοῦ δρόμου γιὰ κάποιον ἄλλο δυνατότερό του, γι’ Αὐτὸν ποὺ δὲ θὰ βάπτιζε μόνο μὲ νερὸ ἀλλὰ μὲ τὸ ἅγιο Πνεῦμα. Ὅταν αὐτὸς ὁ «ἰσχυρότερός μου», ὅπως τὸν ἀποκαλεῖ ὁ Ἰωάννης, ἦρθε στὸν Ἰορδάνη γιὰ νὰ βαπτιστεῖ κι αὐτὸς ἀπὸ τὸν Ἰωάννη, ἡ στιγμὴ συνοδεύτηκε ἀπὸ μυστηριώδη γεγονότα ποὺ ἐπιβεβαίωσαν τὴν ἀλήθεια τῆς προφητείας τοῦ Ἰωάννη, καὶ ἦταν σὰν νὰ ἔλεγε «μάλιστα, αὐτὸς εἶναι ἐκεῖνος, τὸν ἐρχομὸ τοῦ ὁποίου σᾶς προανήγγειλα». Αὐτὴ ἡ σύντομη εὐαγγελικὴ ἱστορία συγκεντρώνει πολλὰ θέματα καὶ νήματα καὶ τὰ ὑφαίνει ὅλα μαζὶ σ’ ἕνα ἀδιάσπαστο ὅλο.

 

Πρῶτο θέμα εἶναι ὁ Ἰωάννης καὶ τὸ κήρυγμα μετανοίας καὶ βαπτίσματος. Ὁ Ἰωάννης ἀνήκει σ’ αὐτὴ τὴν τάξη τῶν πνευματικῶν ἀνθρώπων ποὺ ἡ κλήση τους εἶναι νὰ ἀποκαλύψουν σὲ μία συγκεκριμένη κοινωνία καὶ σὲ μία συγκεκριμένη ἱστορικὴ στιγμὴ τὴν ἀδικία, τὰ ψέματα καὶ τὸ κακὸ ποὺ δηλητηριάζει αὐτὴ τὴν κοινωνία. Ἀποστολὴ ἔχει νὰ προκαλέσει μία πνευματικὴ καὶ ἠθικὴ κρίση ποὺ νὰ ἐξαναγκάσει τοὺς ἀνθρώπους νὰ ἐξετάσουν τὸ κακό, νὰ τρομοκρατηθοῦν, καὶ ἔτσι νὰ ἐπιθυμήσουν τὴν ἀπελευθέρωση. Τὸ βάπτισμα εἶναι ἀκριβῶς τὸ σημεῖο τῆς ἀπελευθέρωσης, μία θεμελιακὴ μεταβολὴ τῆς ζωῆς, καθὼς ὁ ἄνθρωπος καταδύεται στὸ νερό, ποὺ εἶναι σύμβολο τῆς ζωῆς καὶ ταυτόχρονα πηγὴ τῆς ζωῆς, καὶ σύμβολο καθαρμοῦ καὶ ἀναγεννητικῆς δύναμης. Μποροῦμε συνεπῶς νὰ συμπεράνουμε ἀπὸ τὴν εὐαγγελικὴ διήγηση πὼς ἡ ἐμφάνιση τοῦ Χριστοῦ καὶ ἡ ἀρχὴ τοῦ κηρύγματός Του συνέπεσαν μὲ τὴν πνευματικὴ καὶ ἠθικὴ κρίση τῆς κοινωνίας, μία κρίση ποὺ ὑποδαύλιζε τὴ μετάνοια καὶ τὴ δίψα γιὰ ἀνανέωση.

 

Στενὴ σχέση μ’ αὐτὴν τὴν ἠθικὴ κρίση εἶχε καὶ τὸ αἴσθημα προσδοκίας ποὺ ὑπῆρχε γιὰ κάποιο ἐξαιρετικὸ γεγονός, καθὼς καὶ ὁ ἐρχομὸς κάποιου ποὺ θὰ ἐκπλήρωνε καὶ θὰ ὁλοκλήρωνε τὸ ἔργο τοῦ Ἰωάννη, μεταμορφώνοντας τὸ βάπτισμά του σὲ μυστικὸ βάπτισμα τοῦ ἁγίου Πνεύματος.

 

Ἡ προσδοκία λοιπὸν εἶναι τὸ δεύτερο νῆμα ποὺ διατρέχει τὴν εὐαγγελικὴ ἱστορία καὶ γνωρίζουμε ἀπὸ τοὺς ἄλλους εὐαγγελιστὲς πὼς κέντρο της ἦταν ὁ ἐρχομὸς τοῦ Χριστοῦ, δηλ. τοῦ Σωτήρα ποὺ εἶχε «ἐπαγγείλει» ὁ Θεὸς καὶ εἶχαν προείπει οἱ προφῆτες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Ὁ ἀπόστολος Λουκᾶς π.χ. μιλάει ἄμεσα γι’ αὐτό: «Προσδοκῶντος δὲ τοῦ λαοῦ καὶ διαλογιζομένων πάντων ἐν ταῖς καρδίαις αὐτῶν περὶ τοῦ Ἰωάννου, μήποτε αὐτὸς εἴη ὁ Χριστός…» (Λουκ. 3, 15). Ἔτσι ὁ ἐρχομὸς τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ στὸν Ἰωάννη, στὸν Ἰορδάνη, ἦταν ἡ ἐμφάνιση τοῦ «ἐπηγγελμένου» καὶ «προοραθέντος», ἡ ὁλοκλήρωση καὶ ἐκπλήρωση ὅλων τῶν προφητειῶν ποὺ ἀφοροῦσαν τὸν Σωτήρα. Ὁ εὐαγγελιστὴς Ματθαῖος ἐπιβεβαιώνει αὐτὴ τὴν ἐκπλήρωση: «ὁ δὲ Ἰωάννης διεκώλυεν αὐτὸν λέγων· ἐγὼ χρείαν ἔχω ὑπό σοῦ βαπτισθῆναι, καὶ σὺ ἔρχῃ πρὸς με; ἀποκριθεὶς δὲ ὁ Ἰησοῦς εἶπε πρὸς αὐτόν• ἅφες ἄρτι· οὕτω γὰρ πρέπον ἐστὶν ἡμῖν πληρῶσαι πᾶσαν δικαιοσύνην…» (Ματθ. 3, 14-15).

 

Τὸ τρίτο νῆμα εἶναι ἡ βάπτιση τοῦ Χριστοῦ, ἡ κατάδυσή Του στὰ νερὰ τοῦ Ἰορδάνη ἀπὸ τὸν Ἰωάννη. Ἂν ὅμως Αὐτὸς εἶναι ὁ Σωτήρας, γιατί χρειάζεται νὰ βαπτισθεῖ; Δὲν εἶναι τὸ βάπτισμα σύμβολο μετανοίας καὶ ἐξαγνισμοῦ; Ὅταν ὅμως ὁ Ἰωάννης ἐκφράζει αὐτὲς τὶς ἀμφιβολίες, ὁ Ἰησοῦς ἀπαντᾶ μὲ τὴ σταθερὴ ἀπαίτηση νὰ βαπτισθεῖ, καὶ ὁ Ἰωάννης συναινεῖ. Γιὰ αἰῶνες τώρα ἡ Ἐκκλησία θεολογεῖ πάνω σ’ αὐτὴ τὴν κάθοδο, στὴν αὐτοκένωση Αὐτοῦ ποὺ ἀναγνωρίζει ὡς Σωτήρα καὶ Θεό, θεολογεῖ πάνω στὸ νόημα τῆς συγκατάβασής Του γιὰ τὸν κόσμο, τὸ ἀνθρώπινο γένος καὶ γιὰ τὸν καθένα ἀπό μᾶς.

Τὸ τέταρτο καὶ τελευταῖο νῆμα ἀρχίζει ἀκριβῶς μετὰ τὴ βάπτιση, μὲ τὴ σκοτεινή, μεταφορικὴ περιγραφὴ ἑνὸς περιστεριοῦ ποὺ μυστηριωδῶς ἐμφανίζεται πάνω στὸ Χριστὸ καθὼς Αὐτὸς ἐξέρχεται ἀπὸ τὸ νερό, τὴ φωνὴ ἀπὸ τὸν οὐρανό, καὶ τὰ λόγια: «καὶ ἰδοὺ ἀνεώχθησαν αὐτῷ οἱ οὐρανοὶ» (Ματθ. 3, 16).

Βλέπουμε πὼς ὄχι ἕνα, ἀλλά τέσσερα τουλάχιστον θέματα, τέσσερις διαστάσεις τοῦ εὐαγγελικοῦ γεγονότος ἑνώνονται σ’ αὐτή τὴ χαρμόσυνη ἑορτή τῆς βάπτισης τοῦ Κυρίου.

6.

Αὐτὸς τὰς ἀσθενείας ἡμῶν ἔλαβε

Schmemann Alexander (Protopresbyter (1921-1983))

Γιατί ὁ Ἰησοῦς , ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, ποὺ ἦρθε στὸν κόσμο νὰ θεραπεύσει τὴν ἁμαρτία μὲ τὴν ἀναμαρτησία Του καὶ νὰ ὁδηγήσει τοὺς ἀνθρώπους σὲ κοινωνία μὲ τὴ θεία ζωή, ἐπιθύμησε καὶ ἀπαίτησε νὰ βαπτισθεῖ ἀπὸ τὸν Ἰωάννη; Γνωρίζουμε ἀπὸ τὸ Εὐαγγέλιο πὼς τὸ ἴδιο ἐρώτημα βρισκόταν στὸ κέντρο τῆς καρδιᾶς τοῦ Ἰωάννη. «Ἐγὼ χρείαν ἔχω ὑπό σοῦ βαπτισθῆναι, καὶ σὺ ἔρχη πρὸς με;» ( Ματθ. 3, 14). Ἡ ἀπάντηση τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ ἑξῆς:

Ὁ Χριστὸς δεχόμενος τὸ βάπτισμα ταυτίζεται μὲ τοὺς ἀνθρώπους, μὲ ὅλους τούς ἁμαρτωλοὺς ἀνεξαιρέτως. Ταυτίζεται μὲ κάθε ἁμαρτωλὸ ποὺ χρειάζεται συγχώρηση, σωτηρία καὶ ἀναγέννηση… Ταυτίζεται μὲ ὅλους καὶ μὲ τὸν καθένα μας.

Μὲ τὸ Βάπτισμά Του δείχνει πὼς δὲν ἦρθε γιὰ νὰ κρίνει ἢ νὰ καταδικάσει, οὔτε γιὰ νὰ φέρει ἀντικειμενικοὺς νόμους καὶ κανόνες, ἀπὸ τὸ ὕψος τῆς τελειότητας καὶ Θεότητάς Του, ἀλλὰ γιὰ νὰ ἑνωθεῖ μαζί μας ἔτσι, ὥστε γινόμενος ἕνας ἀπὸ μᾶς νὰ μᾶς καταστήσει μετόχους τῆς τέλειας καὶ ἀναμάρτητης ζωῆς Του. Ὁ Ἰωάννης ὁ Βαπτιστὴς ἔλεγε γι’ Αὐτόν, “ἴδε ὁ ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ ὁ αἴρων τὴν ἁμαρτία τοῦ κόσμου!” (Ἰωάν. 1,29) .

Ὁ Χριστὸς εἰσῆλθε στὸν κόσμο μας ὡς παιδί, καὶ μὲ τὴ γέννησή Του ἀνέλαβε καὶ οἰκειώθηκε τὴν ἀνθρώπινη φύση. Ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ ἔγινε Υἱὸς τοῦ Ἀνθρώπου. Καὶ τὸ ἔκανε αὐτὸ ὄχι γιὰ τοὺς δικαίους, ἀλλὰ γιὰ τοὺς ἁμαρτωλούς, γιὰ τοὺς ἀπολωλότες. Τοὺς ἀγαπᾶ μὲ θυσιαστικὴ ἀγάπη, τοὺς προσφέρει τὸν Ἑαυτό Του καὶ ὁλόκληρη τὴ ζωή Του.

Ἐδῶ στὸ βάπτισμα τοῦ Ἰωάννου, Αὐτός, ὁ ἀναμάρτητος ἑνώνεται μὲ τοὺς χαμένους, ἐπειδὴ δὲν ὑπάρχει καμιὰ ἁμαρτία ποὺ μπορεῖ νὰ ὑπερβεῖ τὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ γιά μᾶς. Μὲ τὸ βάπτισμά Του ἑνώνεται μὲ τὴ ζωὴ τῶν ἁμαρτωλῶν ἀνθρώπων, ὅπως ἀκριβῶς ἀργότερα, στὸ τέλος Αὐτός, ὁ ἀθάνατος, ἑνώνεται ἐπίσης ἐλεύθερα μὲ τοὺς ἀνθρώπους στὸ θάνατο.

Ὅλα αὐτὰ μαρτυροῦν πὼς ὁ Χριστὸς ἐπιθυμεῖ νὰ μᾶς σώσει μὲ τὴν ἀγάπη· ἀγάπη ὅμως πάνω ἀπὸ ὅλα σημαίνει ἕνωση μ’ αὐτὸν ποὺ ἀγαπᾶς. Σύμφωνα μὲ τὸν προφήτη Ἡσαΐα, “οὗτος τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν φέρει καὶ περὶ ἡμῶν ὀδυνᾶται… τῷ μώλωπι αὐτοῦ ἡμεῖς ἰάθημεν” (Ἡσ. 53, 4-5) .

Ὑπάρχει ὡστόσο κι ἕνα δεύτερο ἀκόμη βαθύτερο καὶ πιὸ χαρούμενο νόημα στὸ βάπτισμα τοῦ Κυρίου καὶ Σωτῆρος στὰ νερὰ τοῦ Ἰορδάνη. Μετὰ τὴν ἀκολουθία τῶν Θεοφανείων οἱ πιστοὶ ἀφήνουν τὴν ἐκκλησία καὶ πηγαίνουν νὰ ἁγιάσουν τὰ ὕδατα.

Τὰ θριαμβικὰ καὶ δοξαστικὰ λόγια τοῦ ψαλμοῦ ἀντηχοῦν: «Φωνὴ Κυρίου ἐπὶ τῶν ὑδάτων» (Ψαλμ. 28, 3), καὶ μᾶς φανερώνεται τὸ νόημα καὶ ἡ σημασία τοῦ νεροῦ ὡς εἰκόνα τῆς ζωῆς, ὡς εἰκόνα τοῦ κόσμου καὶ ὅλης τῆς δημιουργίας. Καὶ αὐτὸς ποὺ κατέρχεται στὸ νερό, ποὺ καταδύεται στὸ νερό, ποὺ ἑνώνεται μαζί του ἐρχόμενος στὸν κόσμο γιὰ τὴ σωτηρία καὶ ἀναγέννησή του, αὐτὸς εἶναι ὁ Θεός.

Ὁ κόσμος ἀποκομμένος ἀπὸ τὸ Θεό, Τὸν ξέχασε, σταμάτησε νὰ Τὸν βλέπει, καὶ καταδύθηκε στὴν ἁμαρτία, στὸ σκοτάδι καὶ στὸ θάνατο. Ὁ Θεὸς ὅμως δὲν ξέχασε τὸν κόσμο. Ἐδῶ στὸ βάπτισμά Του, ὁ Θεὸς μᾶς ἐπιστρέφει τὸν κόσμο, νὰ λάμπει ἀπὸ τὴ δόξα τῶν ἀστέρων καὶ τὴν ὀμορφιὰ ποὺ εἶχε τὴν πρώτη ἡμέρα τῆς δημιουργίας. «Ἐὰν τὶς διψᾷ, ἐρχέσθω πρὸς με καὶ πινέτω. ὁ πιστεύων εἰς ἐμέ… ποταμοὶ ἐκ τῆς κοιλίας αὐτοῦ ρεύσουσιν ὕδατος ζῶντος» (Ἰωάν. 7, 37-38).

Τὸ καθετὶ σ’ αὐτὸν τὸν κόσμο, μαζὶ καὶ ἡ ὕλη, ἡ ἴδια ἡ οὐσία του, γιὰ ἄλλη μία φορὰ γίνεται δρόμος γιὰ τὸ Θεό, κοινωνία μαζί Του, ἀνάπτυξη μέσα στὴν πλησμονὴ τῆς αἰώνιας ζωῆς. Αὐτὸ ποὺ γιορτάζουμε τὴ χαρμόσυνη καὶ λαμπρὴ ἡμέρα τῶν Θεοφανείων εἶναι ὁ ἐρχομὸς τοῦ Θεοῦ στὴ δημιουργία Του. «καὶ ἰδοὺ ἀνεώχθησαν αὐτῷ οἱ οὐρανοὶ» (Ματθ. 3, 16). Δὲ γνωρίζουμε τί ἀκριβῶς ἔνιωσε ὁ Ἰωάννης ὅταν τὰ χέρια του ἀκούμπησαν τὸ Σωτήρα, ἢ πῶς εἶδε τοὺς οὐρανοὺς νὰ ἀνοίγουν, ἢ πῶς ἄκουσε τὴ φωνή. Ἡ στιγμὴ αὐτὴ ὅμως ἦταν ἀναμφίβολα γι’ αὐτὸν μία στιγμὴ ἐκτυφλωτικοῦ φωτός, ὅταν τὰ πάντα ἄστραψαν καὶ πῆραν φωτιὰ μὲ τὴ χαρὰ τῆς ἀρχικῆς ὀμορφιᾶς τῆς δημιουργίας, καθὼς ὁ κόσμος γιὰ ἄλλη μία φορὰ ἀποκαλύφθηκε ὡς κόσμος τοῦ Θεοῦ, ἐξαγνισμένος, καθαρός, ἀναγεννημένος, πλήρης δόξας καὶ εὐχαριστίας.

«Ὁ Χριστὸς ἦρθε γιὰ νὰ ἀνακαινίσει ὅλη τὴν κτίση». Γιορτάζουμε τὴν ἀνακαίνιση ὅταν βλέπουμε τὸν ἱερέα νὰ ραντίζει τὴν ἐκκλησία, ἐμᾶς, τὰ σπίτια μας, τὴ φύση καὶ ὅλο τὸν κόσμο μὲ τὸ καινούριο, τὸ ἅγιο, τὸ θεϊκὸ νερό· καὶ ὅταν βλέπουμε τοὺς ἀνθρώπους νὰ στριμώχνονται γιὰ νὰ μετάσχουν σ’ αὐτὸ τὸ «ζῶν ὕδωρ» ποὺ ρέει στὴν αἰώνια ζωή. Ἔτσι ὅποιος διψᾶ, ἂς ἔρθει σ’ Αὐτὸν γιὰ νὰ λάβει τὸ δῶρο τοῦ «ζῶντος ὕδατος», τὸ δῶρο τῆς νέας ζωῆς, καθαρὸς καὶ ἀναγεννημένος.

7.

 Λόγος στήν Κυριακὴ τῶν Φώτων

Ἄγιος Λουκᾶς ὁ ἰατρός (Ἀρχιεπισκόπος Κριμαίας)

Τὸ Εὐαγγελικὸ ἀνάγνωσμα τῶν Θεοφανίων περιέχει ἕναν λόγο τοῦ Χριστοῦ μεγάλης σπουδαιότητας. Σ’ αὐτὸν τώρα θέλω λίγο νά στρέψω τὴν προσοχὴ σας.

Τοῦ μεγάλου αὐτοῦ γεγονότος τῆς Θεοφάνειας τοῦ Κυρίου προηγεῖται κήρυγμα στίς ὄχθες τοῦ Ἰορδάνη ποταμοῦ, τοῦ Ἰωάννου, τοῦ Προδρόμου τοῦ Κυρίου, τοῦ μείζονος μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων πού γέννησαν ποτέ οἱ γυναῖκες. Τὸ φλογερὸ του κήρυγμα τῆς μετανοίας γιά τὸ ὁποῖο προετοιμαζόταν εἴκοσι ὁλόκληρα χρόνια στήν ἔρημο τῆς Ἰουδαίας τραβοῦσε πρὸς αὐτὸν μεγάλο πλῆθος ἀνθρώπων. Ὁ πύρινος λόγος τοῦ κηρύγματός του ἔκαιγε τίς καρδιὲς τῶν ἀνθρώπων τοὺς ὁποίους βάπτιζε στά νερὰ τοῦ Ἰορδάνη καθαρίζοντας τίς ἁμαρτίες τους.

Τὴν μεγάλη ἐκείνη ἡμέρα μὲ πολλὴ ἔκπληξη παρατήρησε ὅτι μεταξὺ τῶν ἄλλων πού ἔρχονται γιά νά βαπτιστοῦν βρίσκεται καὶ Ἐκεῖνος τὸν ὁποῖον μέχρι τότε δέν εἶχε γνωρίσει ἀλλὰ περὶ τοῦ ὁποίου τοῦ εἶχε ἀποκαλυφθεῖ ὅτι θὰ βαπτίζει μὲ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο. Καὶ ἀφοῦ ἔπεσε στά πόδια του, τοῦ εἶπε μὲ δέος: «ἐγὼ χρείαν ἔχω ὑπὸ Σοῦ βαπτισθῆναι, καὶ σὺ ἔρχη πρὸς μέ;» (Μτ. 3, 14).

Ἐμεῖς, ποὺ ἤδη εἴμαστε βαπτισμένοι ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ καὶ πυρί, δέν θὰ μπορούσαμε νά καταλάβουμε γιατὶ ὁ ἀναμάρτητος Υἱὸς τοῦ Θεοῦ πῆγε στό δοῦλο του τὸν Ἰωάννη καὶ ζήτησε νά βαπτιστεῖ ἀπὸ αὐτὸν μὲ τὸ βάπτισμα τῆς μετανοίας γιά νά Τοῦ ἀφεθοῦν οἱ ἁμαρτίες του, τὶς ὁποῖες δέν εἶχε, ἂν ὁ ἴδιος ὁ Χριστὸς δέν μᾶς τὸ ἔλεγε ἀπαντώντας στήν ἐρώτησῃ τοῦ Προδρόμου τὸ ἑξῆς: «ἄφες ἄρτι· οὕτω γὰρ πρέπον ἐστὶν ἡμῖν πληρῶσαι πᾶσαν δικαιοσύνην» (Μτ. 3, 15).

Ὤ, Κύριε μας! Σὲ προσκυνοῦμε ἐσένα καὶ τὸν Πρόδρομό Σου καὶ Σὲ εὐχαριστοῦμε ἀπὸ τὰ βάθη τῆς καρδιᾶς μας γιά τὸ ὅτι μᾶς ἔμαθες νά σεβόμαστε καὶ νά τιμᾶμε «πᾶσαν δικαιοσύνην» καὶ νά μισοῦμε τὴν ὁποιαδήποτε ἀδικία, διότι ἐκείνη προέρχεται ἀπὸ τὸν διάβολο. Κάθε δικαιοσύνη, ἄκομα καὶ ἡ πιὸ ἀσήμαντη δίκαιη πράξη, εἶναι εὐλογημένη ἀπὸ τὸν Θεό. Ἔλαβες τὸ βάπτισμα ἀπὸ τὸν Ἰωάννη στόν Ἰορδάνη ποταμὸ γιά τὴν ἄφεση ἁμαρτιῶν διότι ἤθελες νά ἐκπληρώσεις ὅ,τι προβλέπει τὸ σχέδιο τοῦ Θεοῦ. Ἡ κατάδυση στά νερὰ τοῦ Ἰορδάνη ἀποτελοῦσε σφράγισμα τῆς μετανοίας γι’ αὐτούς πού ἔρχονταν νά βαπτιστοῦν. Διότι γιά τὴν ὁλόκαρδη μετάνοια, αὐτός πού δεχόταν τὸ βάπτισμα τοῦ Ἰωάννη, λάμβανε ἀπὸ τὸν Θεὸ τὴν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν του.

Τὸ βάπτισμα ὅμως αὐτὸ δέν ἀνακαίνιζε τὸν ἀνθρωπο καὶ δέν ἦταν γι’ αὐτὸν μία δεύτερη γέννηση, ὅπως αὐτὸ γίνεται στό μεγάλο μυστήριο τοῦ βαπτίσματος, μὲ τὸ ἅγιο Πνεῦμα, μὲ τὸ ὁποῖο βαπτιζόμαστε ἐμεῖς οἱ χριστιανοί. Ἦταν λοιπὸν δίκαιο τὸ βάπτισμα τοῦ Ἰωάννου. Δέν μίλησε ὅμως μόνο γι’ αὐτὴν τὴν δικαιοσύνη, ὁ Σωτῆρας μας στόν Ἰωάννη γιά νά τὸν καθησυχάσει καὶ νά λύσει τὴν ἀπορία του, ἀλλὰ γιά τὴν πᾶσα δικαιοσύνη, δηλαδή γιά τὸ σχέδιο τοῦ Θεοῦ. Μὲ τὸν Θεῖο λόγο του ἁγίασε καὶ εὐλόγησε τὴν κάθε ἀλήθεια καὶ συνεπῶς κατέκρινε τὴν ὁποιαδήποτε ἀδικία.

Σκεφτεῖτε, ἀγαπητοί μου, ἄνθρωποι τοῦ ἰδίου μὲ μένα πνεύματος, κοινωνοί τοῦ μικροῦ ποιμνίου τοῦ Χριστοῦ, πόση ἀδικία ὑπάρχει στόν κόσμο! Πόσο μεγάλη ἁμαρτία εἶναι ὁ πόλεμος, ὅταν οἱ λαοί, ἀκόμα καὶ οἱ χριστιανικοὶ λαοί, ἐξοντώνουν ὁ ἔνας τὸν ἄλλον! Ἂν ὁ φόνος ἑνὸς μόνο ἀνθρώπου σὲ πολλοὺς λαοὺς τιμωρεῖται μὲ θάνατο, τότε πῶς ὁ Κύριος θὰ τιμωρήσει αὐτοὺς πού εὐθύνονται γιά τὸ φόνο δεκάδων ἑκατομμυρίων ἀνθρώπων; Ἡ ὁποιαδήποτε ἁμαρτία εἶναι ἀδικία καὶ ὁ πόλεμος εἶναι ἡ ἐσχάτη ἀδικία τὴν ὁποία ὅλοι μας πρέπει νά τὴν μισοῦμε.

Μεγάλη ἀδικία ὑπάρχει στά κράτη ἐκεῖνα ὅπου ἡ γῆ, ποὺ δόθηκε ἀπὸ τὸν Θεὸ σὲ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους, καὶ ἰδιαίτερα σ’ αὐτούς πού τὴν καλλιεργοῦν, δέν ἀνήκει στόν λαὸ καὶ στό κράτος ἀλλὰ σ’ ἐκείνους τοὺς ἀνθρώπους πού ἔχουν ἐξουσία, ποὺ τοὺς τὴν δίνει τὸ χρῆμα. Καὶ πόση ἀκόμα ἀδικία ὑπάρχει στίς σχέσεις μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων, ἀκόμα καὶ μεταξὺ τῶν συγγενῶν καὶ μελῶν τῆς ἴδιας οἰκογένειας. Ἡ ἀδικία αὐτὴ χαροποιεῖ παρὰ πολὺ τὸ διαβολο. Δέν ἦταν ἔτσι τὰ πράγματα στήν ἐποχὴ τῶν ἀποστόλων, μεταξὺ τῶν πρώτων χριστιανῶν. «Τοῦ δὲ πλήθους τῶν πιστευσάντων ἦν ἡ καρδία καὶ ἡ ψυχὴ μία, καὶ οὐδὲ εἷς τι τῶν ὑπαρχόντων αὐτῷ ἔλεγεν ἴδιον εἶναι, ἀλλ᾿ ἦν αὐτοῖς ἅπαντα κοινά. καὶ μεγάλῃ δυνάμει ἀπεδίδουν τὸ μαρτύριον οἱ ἀπόστολοι τῆς ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου ᾿Ιησοῦ, χάρις τε μεγάλη ἦν ἐπὶ πάντας αὐτούς. οὐδὲ γὰρ ἐνδεής τις ὑπῆρχεν ἐν αὐτοῖς· ὅσοι γὰρ κτήτορες χωρίων ἢ οἰκιῶν ὑπῆρχον, πωλοῦντες ἔφερον τὰς τιμὰς τῶν πιπρασκομένων καὶ ἐτίθουν παρὰ τοὺς πόδας τῶν ἀποστόλων· διεδίδετο δὲ ἑκάστῳ καθότι ἄν τις χρείαν εἶχεν» (Πράξ. 4, 32-35).

Δέν εἶναι μόνο ὁ λόγος αὐτὸς τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, γιά τὸ σχέδιο τοῦ Θεοῦ, ποὺ ἀποτελεῖ τὸ μεγαλεῖο τῆς σημερινῆς ἑορτῆς. Ἡ Βάπτιση τοῦ Κυρίου μας ἔχει γιά μᾶς ἐπίσης ὕψιστη σημασία διότι ἔχουμε τὴν φανέρωση τῆς Ἁγίας Τριάδος. Τὴν στιγμή πού ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ ἀνέβαινε ἀπὸ τὸ νερὸ πάνω, ἀπὸ τὸν οὐρανό, ἀκούστηκε ἡ φωνὴ τοῦ Θεοῦ Πατέρα πού μαρτυροῦσε γιά τὸν Υἱὸ του λέγοντας: «οὗτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ᾧ εὐδόκησα.» (Μτ. 3, 17). Καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο «ἐν εἴδει περιστερᾶς» κατέβηκε ἀπὸ τὸν οὐρανὸ πάνω στό κεφάλι τοῦ προαιωνίου Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ. Ἔχει μεγάλη σημασία αὐτὴ ἡ Θεοφάνεια, ὅπως ἀλλιῶς ὀνομάζεται ἡ ἑορτὴ τῆς Βαπτίσεως τοῦ Κυρίου. Ὁ Ἴδιος, ὁ τρισυπόστατος Θεὸς, φανέρωσε τὴν θεότητα τοῦ Δευτέρου Προσώπου του, τοῦ ἐνσαρκωμένου Λόγου τοῦ Θεοῦ. Ὁ Θεὸς-Πατέρας καὶ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα σὰν νά παρουσίασαν στήν ἀνθρωπότητα τὸν Σωτήρα τοῦ γένους τῶν ἀνθρώπων.

Δέν ἀρκοῦν αὐτὰ σ’ ἐκείνους πού δέν πιστεύουν στόν Κύριο Ἰησοῦ Χριστό; Δέν τοὺς συγκινεῖ ἡ Θεία του διδασκαλία, μὲ τὴν ὁποία δέν μπορεῖ νά συγκριθεῖ καμμία ἀνθρώπινη; Δέν τοὺς ἀρκοῦν τὰ θαύματά του μὲ τὰ ὁποῖα ὁ Χριστὸς ἐπιβεβαίωνε τὸ κήρυγμά του; Δέν τοὺς φτάνει τὸ ὅτι τὸ κήρυγμά του τὸ σφράγισε μὲ τὸ Τίμιο Αἷμα του πάνω στόν φοβερὸ σταυρὸ τοῦ Γολγοθᾶ; Καὶ τὸ ὅτι ἀναστήθηκε τὴν τρίτη ἡμέρα μετὰ τὸ θάνατό του, καί πού γιά σαράντα ἡμέρες, μετὰ τὴν ἀνάστασή του, φανερώθηκε πολλὲς φορὲς στούς μαθητὲς του, καὶ ὁλοκλήρωσε τὸ ἔργο τῆς σωτηρίας τοῦ κόσμου μὲ τὴν ἔνδοξη ἀναλήψή του στούς οὐρανοὺς ἀπὸ τὸ ὅρος τῶν Ἐλαιῶν;

Ὤ, Υἱὲ τοῦ Θεοῦ! Ὤ, Σωτήρα μας, Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ! Στά ἔργα τῆς ἀγάπης σου, στά ἀμέτρητα θαύματά σου, πρόσθεσε καὶ ἕνα ἄλλο θαῦμα: ἄγγιξε μὲ τὴν δεξιὰ σου τή λίθινη καρδιά τους καὶ δῶσε σ’ αὐτοὺς «καρδίᾳ σαρκίνῃ». Ἀμήν.

8.

Κήρυγμα γιά τήν ἑορτή τῶν Θεοφανείων

St John Maximovich

Σήμερα ἡ φύση τῶν ὑδάτων καθαγιάζεται. Σήμερα ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ βαπτίζεται στά ὕδατα τοῦ Ἰορδάνη, χωρίς νά ἔχει ἀνάγκη ὁ Ἴδιος νά ἐξαγνιστεῖ, ἀλλά προκειμένου νά ἐξαγνιστεῖ τό ἁμαρτωλο ἀνθρώπινο γένος ἀπό τόν ρύπο.

Σήμερα οἱ οὐρανοί ἀνοίγουν καί ἡ φωνή τοῦ Θεοῦ Πατέρα ἀκούγεται: «οὗτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός». Τό Ἅγιο Πνεῦμα κατέρχεται πάνω στόν Σωτήρα τοῦ κόσμου, ὁ Ὁποῖος στέκεται στόν Ἰορδάνη γιά νά ἐπιβεβαιώσει ὅτι πράγματι Αὐτός εἶναι ὁ ἐνσαρκωμένος Υἱός τοῦ Θεοῦ. Ἡ Ἁγία Τριάδα εὐκρινῶς φανερώνεται καί ἀποκαλύπτεται στόν κόσμο.

Τά ὕδατα τοῦ Ἰορδάνη καθοσιώνονται καί ταυτόχρονα ὅλα τά ὕδατα τῆς δημιουργίας, ἡ ἴδια ἡ φύση τοῦ ὕδατος. Τό ὕδωρ παρέχει τή δύναμη γιά νά ἐξαγνιστεῖ ὄχι μόνο τό σῶμα, ἀλλά καί ὁλόκληρη ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου· νά ἀναγεννηθεῖ ὁ ὅλος ἄνθρωπος σέ μιά καινή ζωή μέσω τοῦ Βαπτίσματος.

Μέσω τοῦ ὕδατος ὁλόκληρη ἡ φύση ἐξαγνίζεται· ἀπό τό ὕδωρ ἐξῆλθε ὁ κόσμος· τό ὕδωρ διεισδύει παντοῦ, διαποτίζει τά πετρώματα σέ κάθε μέρος τῆς γῆς ζωοποιώντας τά πάντα στή φύση. Χωρίς αὐτό οὔτε ζῶα οὔτε φυτά μποροῦν νά ὑπάρξουν.

Τά ὕδατα καθαγιάζονται καί μέσω αὐτῶν ὁλόκληρος ὁ κόσμος, σέ προετοιμασία τῆς ἀναγέννησης τῆς μέλλουσας αἰώνιας Βασιλείας τοῦ Θεοῦ.

Κάθε χρόνο αὐτή τήν ἡμέρα ἡ δόξα τοῦ Θεοῦ ἀποκαλύπτεται, ἐπαναλαμβάνοντας καί ἐπιβεβαιώνοντας ὅ,τι ἐπιτελέστηκε κατά τό Βάπτισμα τοῦ Χριστοῦ. Ξανά οἱ οὐρανοί ἀνοίγουν, ξανά τό Ἅγιο Πνεῦμα κατέρχεται. Δέν τό βλέπουμε μέ τά σωματικά μας μάτια, ἀλλά αἰσθανόμαστε τήν ἐνέργειά Του. Κατά τήν τελετή τοῦ Ἁγιασμοῦ, τά ὕδατα, τά ὁποῖα καθαγιάζονται ἀπό τό γεγονός τῆς καθόδου τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, μεταμορφώνονται· γίνονται ἄφθαρτα καί διατηροῦν τήν ἐνέργειά τους γιά πολλά χρόνια. Ὁ καθένας μπορεῖ νά τό ἀντιληφθεῖ αὐτό – πιστοί καί ἄπιστοι, σοφοί καί ἀγράμματοι.

Ἀπό ποῦ, ὅμως, τά ὕδατα ἀποκτοῦν αὐτή τήν ἰδιότητα;

Εἶναι ἐνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος! Ἐκεῖνοι πού μέ πίστη πίνουν αὐτά τά ὕδατα καί χρίονται μ’ αὐτά λαμβάνουν ἀνακούφιση καί θεραπεία ἀπό πνευματικές καί σωματικές ἀρρώστιες. Οἱ κατοικίες καθαγιάζονται μέσω αὐτῶν τῶν ὑδάτων, ἡ δύναμη τῶν δαιμόνων καταστέλλεται, ἡ θεία Χάρη κατέρχεται σέ ὁ,τιδήποτε ραντίζεται μέ τά ὕδατα αὐτά. Μέσω τῆς καθοσίωσης τῶν ὑδάτων ἡ θεία Χάρη ξανά παρέχεται σέ ὁλόκληρο τόν κόσμο, καθαίροντάς τον ἀπό τίς ἁμαρτίες πού ἔχουμε διαπράξει καί προφυλάσσοντάς τον ἀπό τίς μηχανορραφίες τοῦ διαβόλου.

Σήμερα, τό Ἅγιο Πνεῦμα, μέ τήν κάθοδό Του στά ὕδατα ὅπου βυθίζεται ὁ σταυρός τοῦ Κυρίου, κατέρχεται σέ ὁλόκληρη τή φύση, ἐκτός ἀπό τόν ἄνθρωπο ὁ ὁποῖος δέν τό ἐπιθυμεῖ.

Ἄς ἀνοίξουμε τίς καρδιές μας καί τίς ψυχές μας γιά νά λάβουμε Ἐκεῖνον καί μέ πίστη ἄς ἀναφωνήσουμε ἀπό τά βάθη τῆς ψυχῆς μας:

«Μέγας εἶ Κύριε, καί θαυμαστά τά ἔργα σου, καί οὐδείς λόγος ἐξαρκέσει πρός ὕμνον τῶν θαυμασίων σου».

9.

Τα Άγια Θεοφάνεια

 

Εορτάζει σήμερα η αγία μας Εκκλησία τη μεγάλη εορτή των Θεοφανείων, δηλαδή της Βαπτίσεως του Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό από τον Πρόδρομο και Βαπτιστή Ιωάννη. Και ονομάζεται Θεοφάνεια τούτο το γεγονός, διότι φανερώνεται στον κόσμο ο Τριαδικός Θεός και η παρουσία του Χριστού επί της γης, με σκοπό την σωτηρία των ανθρώπων. Με τη Γέννηση του Χριστού έχουμε την απαρχή της παρουσίας του Θεού επί της γης, με τα Θεοφάνεια όμως γίνεται η φανέρωση της παρουσίας Του και μετά τη Βάπτιση αρχίζει ουσιαστικά το σωτήριο έργο και η διδασκαλία του Χριστού.

Έρχεται ο Χριστός στον Ιορδάνη, εκεί που ο Ιωάννης ο Πρόδρομος κήρυττε μετάνοια και βάπτιζε τον λαό, και του ζητά να βαπτίσει και τον ίδιο. Εκείνος όμως τον εμπόδιζε, λέγοντάς Του ότι ο ίδιος είχε ανάγκη από το βάπτισμα του Θεανθρώπου. Τότε ο Χριστός του απάντησε ότι έτσι πρέπει να γίνει, και να μη φέρει αντιρρήσεις. Και τούτο, για να φανερωθεί στη συνέχεια η θεότητα του Χριστού. Υποχώρησε ο Ιωάννης, και μόλις ο Χριστός βαπτίστηκε, “ ανέβη ευθύς από του ύδατος”, δείχνοντας ότι όντως ως μόνος αναμάρτητος δεν είχε ανάγκη το βάπτισμα της μετανοίας, ούτε τον συμβολικό εξαγνισμό του ύδατος. Παράλληλα, άνοιξαν οι ουρανοί και το Πνεύμα του Θεού, “εν είδει περιστεράς”, ήλθε επάνω από τον Χριστό, και ακούστηκε φωνή από τον ουρανό που έλεγε “ούτος εστίν ο Υιός μου ο αγαπητός, εν ώ ηυδόκησα”.

 

Αυτή η φωνή του Θεού, έχει διπλό περιεχόμενο. Δηλώνει καταρχήν ότι όντως ο Χριστός είναι ο Υιός και Λόγος του Θεού, Θεός αληθινός εκ Θεού αληθινού, που σαρκώθηκε, δίδαξε, έπαθε, σταυρώθηκε και αναστήθηκε, “υπέρ της του κόσμου σωτηρίας”. Είναι ο Υιός του Θεού, στον οποίο το Πνεύμα του Θεού αναπαύεται, το Πνεύμα της αληθείας και της ειρήνης. Και δεύτερον ότι είναι ο Υιός του Θεού, στον οποίο ο Πατέρας “ευδόκησε”, δηλαδή συγκατατέθηκε με χαρά στο να πραγματώσει το έργο της σωτηρίας. Πρώτη φορά ακούμε τη λέξη αυτή στη Γέννηση του Χριστού, όταν οι άγγελοι ψάλλουν το “Δόξα εν υψίστοις Θεώ, και επί γης ειρήνη, εν ανθρώποις ευδοκία”, δηλαδή χαρά και ευφροσύνη για τους ανθρώπους, και απαλλαγή από τη θλίψη και την απελπισία. Σήμερα ο ίδιος ο Θεός Πατήρ δηλώνει ότι ευφραίνεται, διότι φανερώνεται επίσημα πλέον η παρουσία του μονογενούς Του Υιού στη γη, και γίνεται πράξη η ελπίδα όλου του κόσμου.

Ο Χριστός βαπτίζεται στον Ιορδάνη, και ταυτόχρονα τελειώνει το βάπτισμα του Ιωάννη, που ήταν βάπτισμα μετανοίας και αρχίζει η περίοδος της χάριτος του Θεού, της αποκαταστάσεως της αγάπης στις καρδιές των ανθρώπων, του βαπτίσματος εν Αγίω Πνεύματι. Αυτά είναι και τα στάδια που οφείλει να ακολουθήσει η προσωπική μας πνευματική ζωή. Η μετάνοια, η εξομολόγηση και η πνευματική μας αναγέννηση με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος. Όσο ο άνθρωπος παραμένει εγκλωβισμένος στο σκοτάδι της αμαρτίας και των προσωπικών του παθών, είναι αδύνατο να προσεγγίσει και να κατανοήσει τον Θεό. Χρειάζεται επομένως η μετάνοια, η αλλαγή δηλαδή του  τρόπου με τον οποίο σκεπτόμαστε και στη συνέχεια η εξομολόγηση και η συγγνώμη. Δεν είναι τυχαίο που ο Χριστός, όταν αμέσως μετά τη Βάπτισή Του στον Ιορδάνη άρχισε το δημόσιο κήρυγμά Του, χρησιμοποίησε τα ίδια ακριβώς λόγια του Ιωάννη του Βαπτιστή: “Μετανοείτε, ήγγικε γαρ η Βασιλεία των Ουρανών”. Μέσα πάλι από τα Ευαγγέλια βλέπουμε ότι ενώ δεν κατέκρινε τον αμαρτωλό, έδινε προτεραιότητα στη μετάνοια, στην επιστροφή του ανθρώπου κοντά στον Θεό, στην απαλλαγή του από την αμαρτία, στην πνευματική του μεταστροφή και μεταμόρφωση. Αλλά και κατά την Ανάληψή Του, λέει στους αγίους Αποστόλους να κηρύξουν την μετάνοια σε όλα τα έθνη.

Την ίδια προτροπή κάνει διαχρονικά σε όλους μας, σε όσους επιθυμούν ειλικρινά να Τον ακολουθήσουν, να Τον ενστερνιστούν, να Τον συμπεριλάβουν στη ζωή τους, να γίνουν μέτοχοι του σώματός Του και κοινωνοί της ζωοποιού χάριτος του Αγίου Πνεύματος. Ο ρόλος μας δεν είναι να παραμείνουμε απλοί θεατές του θαύματος, αλλά μέτοχοι του Βαπτίσματος, του Σταυρού και της Αναστάσεώς Του. Να αφήσουμε σε δεύτερη μοίρα τα βιοτικά, χωρίς βέβαια να σταματήσουμε να ασχολούμαστε με τα απαραίτητα, αλλά και χωρίς να τα θεωρούμε ως τον βασικό σκοπό της ύπαρξής μας. Να βάλουμε “αρχή μετανοίας” στη ζωή μας, και να αναζητήσουμε στην καθημερινότητά μας την παρουσία Του και την ευλογία Του, που έχει τη δύναμη να μεταμορφώσει τη ζωή μας. Τότε μόνον θα έχουν αξία οι εορτές του Αγίου Δωδεκαημέρου, που ξεκινά από τα Χριστούγεννα και τελειώνει σήμερα, όταν έστω και λίγο αγγίξουν την ψυχή μας, όταν για την αγάπη του Θεού αποφασίσουμε να αναγεννηθούμε πνευματικά, όταν από αδιάφοροι θεατές γίνουμε γνήσιοι μαθητές του Χριστού.

10.

”Ούτος εστίν ο υιός μου ο αγαπητός”

Του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Καστορίας κ. Σεραφείμ, Υπερτίμου και Εξάρχου Άνω Μακεδονίας

«Δεύτε ουν, ίδετε παράδοξα θαύματα»1. Ο Ήλιος της Δικαιοσύνης λούζεται στου Ιορδάνη τα νερά. Η φωτιά βουτάει και σμίγει με τα νερά. Και ο Θεός από άνθρωπο αγιάζεται2.

Με αυτούς τους λόγους, ο Άγιος Πρόκλος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, μαθητής και διάδοχος στην αποστολική καθέδρα του Ιερού Χρυσοστόμου, εξυμνεί τα θαυμάσια της σημερινής μεγάλης δεσποτικής εορτής.

 

Μάλιστα, ερμηνεύοντας το ιερό κείμενο της Αγίας Γραφής, παραλληλίζει τη Βάπτιση του Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό με τον κατακλυσμό που έγινε επί Νώε στην Παλαιά Διαθήκη: «Εκεί το νερό έπνιξε τους ανθρώπους, εδώ το νερό του βαπτίσματος με τη χάρη του Θεού τους ανιστά. Εκεί ο Νώε έφτιαξε στέρεα κιβωτό από ξύλα, εδώ ο νοητός Νώε, ο Χριστός, προσλαμβάνει από την άφθορο Παρθένο την κιβωτό του σώματος… Εκεί περιστερά που βάσταζε κλάδο ελαίας, εδώ το Πνεύμα το Άγιον εν είδει περιστεράς φανερώνει τον ελεήμονα Κύριο»3.

 

Ελάτε, λοιπόν, να ανυμνήσουμε «της περί ημάς του Θεού οικονομίας το μέγεθος»4, αφού για τα δικά μας παραπτώματα ο Θεός Λόγος έγινε άνθρωπος και επιτελεί την δική μας κάθαρση στον Ιορδάνη, Αυτός που είναι ο μόνος καθαρός και αμόλυντος.

 

Ελάτε να φιλοσοφήσουμε για την υπόθεση της σημερινής εορτής και μάλιστα να ερμηνεύσουμε σύμφωνα με τις υποτυπώσεις των θεοφόρων Πατέρων της Εκκλησίας, τη διακήρυξη του Ουρανίου Πατρός προς τον Βαπτιζόμενο Υιό, καθώς μας παραδίδουν τα κείμενα των Ιερών Ευαγγελιστών. «Ούτος εστίν ο υιός μου ο αγαπητός, εν ω ηυδόκησα»5.

 

Πρώτον. «Ούτος εστίν ο υιός μου ο αγαπητός»

 

Ο Χριστός δεν είναι ένας απλός άνθρωπος, αλλά ο Υιός του Πατρός, ο γεννηθείς υπό του Πατρός προ πάσης της κτίσεως. Είναι Εκείνος που γίνεται άνθρωπος δια φιλανθρωπίαν, προκειμένου να σώσει τον άνθρωπο.

 

«Τούτον γαρ ο πατήρ εσφράγισεν ο Θεός»6. Είναι ο υιός της αγάπης του πατρός7, «ο ων εις τον κόλπον του πατρός»8, η ευδοκία του Πατρός πάντοτε.

 

Ιδιαιτέρως όμως είναι ο εγγυητής της σωτηρίας των ανθρώπων. Είναι ο μεσίτης μεταξύ ημών και του Πατρός. Γι’ αυτό, ο Πατήρ αυτόν «αγαπά, ότι αυτός έδωκε την ψυχήν αυτού, ίνα πάλιν λάβη αυτήν»9.

 

Οι άνθρωποι Τον θεωρούσαν ως απλό άνθρωπο. Στα μάτια τους φαινόταν ως υιός του Ιωσήφ. Έτσι, περιέκρυβε τον εαυτό Του και την εξουσιαστική Του δύναμη.

 

Όμως, για να μην αμφιβάλλει κανείς για την αυθεντικότητα της παρουσίας Του, της θείας αποστολής Του και του σωτηριώδους έργου Του, τώρα στα νερά του Ιορδάνου, «η Τριάς ο Θεός ημών… αδιαιρέτως πεφανέρωκεν»10.

 

Ο Πατήρ μαρτυρεί την υιότητα του Υιού, ο Υιός κλείνει την κορυφή στον Βαπτιστή και Πρόδρομο, το Πνεύμα το Άγιον εν είδει περιστεράς κατεβαίνει ουρανόθεν.

 

Δεύτερον. «Ο υιός μου ο αγαπητός»

 

Αυτή η μαρτυρία του Πατρός, φανερώνει ότι ο βαπτιζόμενος είναι τέλειος Θεός και συγχρόνως τέλειος άνθρωπος. «Θεός όλος υπάρχων, όλος βροτός γέγονας, όλη τη Θεότητι μίξας, την ανθρωπότητα»11.

 

Ακριβώς την ίδια μαρτυρία του Πατρός έχουμε και στο γεγονός της Μεταμορφώσεως στο όρος Θαβώρ : Ο μαρτυρούμενος Υιός φανερώνεται ότι είναι «απαύγασμα της δόξης του Πατρός»12, σύμφωνα με τον φοβερό λόγο του Αποστόλου Παύλου.

 

Το επίθετο «αγαπητός» φανερώνει τη σχέση του Πατέρα με τον Υιό. Είναι σχέση αγαπητική, σχέση ενότητος. Άλλωστε, ο ίδιος ο Χριστός μας αποκαλύπτει ότι «εγώ και ο πατήρ έν εσμέν»13.

 

Φανερώνει, ακόμη, η φράση αυτή κάτι που δυστυχώς σήμερα έπαψε να χαρακτηρίζει τους ανθρώπους• και αυτό είναι η αγάπη. Δείχνει, δηλαδή, τη θυσία που έκανε ο Θεός Πατήρ για το ανθρώπινο γένος.

 

Πόσο συγκλονιστικοί είναι οι λόγοι του Χριστού : «Ούτω γαρ ηγάπησεν ο Θεός τον κόσμον, ώστε τον υιόν αυτού τον μονογενή έδωκεν, ίνα πας ο πιστεύων εις αυτόν μη απόληται, αλλ’ έχη ζωήν αιώνιον»14.

 

Αυτή η φράση ακόμη, προσδιορίζει και τις σχέσεις που εμείς οφείλουμε να έχουμε με το πρόσωπο του Χριστού. Είναι Αυτός, που θα πρέπει να αποτελεί το κέντρο της καρδιάς μας.

 

Είναι Αυτός, τον Οποίο πρέπει να αγαπάμε «εξ όλης της καρδίας και εξ όλης της ψυχής και εξ όλης της ισχύος και εξ όλης της διανοίας»15, γιατί «αυτός πρώτος ηγάπησεν ημάς»16.

 

Τρίτον. «Ούτος εστίν ο υιός μου ο αγαπητός, εν ω ηυδόκησα»

 

Είναι αξιοπρόσεκτη, σύμφωνα με τον θεόπτη Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, η μαρτυρία του Ουρανίου Πατρός «εν ω ηυδόκησα». Σημαίνει ότι η ενανθρώπηση ήταν το κατ’ ευδοκία θέλημα του Θεού.

 

Δηλαδή, η ενανθρώπηση προσχεδιάστηκε από τον Θεό ανεξάρτητα από το εάν ο άνθρωπος θα υφίστατο τα αποτελέσματα της πτώσεως. Γιατί απλούστατα, μόνο δια της ενώσεως του κτιστού με το Άκτιστο στο πρόσωπο του Σαρκωμένου Λόγου του Θεού θα μπορούσε να σωθεί και συγχρόνως να θεωθεί και να δοξασθεί στη Βασιλεία των Ουρανών.

 

«Όλα όσα έγιναν στην Παλαιά Διαθήκη, επειδή ήταν αποτέλεσμα της πτώσεως του ανθρώπου, ήταν ατελή αφού δεν έγιναν σύμφωνα με το θέλημα του Θεού. Όλα όμως απέβλεπαν στην ενανθρώπιση του Λόγου… και την ένωση της θείας και της ανθρωπίνης φύσεως, την ένωση κτιστού και ακτίστου»17.

 

Άλλωστε και η θεμελίωση του κόσμου από την αρχή προς Αυτόν έβλεπε, τον μεν κάτω βαπτιζόμενον ως υιό ανθρώπου, από πάνω δε μαρτυρούμενον από τον Θεό ως μόνον αγαπητό Υιό, για τον Οποίον έγιναν τα πάντα και δια του οποίου έγιναν τα πάντα, όπως λέγει ο Απόστολος (Παύλος)18.

 

Θεοφάνεια, λοιπόν, σήμερα!

 

«Σήμερον η κτίσις φωτίζεται• σήμερον τα πάντα ευφραίνονται, τα ουράνια άμα και τα επίγεια. Άγγελοι και άνθρωποι συμμίγνυνται • όπου γαρ Βασιλέως παρουσία, και η τάξις παραγίνεται»19.

 

Η σημερινή δεσποτική εορτή έρχεται να μας υπενθυμίσει πως όλα όσα συμβαίνουν στον τόπο μας και στην πολύπαθη πατρίδα μας (ανεργία, φτώχεια, μετανάστευση, χαμένη αξιοπρέπεια, παντοειδείς ταπεινώσεις, πνευματική κρίση) είναι αποτέλεσμα της δικής μας απομακρύνσεως από τον Θεό και της θεωρήσεως του ανθρώπου ως κέντρο του κόσμου και της ζωής του.

 

Γι’ αυτό και επιβάλλεται να εγκαταλείψουμε τη νοοτροπία αυτή, εάν θέλουμε να επιζήσουμε ως Ορθόδοξο Γένος, ακολουθώντας την Ορθόδοξη Παράδοσή μας, όπως την έζησαν οι Άγιοί μας.

 

Να αποκτήσουμε θεανθρωποκεντρικότητα : δηλαδή κέντρο της ζωής μας να γίνει ο Θεάνθρωπος Χριστός και όχι ο άνθρωπος. Γιατί ο Χριστός είναι το φως το αληθινόν. Είναι ο ποιμήν ο καλός. Είναι η θύρα των προβάτων. Είναι η οδός, η αλήθεια και η ζωή. Είναι ο Ων και ο Ερχόμενος, ο ζων εις τους αιώνας.

 

Αυτήν την επιφανή ημέρα της πίστεώς μας, σας εύχομαι μέσα από την καρδιά μου, αδελφοί μου και παιδιά μου αγαπητά, η πορεία της ζωής μας να αυγάζεται από το φως του προσώπου Του και να αγιάζεται από την πλημμύρα της χάριτός Του.

 

Ο επιφανής Κύριος έσται μεθ’ υμών!

 

 

 

1. Άγιος Πρόκλος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, Λόγος Ζ’ εις τα άγια Θεοφάνεια, PG 65,760
2. αυτόθι
3. πρβλ. αυτόθι
4. Ιδιόμελον της Ακολουθίας του Αγιασμού των Θεοφανείων
5. Ματθ. 3,17
6. Ιω. 6,27
7. Κολ. 1,13
8. Ιω. 1,18
9. πρβλ. Ιω. 10,17
10. Ιδιόμελο Γ’ Ώρας Θεοφανείων
11. Ωδή γ’ του Κανόνος της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος
12. Εβρ. 1,3
13. Ιω. 10,30
14. Ιω. 3,16
15. Λουκ. 10,27
16. Α’ Ιω. 4,19
17. πρβλ. Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, Ομιλία Ξ’ ρηθείσα εν τη αγία εορτή των Φώτων, ΕΠΕ 11,532-534
18. αυτόθι 533
19. Και νυν… Λιτής εορτής Θεοφανείων

11.

Λάμπρος Κ. Σκόντζος, Επεφάνη η Χάρις του Θεού η Σωτήριος

     Τα Άγια Θεοφάνεια είναι μια από τις μεγαλύτερες εορτές της Χριστιανοσύνης. Κατ’ αυτήν εορτάζεται το μεγάλο γεγονός της Βαπτίσεως του Κυρίου στα ιορδάνεια νάματα και η θαυμαστή και σπάνια φανέρωση της Τριαδικής Θεότητος στον κόσμο.

 

Η σπουδαιότητα της μεγάλης εορτής φαίνεται από το γεγονός ότι αυτή, μετά το Πάσχα, είναι η αρχαιότερη χριστιανική εορτή. Ιστορικές μαρτυρίες αναφέρουν ότι καθιερώθηκε νωρίτερα από το 140 μ.Χ. από την ομάδα του αιρετικού Γνωστικού Βασιλείδη στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Οι Γνωστικοί εόρταζαν τη Βάπτιση του Χριστού και ταυτόχρονα την Γέννησή του στις 6 Ιανουαρίου, διότι πίστευαν πως κατά τη βάπτιση ενώθηκε ο «αιώνας» Χριστός με τον άνθρωπο Ιησού, κακοδοξία, την οποία υιοθέτησαν αργότερα και οι αιρετικοί Νεστοριανοί. Η καθιέρωσή της δεν είναι επίσης άμοιρη με την οργιαστική ειδωλολατρική εορτή του χειμερινού ηλιοστασίου των Αιγυπτίων και των Αράβων, η οποία συνέπιπτε την ίδια ημερομηνία.

Φαίνεται πως η εορτή αυτή έτυχε μεγάλης αποδοχής τόσο από τους αιρετικούς Γνωστικούς, όσο και από πολλούς χριστιανούς, καθ’ ότι η Εκκλησία δεν είχε ως τότε καθιερώσει τέτοια εορτή. Ίσος το γεγονός αυτό οδήγησε την Εκκλησία να υιοθετήσει την εορτή αυτή και να αποτρέψει τους πιστούς να συνεορτάζουν με τους αιρετικούς Γνωστικούς. Οι πηγές μας βεβαιώνουν πως η εορτή των Θεοφανίων, κατά την οποία εορτάζονταν μαζί η Γέννηση και η Βάπτιση του Κυρίου στα τέλη του 2ου αιώνα ήταν γεγονός. Ως τα τέλη του 4ου αιώνα στη Δύση εορτάζονταν μαζί η Γέννηση και η Βάπτιση, οπότε και μεταφέρθηκε η εορτή της Γεννήσεως στις 25 Δεκεμβρίου, αντικαθιστώντας την ειδωλολατρική εορτή του «Αήττητου Ηλίου». Στην Ανατολή χωρίστηκε επί ιερού Χρυσοστόμου στις αρχές του 5ου αιώνα. Στις λεγόμενες προχαλκηδόνιες εκκλησίες (Κοπτική, Αρμενική, Νεστοριανική, κλπ), κράτησαν την  αρχαία παράδοση εορτάζοντας την 6η Ιανουαρίου τη Γέννηση και τη Βάπτιση μαζί.

Το γεγονός της Βαπτίσεως του Κυρίου ενέχει τεράστια θεολογική σημασία. Σύμφωνα με την βιβλική διήγηση όταν ο Χριστός έγινε τριάντα ετών και προκειμένου να βγει στο δημόσιο βίο Του πήγε στην έρημο του Ιορδάνη προκειμένου να λάβει το τυπικό βάπτισμα της μετανοίας από τον τίμιο Πρόδρομο. Στα μέρη εκείνα ο μέγας προφήτης Ιωάννης κήρυττε με αφάνταστη τόλμη και παρρησία τη μετάνοια, ώστε να υποδεχτούν οι άνθρωποι καθαρμένοι τον ερχόμενο Σωτήρα. Συνέρεαν κοντά του μεγάλα πλήθη για να ακούσουν τον διαπρύσιο και ελπιδοφόρο κήρυκα. Αυτός τους έβαζε στα νερά του Ιορδάνη, όπου εξομολογούνταν τις αμαρτίες τους. Ήταν μια καθαρά συμβολική πράξη. Όπως έτρεχε το γάργαρο νερό και καθάριζε τους σωματικούς ρύπους κατά τον ίδιο τρόπο η εξομολόγηση και μετάνοια καθάριζε την ψυχή του βαπτιζομένου.

Ο Κύριος προκειμένου να δείξει ως άνθρωπος σεβασμό στην ανθρώπινη παράδοση δέχτηκε να λάβει το τυπικό βάπτισμα του Ιωάννη, χωρίς ουσιαστικά να το έχει ανάγκη, διότι ήταν απόλυτα αναμάρτητος, «ο πάσης επέκεινα καθαρότητος». Αυτό θα τον διευκόλυνε στο μεγάλο δημόσιο απολυτρωτικό έργο που θα άρχιζε κατόπιν. Ο Ιωάννης θεωρούνταν μεγάλος προφήτης από το λαό. Η υπόδειξη του Ιησού από αυτόν ως «Αμνού του Θεού, του αίροντος την αμαρτίαν του κόσμου» (Ιωάν.1:29) ήταν απαραίτητη. Η μαρτυρία του Ιωάννη για τον Χριστό στάθηκε καθοριστική, τα πλήθη πείσθηκαν και αναγνώρισαν στο πρόσωπο του Ιησού τον αναμενόμενο Μεσσία. Χάρη σε αυτή τη μεγάλη μαρτυρία σχηματίσθηκε ο πρώτος πυρήνας των συνεργατών του Κυρίου.

Εκτός από την μαρτυρία του Ιωάννη υπήρξε και ένα άλλο συγκλονιστικό και μοναδικό γεγονός. Τη στιγμή που ο Κύριος μπήκε στα νερά του Ιορδάνη άνοιξαν οι ουρανοί και παρουσιάστηκε αυτοπροσώπως ο Τριαδικός Θεός στα παραβρισκόμενα πλήθη. Ο Ενανθρωπήσας Λόγος βρίσκονταν στα ιορδάνεια νάματα, το Άγιο Πνεύμα κατέβαινε «ωσεί περιστερά» (Ματθ.3:16) και από τον ανοιγμένο ουρανό ακούστηκε η φωνή του Πατέρα «ούτος εστιν ο υιός μου ο αγαπητός, εν ω ευδόκησα» (Ματθ.3:16,17). Αυτό το συγκλονιστικό γεγονός της θεοφάνειας σημαίνει ότι το έργο της σωτηρίας του ανθρωπίνου γένους είναι συλλογική απόφαση του Τριαδικού Θεού. Η φανέρωσή Του κατά την στιγμή της Βαπτίσεως του Χριστού φανερώνει την επιβεβαίωση για την ξεχωριστή επιμέλεια του Θεού για τη λύτρωση του κόσμου και την επίσημη χρίση του Χριστού ως Μεσσία και Λυτρωτή της ανθρωπότητας και ολοκλήρου της κτίσεως. Αποτέλεσμα αυτής της επιβεβαίωσης είναι η κατοπινή δυναμική πορεία του Κυρίου στον κόσμο της πτώσεως και της φθοράς και η πανηγυρική νίκη Του κατά των δυνάμεων του σκότους, η οποία θα ολοκληρωθεί με την λαμπροφόρο Ανάστασή Του! Στην ευφρόσυνη εορτή ψάλλουμε σχετικά: «Βαπτίζεται Χριστός μεθ’ ημών ο πάσης επέκεινα καθαρότητος, ενίησι τον αγιασμόν τω ύδατι και ψυχών τούτο καθάρσιον γίνεται΄ επίγειον το φαινόμενον, και υπέρ τους ουρανούς το νοούμενον…» (4ο τροπ. των Αίνων των Φώτων).

Το γεγονός της Βαπτίσεως του Κυρίου αποτελεί φωτεινό ορόσημο στην επί γης πορεία και δράση του Σωτήρα μας, διότι «ο λαός ο καθήμενος εν σκότει είδε φως μέγα και τοις καθημένοις εν χώρα και σκιά θανάτου φως ανέτειλεν αυτοίς» (Ματθ.4:16). Η είσοδος του Χριστού στον κόσμο διέλυσε τα πνευματικά σκοτάδια του πτωτικού παρελθόντος, διότι είναι ο Ίδιος το «φως το αληθινόν, ο φωτίζει πάντα άνθρωπον ερχόμενον εις τον κόσμον» (Ιωάν.1:9). Κατά τα Θεοφάνια «εθεασάμεθα την δόξαν αυτού, δόξαν ως μονογενούς παρά πατρός, πλήρης χάριτος και αληθείας» (Ιωάν.1:14). Γι’ αυτό οι πιστοί ονόμασαν τη μεγάλη αυτή εορτή τα Φώτα και μάλιστα η αρχαία Εκκλησία πραγματοποιούσε την ημέρα αυτή τις βαπτίσεις των κατηχουμένων, τις οποίες ονόμαζε φωτισμούς! Ο ιερός υμνογράφος της μεγάλης εορτής μας προτρέπει: «Δεύτε λάβετε πάντες Πνεύμα σοφίας, Πνεύμα συνέσεως, Πνεύμα φόβου Θεού, του επιφανέντος Χριστού» (τροπ. Μ. Αγιασμού).

Μια άλλη σημαντική παράμετρος της εορτής των Θεοφανίων είναι ο καθαγιασμός της φύσεως. Η κάθοδος του Χριστού στα ιορδάνεια ρείθρα σημαίνει τον καθαγιασμό του υγρού στοιχείου, που είναι η βάση της ζωής σε ολόκληρη τη δημιουργία και κατ’ επέκταση ο καθαγιασμός ολόκληρης της κτίσεως, η οποία εξαιτίας της ανθρώπινης αμαρτίας «συστενάζει και συνωδύνει άχρι του νυν» (Ρωμ.8:22). Οι καταπληκτική ασματική ακολουθία της εορτής είναι γεμάτη από ύμνους, αναγνώσματα και ευχές, που αναφέρονται στον εξαγιασμό της φύσεως με προεξάρχουσες τις υπέροχες ευχές του Μεγάλου Αγιασμού. Ο ίδιος ο Μεγάλος Αγιασμός, που μεταλαμβάνουμε την ημέρα αυτή, είναι η απελευθέρωση της υλικής δημιουργίας από τη φθορά της πτώσεως και η μετουσίωσή της στην προπτωτική κατάστασή της. Ο προφήτης Ησαϊας προείδε αυτή την θαυμαστή εσχατολογική μεταμόρφωση του υλικού κόσμου ως εξής: «Τα γαρ όροι και οι βουνοί εξαλούνται, προσδεχόμενοι υμάς εν χαρά, και πάντα τα ξύλα του αγρού επικροτήσει τοις κλάδοις. Και αντί της στοιβής αναβήσεται κυπάρισσος, και αντί της κονύζης αναβήσεται μυρσίνη. Και έσται Κυρίω εις όνομα,  και εις σημείον αιώνιον, και ουκ εκλείψει» (Ησ.55:12). Οι λαμπρές τελετές του καθαγιασμού των υδάτων, με τη ρίψη του Τιμίου Σταυρού σε αυτά, την αγία αυτή ημέρα, σημαίνουν τον αέναο εξαγιασμό της δημιουργίας, χάρη στην καθαρτική δύναμη του Χριστού, η οποία πηγάζει από τα ιορδάνεια ρείθρα. Η Ορθόδοξη ναυτική χώρα μας, η οποία ζει και μεγαλουργεί χάρη στο απλόχερο υγρό

στοιχείο που την περιβάλλει, εορτάζει με ιδιαίτερη λαμπρότητα αυτή την εορτή και συμμετέχουν οι πιστοί πάνδημα στις λαμπρές τελετές του καθαγισμού των υδάτων.

Η μεγάλη εορτή των Θεοφανίων αποτελεί την απαρχή του επί γης απολυτρωτικού έργου του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. «Αδάμ τον φθαρέντα αναπλάττει ρείθροις Ιορδάνου και δρακόντων κεφαλάς εμφωλευόντων διαθλάττει ο Βασιλεύς των αιώνων Κύριος» (2ο τροπ. Α΄ ωδής, του κανόνα των Φώτων). Αυτό μας κάνει να σκιρτούμε από χαρά και να γεμίζουμε τις πληγωμένες καρδιές μας από ανείπωτη ελπίδα για τη λύτρωσή μας από τα πικρά δεσμά της αμαρτίας και του θανάτου. Το τυπικό βάπτισμα του Κυρίου στον Ιορδάνη αποτελεί για μας παράδειγμα για το ουσιαστικό μας βάπτισμα, το οποίο είναι «λουτρόν παλλιγγενεσίας» και θάνατος του παλαιού πτωτικού εαυτού μας και αναγέννηση της νέας εν Χριστώ υπάρξεώς μας. Δια του αγίου Βαπτίσματος «ο παλαιός ημών άνθρωπος συνεσταυρώθη, ίνα καταργηθή το σώμα της αμαρτίας, του μηκέτι δουλεύειν ημάς τη αμαρτία» (Ρωμ.6:5). Στην καταπληκτική ακολουθία του Μεγάλου Αγιασμού διαβάζουμε: «Σήμερον τα των ανθρώπων πταίσματα τοις ύδασι του Ιορδάνου απαλείφονται. Σήμερον ο παράδεισος ανέωκται τοις ανθρώποις και ο ήλιος της δικαιοσύνης καταυγάζει ημίν… Σήμερον του παλαιού θρνήνου απηλλάγημεν και ως νέος Ισραήλ διασώθημεν. Σήμερον του σκότους εκλυτρούμεθα και τω φωτί της θεογνωσίας καταυγαζόμεθα. Σήμερον η αχλύς του κόσμου καθαίρεται, τη επιφανεία του Θεού ημών… Σήμερον ο Δεσπότης προς το βάπτισμα επείγεται, ίνα αναβιβάση προς ύψος το ανθρώπινον» (Ευχή Μ. Αγιασμού).

Ο Θεός της πίστεώς μας δεν είναι ένα αφηρημένο λογικό και θεωρητικό σχήμα, γέννημα ανθρώπινης φαντασίας, αλλά ο ζωντανός Τριαδικός Θεός, ο Οποίος καταδέχτηκε να εισέλθει στον κόσμο και την ανθρώπινη ιστορία, για χάρη της δική μας απολυτρώσεως. Ως σημείο δε της αέναης παρουσίας Του και της φανέρωσής Του στον κόσμο, είναι το ανεπανάληπτο γεγονός των Θεοφανείων, το οποίο εορτάζουμε με κάθε λαμπρότητα αυτή τη μεγάλη μέρα.