1.

Νικολόπουλος Ἱερώνυμος (Ἀρχιμανδρίτης)

«Δεῦτε λάβετε φῶς ἐκ τοῦ ἀνεσπέρου φωτός καί δοξάσατε Χριστόν τόν Ἀναστάντα ἐκ νεκρῶν», ἀκοῦμε σήμερα ὡς πρόσκληση ἀπό τήν Ἁγία μας Ἐκκλησία, λίγο πρίν διασαλπίσει τόν ἀναστάσιμο παιάνα «Χριστός Ἀνέστη…». Καί καθώς πολλοί διαγκωνιζόμαστε μπροστά στήν Ὡραία Πύλη τοῦ Ναοῦ γιά ν΄ ἀνάψουμε τή λαμπάδα μας ἀπό τή λαμπάδα τοῦ ἱερέα, μοιάζουμε νά ἐξαντλοῦμε ἐκεῖ, στήν τήρηση τοῦ λειτουργικοῦ ἐθίμου, ὅλη τή συμμετοχή μας στό γεγονός τῆς Ἀνάστασης. Κι ὅμως, ἡ πρόσκληση δέν εἶναι γιά νά λάβουμε ἁπλῶς φῶς, φῶς αἰσθητό πού μιά πνοή, ἕνα φύσημα ἀρκεῖ γιά νά τό ἐξαφανίσει καί νά τό σβήσει. Ἡ πρόσκληση μιλᾶ ξεκάθαρα γιά ἀνέσπερο φῶς, φῶς πού δέν κατανικιέται ὄχι μόνο ἀπό πνοές, ἀλλά κι ἀπό λυσσομανήματα ἀκόμη ἀνέμων, πού δέν ἐξαφανίζεται, δέν δύει πότε!

Ψιλά γράμματα ἴσως θεωρηθοῦν ἀπό τούς πολλούς αὐτά. Ἰδίως ὅσους σπεύδουν παράλογα κι ἐπιπόλαια νά ἐγκαταλείψουν τόν Ναό μετά τό πρῶτο «Χριστός Ἀνέστη», ὑπογραμμίζοντας ἔτσι τήν τυπικότητα καί τήν ἐξωτερικότητα μιᾶς κοσμικῆς θρησκευτικότητας, ἀνίκανης νά κατανοήσει τό μέγα μήνυμα τῆς μεγαλύτερης ἑορτῆς τῆς Χριστιανοσύνης. Κι ὅμως, γιά τή σπουδαιότητα αὐτῆς τῆς βραδιᾶς, γιά τό βίωμα αὐτῆς τῆς ἑορτῆς, γιά τό μεγαλειῶδες της δωρεᾶς τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο, προηγήθηκε νηστεία σχεδόν πενήντα ἡμερῶν, δέκα ἑβδομάδων προετοιμασία μέ συστηματική καλλιέργεια τῆς μετάνοιας καί τῆς προσευχητικῆς ἄσκησης, ἐνῶ καί ἀκολουθεῖ γιά τόν πανηγυρισμό τοῦ γεγονότος χαρμόσυνη περίοδος σαράντα ἡμερῶν! Καί κάποιοι τό μόνο πού βρίσκουν νά κάνουν εἶναι να στρεψουν τά νῶτα καί να φυγουν, ἀδικώντας πρῶτα τους ἑαυτούς τους…

«Τό φῶς τῶν ἀνθρώπων»

Ἡ εὐαγγελική περικοπή τῆς Κυριακῆς τοῦ Πάσχα δέν ἔχει καμία ἀναφορά στό γεγονός τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ μας. Περισσότερο δείχνει ν’ ἀναφέρεται στή Γέννησή του. Τότε γιατί ἡ σοφία τῶν Πάτερων τήν ἐπέλεξε ὡς τό εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα τῆς κορυφαίας ἑορτῆς; Γιά πολλούς λόγους, δύο μόνο ἐκ τῶν ὁποίων μποροῦμε ν’ ἀναλύσουμε στόν περιορισμένο χῶρο μας.

Ὁ πρῶτος, ἡ περικοπή μιλᾶ γιά φῶς. Καί μάλιστα προσωποποιεῖ τό φῶς προσδιορίζοντας τόν Μονογενῆ Υἱό καί Λόγο τοῦ Θεοῦ. Ὁ Μέγας Βασίλειος θά ἑρμηνεύσει πώς ὅ,τι εἶναι γιά τό μάτι τό φῶς τό αἰσθητό, ἀνάλογο σέ πολλαπλάσια μέτρα εἶναι γιά τήν ψυχή ὁ Θεός Λόγος. Κι ὅπως τό φῶς μᾶς χρειάζεται γιά νά ζήσουμε μέσα σέ αὐτό ἀντιλαμβανόμενοι τόν γύρω κόσμο, ἔτσι καί ὁ Χριστός εἶναι τό φῶς πού φωτίζει τή ζωή μας, καθώς φωτίζει ὄχι σώματα ἀλλά «ἀσωμάτῳ δυνάμει τόν ἀσώματον νοῦν».

Σέ τί φωτίζει τόν νοῦ τό φῶς τῆς Θεότητας; «Εἰς πᾶσαν τήν ἀλήθειαν» (Ἰω. 16,13), δηλαδή στήν ἀλήθεια καί τή γνώση της καί ἐντεῦθεν στήν ἁγιότητα. Δέν εἶναι τυχαῖο τό ὅτι στήν ὀρθόδοξη εἰκονογραφία οἱ ἅγιοι παριστάνονται μέ λαμπρό φωτοστέφανο, σύμβολο τοῦ φωτισμένου τους νοῦ, ὁ ὁποῖος ἀφοῦ καθαρίστηκε, δέχθηκε τό φῶς τῆς ἀληθείας καί ὁδηγήθηκε στόν ἁγιασμό. Τό φῶς τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἡ αἰτία τῆς γνώσης πού ὁδηγεῖ στή σώζουσα ἀλήθεια. Κι ἀπόψε, χωρίς αὐτόν τόν φωτισμό, δέν μποροῦμε νά βιώσουμε, νά ψηλαφήσουμε ἐμπειρικά, νά κατανοήσουμε τό γεγονός τῆς Ἀνάστασης τοῦ Χριστοῦ μας.

«Τέκνα Θεοῦ γενέσθαι»

Δεύτερος λόγος γιά τόν ὁποῖο πασχαλιάτικα ἀναγιγνώσκεται ἡ συγκεκριμένη εὐαγγελική περικοπή, εἶναι ἡ ἀναφορά στή δημιουργία τῶν τέκνων τοῦ Θεοῦ. Ποιοί ἀποτελοῦν τά τέκνα τοῦ Θεοῦ; Καί πῶς γίνεται κανείς τέκνο Θεοῦ; Πρίν ἀπαντήσουμε, νά σταθοῦμε στό ὅτι πρίν μιλήσει ὁ εὐαγγελιστής Ἰωάννης γιά τέκνα Θεοῦ μιλᾶ γιά ἐκείνους πού ἀπεστράφησαν καί ἀρνήθηκαν τόν Χριστό, ἐνῶ κλήθηκαν, καί μάλιστα κάποιοι κατά προτεραιότητα!

Τέκνα Θεοῦ ἔγιναν καί γίνονται διαχρονικά, καθώς ἡ Ἐκκλησία συνεχίζει τήν ἱστορική της πορεία, ὅσοι «ἐλαβον αὐτόν», δηλαδή ὅσοι τόν ἐγκολπώθηκαν καί τόν ἀποδέχθηκαν ὡς Σωτήρα τους καί Λυτρωτή τους! Πολλοί, σέ ὅλες τίς περιόδους τῆς ἀνθρώπινης ἱστορίας, εἶχαν καλή γνώμη γιά τόν Χριστό κι ἔσπευσαν νά τόν προσδιορίσουν ὡς «μεγάλο μύστη», «κοινωνικό ἐπαναστάτη», «κοινωνικό ἀναμορφωτή», «θεωρητικό της ἀγάπης», καθώς καί μέ ἄλλες καλολογίες πού κατ’ ἄνθρωπο φαινομενικά τόν τιμοῦν, οὐσιαστικά δέ τόν μειώνουν καί τόν προσβάλλουν. Καί τοῦτο διότι τόν ἀποψιλώνουν καί τοῦ ἀποστεροῦν τή μοναδική ἰδιότητα πού ἦλθε νά προβάλει στόν κόσμο καί μέ τήν ὁποία κήρυξε αὐθεντικά. Αὐτή τοῦ Μονογενοῦς Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ!

Ἡ Ἐκκλησία ἀπόψε μᾶς καλεῖ νά ξεκαθαρίσουμε τήν πίστη μας πρός τόν Χριστό ὡς τόν Μονογενῆ Υἱό καί Λόγο τοῦ Θεοῦ, τέλειο Θεό καί τέλειο ἄνθρωπο, ὡς τέτοιον νά τόν δεχθοῦμε καί νά τόν ὁμολογήσουμε. Δέν ἀκολουθοῦμε ἕναν ὁποιοδήποτε ἄνθρωπο, ἔστω καί σπουδαῖο ἡγέτη. Ἀκολουθοῦμε τόν Υἱό τοῦ Θεοῦ πού γιά χάρη μας ἔγινε καί Υἱός τοῦ ἀνθρώπου. Κι αὐτό καλούμαστε νά τό συνειδητοποιήσουμε τή βραδιά της Ἀναστάσεώς του! Γιατί αὐτή ἡ βραδιά εἶναι ἡ ἐγγύηση καί τῆς δικῆς μας ἀναστάσεως. Ὅσοι εἴμαστε τέκνα Θεοῦ, ἡ τουλάχιστον ἀγωνιζόμαστε νά γίνουμε, κατανοοῦμε ἀπόψε ὅτι ἐφόσον ὁ μεγαλύτερος ἀδελφός μας ἀνέστη, μᾶς προετοίμασε τήν ἴδια ὁδό, τῆς ἀνάστασης ψυχῆς καί σώματος, τῆς κατάλυσης τῆς ὅποιας ἐξουσίας τοῦ θανάτου, τῆς φθορᾶς, τῆς λύπης ἐπί τοῦ ἀνθρώπινου γένους, τῆς κυριαρχίας τῆς ὄντως ζωῆς μέσα στό ἀνέσπερο φῶς τῆς Βασιλείας του.
Χριστός ἀνέστη! Ἀληθῶς ἀνέστη!

2.

Χριστὸς ἀνέστη!

Anthony Bloom (Metropolitan of Sourozh (1914- 2003))

Γιορτάζουμε σήμερα τὴ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ ποὺ εἶναι ἡ νίκη τοῦ Θεοῦ κατὰ τοῦ θανάτου ἀλλὰ ἐπίσης κατὰ τοῦ κακοῦ. Ἀλλά τούτη ἡ νίκη δὲν κερδήθηκε μοναχὰ ἀπὸ τὸν Θεό. Ὅταν ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ ἔγινε Ἄνθρωπος ὑπερίσχυσε ἔναντι τοῦ κακοῦ μέσα ἀπὸ τὴν ἀνθρώπινη φύση Του μὲ τὴ Θεϊκή Του δύναμη. Καὶ ἔτσι ἄς χαροῦμε ὄχι μόνο μὲ τὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, μὲ τὸ ἔλεος Του, μὲ τὴν μεγαλοπρέπεια Του, μὲ τὴν γενναιοδωρία Του, ἀλλὰ ἄς χαροῦμε ἐπίσης με τὸ γεγονὸς ὅτι ἐμεῖς, ἀνθρώπινες ὑπάρξεις, εἴμαστε σὲ θέση νὰ ἑνωθοῦμε μὲ τὸ Θεὸ κατὰ τέτοιο τρόπο ὥστε μέσα μας καὶ μέσα ἀπὸ ἐμᾶς τὸ κακὸ μπορεῖ νὰ καταστραφεῖ. Ὄχι μοναχὰ οἱ προσωπικές μας ἁμαρτίες, ὄχι μόνο ἡ ἀδυναμία μας, ἀλλὰ «ὁ πονηρός», αὐτὸς ποὺ εἶναι πειρασμός, αὐτὸς ποὺ προσπάθησε στὴν ἔρημο νὰ ὑπερισχύσει τοῦ Θεοῦ μέσω τῆς ἀνθρώπινης φύσης.

Ἄς εἴμαστε εὐγνώμονες στὸν Θεὸ γιὰ τὴν νίκη Του ἀλλὰ ἄς χαροῦμε κατανοώντας τὸ βάθος, τὴν ἀπεραντοσύνη καὶ τὶς ἄπειρες δυνατότητες τῆς ἀνθρώπινη φύσης μας.

Ἀλλὰ ἄν αὐτὸ εἶναι ἀλήθεια, ἄς θυμηθοῦμε ὅτι ἡ νίκη τοῦ Χριστοῦ γιὰ τὴν ἀνθρωπότητα εἶναι ἐπίσης ἕνα κάλεσμα γιὰ μᾶς ἐπειδὴ ὁ Χριστὸς ἀναστήθηκε, ἀλλὰ ὁ ἀναστημένος Χριστὸς φέρει ἀκόμα στὸ σῶμα Του τὰ σημάδια τοῦ Πάθους Του. Τὰ χέρια Του εἶναι ἀκόμα πληγωμένα ἀπὸ τὰ καρφιά, τὰ πόδια Του εἶναι ἀκόμα τρυπημένα, ἡ πλευρά Του εἶναι ἀκόμα σημαδεμένη ἀπὸ τὴν λόγχη, τὸ μέτωπό Του εἶναι ἀκόμα πληγωμένο ἀπὸ τὸ ἀγκάθινο στεφάνι καὶ ποτὲ δὲν θὰ θεραπευτοῦν ὅσο ὑπάρχει ἔστω ἕνας ἁμαρτωλὸς στὴν γῆ, καὶ αὐτὸς ὁ ἁμαρτωλὸς μπορεῖ νὰ εἶμαι ἐγώ, μπορεῖ νὰ εἶναι ὁ καθένας ἀπὸ ἐμᾶς.

Ἄς πάρουμε στὰ σοβαρὰ τὴ νίκη τοῦ Θεοῦ. Ἄς καταλάβουμε τὶ σημαίνει ὅτι εἶμαι στὴ θέση νὰ ἀφήσω τὸν Χριστὸ νὰ σταυρωθεῖ, καὶ τὸ χειρότερο ἀπὸ αὐτό – ἴσως βρίσκομαι ἀνάμεσα σ’ ἐκείνους ποὺ Τὸν σταύρωσαν καὶ Τὸν σταυρώνουν ἄν ἑνώνομαι μὲ τὸ πλῆθος ποὺ πρόθυμα ἁμαρτάνουν ἀπέναντι στὸν Θεό. Καὶ ἴσως νὰ κάνω πιὸ βαρὺ τὸ Σταυρὸ ὅπου Τὸν κάρφωσαν ἐπειδὴ στὸ βάπτισμα, μέσω τοῦ βαπτίσματος γίναμε ὅλοι μας ζωντανὰ μέλη τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ. Καὶ ὅταν ὑποτάσσουμε αὐτὸ τὸ σῶμα, αὐτὴν τὴν ψυχή, αὐτὸν τὸν νοῦ, τὴν καρδιά, αὐτὴν τὴν θέληση στὴν δύναμη τοῦ Σατανᾶ εἶναι ὁ Χριστὸς ποὺ κάνουμε στὴ γῆ νὰ ὑποφέρει.

Ἀλλὰ ὑπάρχει κάτι περισσότερο ἀπ’ αὐτό. Ἡ ἀποστολή μας εἶναι νὰ βρισκόμαστε στὴ γῆ, ἐπειδὴ ἀνήκουμε στὸν Χριστό, ὅ,τι ἦταν Ἐκεῖνος τὶς ἡμέρες τῆς Ἐνσάρκωσης Του. Ἔχουμε σταλεῖ στὸν κόσμο γιὰ νὰ νικήσουμε μὲ τὴν δύναμή Του, τὴν νίκη ποὺ ἔχει ἤδη κερδίσει, ἀλλὰ ποὺ πρέπει μέρα μὲ τὴ μέρα νὰ κερδίζουμε ἐνάντια στὸν ἑαυτό μας καὶ σὲ κάθε κάκο ποὺ κατέχει ἐκείνους τοὺς ἀνθρώπους ποὺ ἦλθε νὰ σώσει. Ἔχουμε σταλεῖ σὰν τὰ πρόβατα ἀνάμεσα στοὺς λύκους, νὰ ζήσουμε καὶ νὰ πεθάνουμε ἄν χρειαστεῖ, γιὰ νὰ ζήσουν οἱ ἄλλοι καὶ νὰ εἰσέλθουμε στὴν αἰώνια ζωή. Ὡς ἐκ τούτου ἄς δεχτοῦμε αὐτὴ τὴ Γιορτὴ τῆς Ἀνάστασης ὡς σημεῖο νίκης ποὺ πραγματικὰ ἔχει κερδηθεῖ, καὶ σὰν ἕνα κάλεσμα πρὸς ἐμᾶς νὰ εἰσέλθουμε στὸ Πάθος Του καὶ μαζί Του νὰ κερδίσουμε τοὺς ἑαυτούς μας καὶ κάθε πρόσωπο γύρω μας. Ἀμὴν.

3.

Τώρα ὁ ἀρραβώνας…

Μελέτιος Καλαμαρᾶς (Μητροπολίτης Νικοπόλεως καί Πρεβέζης)

Ἡ ἀνάσταση. Πηγὴ τῆς ἀληθινῆς ζωῆς.

Χριστὸς ἀνέστη! Ἡ ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ μας μαρτυρεῖ σαφῶς, ὅτι ἡ ἐπαγγελμένη σωτηρία τοῦ κόσμου ὁλοκληρώθηκε. Ἡ χάρις ἔλαμψε. Ἡ κατάρα ἔσβησε. Ὁ ἅδης νεκρώθηκε. Ὁ Χριστὸς μᾶς ἐξαγόρασε ἀπὸ κάθε κατάρα, γιατί ἔγινε ὁ ἴδιος γιὰ μᾶς κατάρα καὶ πέθανε ἐπάνω στὸ Σταυρό, θυσία καὶ προσφορὰ ὑπὲρ τῶν ἁμαρτιῶν μας.

Ἔτσι σήμερα, ὅπως ἄνοιξε ὁ Ζωοδόχος Τάφος τοῦ Σωτῆρος, ἔτσι ἄνοιξε καὶ ὁ ὥς σήμερα κλεισμένος παράδεισος, ἡ Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν, ποὺ ἡ ἁμαρτία τῶν προπατόρων καὶ οἱ δικές μας εἶχαν καταστήσει ἀπρόσιτη σέ μᾶς.

Κανεὶς δὲν πρέπει πλέον νὰ ἀπελπίζεται. Μὲ πίστη καὶ ἐλπίδα πρέπει νὰ προσεγγίζουμε τὸν Ἐλεήμονα Κύριό μας, μὲ τὴ βεβαιότητα, ὅτι θὰ μᾶς δεχθεῖ, ὅπως δέχθηκε τὸν τελώνη, τὸν ληστή, τὴν πόρνη. Ἡ ἀνάσταση τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ εἶναι πηγὴ χαρᾶς. Ἀληθινῆς χαρᾶς. Γιὰ κοιτάξετε, πόσο φῶς ρίχνει στὰ μυστήρια τῆς ζωῆς, πόσο φωτίζει καρδιὰ καὶ διάνοια.

Ἡ ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἐγγύηση ὅτι καὶ μεῖς θὰ ἀναστηθοῦμε. Εἶναι ἕνας ἀρραβώνας. Ἡ πίστη μας στὴν ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ εἶναι μιὰ μνηστεία. Ἡ μνηστεία μας μὲ τὴν αἰώνια ζωή. Τώρα ὁ ἀρραβώνας. Στὴν Δευτέρα Παρουσία τοῦ Κυρίου μας θὰ γίνει ὁ γάμος. «Ὁ πιστεύων εἰς ἐμέ, κἄν ἀποθάνῃ ζήσεται», εἶπε ὁ Κύριος (Ἰωάν. 11,25). Ὁ Χριστὸς ἔκαμε τὴν ἀρχή. Θὰ ἀκολουθήσουμε. «Πρῶτον ὁ Χριστός· ἔπειτα οἱ τοῦ Χριστοῦ», λέγει ὁ ἅγιος ἀπόστολος Παῦλος (Α’ Κορ. 15,23).

Πόσο θλιβερὴ θὰ ἦταν ἡ ζωή μας χωρὶς τὴν πίστη καὶ τὴν ἐλπίδα τῆς ἀναστάσεώς μας! Τί εἶναι ὁ τάφος χωρὶς τὴν ἐλπίδα τῆς ἀναστάσεως; Σκοτάδι, Ἀπελπισία. Πίκρα. Ἀπογοήτευση. Τί δίνει ἡ ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ; Χαρά. Ἐλπίδα. Φῶς. Θάρρος. Ἐνθουσιασμό. Πόσο δίκιο ἔχουν οἱ Πατέρες μας, ποὺ ὕμνησαν τὸν ἀναστάντα Σωτήρα Χριστὸ μὲ τὰ λόγια: «Προσέλθωμεν λαμπαδηφόροι, τῷ προϊόντι Χριστῷ ἐκ τοῦ μνήματος ὡς Νυμφίῳ. Καὶ συνεορτάσωμεν ταῖς φιλεόρτοις τάξεσι Πάσχα Χριστοῦ τὸ σωτήριον».

Τώρα εἴμαστε στὸ δρόμο. Βαδίζομε γιὰ τὴν αἰώνια ζωή. Ἐδῶ εἴμαστε ξένοι καὶ πάροικοι. Ἐδῶ εἶναι τόπος ἑτοιμασίας. Πατρίδα μας εἶναι ἡ ἄνω Ἱερουσαλήμ, ἡ Ἐκκλησία τῶν πρωτοτόκων. Ἐδῶ σπέρνομε. Ἐδῶ ἐργαζόμαστε μὲ τὸν ἱδρώτα τοῦ προσώπου μας. Θλιβόμαστε. Κοπιάζομε. Τοὺς καρποὺς θὰ τοὺς δρέψουμε εἰς «τὰς αἰωνίους μονάς», στὸ Παράδεισο. Φαίνεται, πὼς ἡ ζωὴ στὴ γῆ περνάει τόσο γοργά, σὰν χείμαρρος. Σβήνει πρὶν προφθάσεις νὰ τὴν καταλάβεις. Πρὶν τὴν γευθεῖς. Καὶ ὅμως. Γιὰ ὅσους πιστεύουν στὴν ἀνάσταση τοῦ Κυρίου, ἡ γαλήνη καὶ ἡ παρηγοριὰ τῆς γλυκιᾶς χαραυγῆς τῆς κοινῆς ἀναστάσεως τῆς αἰωνίου ζωῆς φωτίζει καὶ τὶς καρδιές, καὶ τὶς διάνοιες καὶ τὰ ζοφερὰ σκοτάδια, ποὺ ἁπλώνει γύρω τους ἡ παγωνιὰ τῆς ἀποστασίας καὶ τῆς σαρκολατρικῆς ζωῆς! Ὅποιος πιστεύει στὸ Χριστὸ καὶ στὴν ἀνάστασή Του, ξέρει, ὅτι οἱ δίκαιοι τὴν ἡμέρα τῆς κοινῆς ἀναστάσεως θὰ λάμψουν σὰν τὸν ἥλιο καὶ θὰ εἶναι ἔνδοξοι σὰν θεοί.

Γι’ αὐτὸ στὸν ὡραῖο του λόγο γιὰ τὴν ἀνάσταση, ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος ἐρωτᾶ: «Ποῦ σου θάνατε, τὸ κέντρον», δηλ. τὸ δηλητήριο, τὸ φαρμάκι σου; Ἔσβησε. Χάθηκε. Ὥς τὴν ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ ἡ πίκρα ἦταν δική μας. Τώρα ἡ πίκρα εἶναι τοῦ ἅδη, δηλ. τοῦ διαβόλου. Μὲ τὴν ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ ὁ ἅδης πικράθηκε. Πικράθηκε, γιατί καταργήθηκε. Πικράθηκε, γιατί ἐμπαίχθηκε. Πικράθηκε! Πικράθηκε! «Ἰδοὺ γὰρ ἦλθε διὰ τοῦ Σταυροῦ χαρὰ ἐν ὅλῳ τῷ κόσμῳ». Φωτίζου, Φωτίζου λοιπόν, ἡ Νέα Ἱερουσαλήμ.

Πῶς μετὰ ἀπὸ αὐτὰ νὰ μὴ γεμίζει χαρὰ τὸ στόμα μας καὶ εὐφροσύνη ἡ καρδιά μας, ὅταν ἔστω καὶ ἁμαρτωλοί, ψάλλουμε τό «Χριστὸς ἀνέστη»; Δυὸ μόνο λέξεις. Καὶ ὅμως, πόσο μιλᾶνε στὴ καρδιὰ τοῦ κάθε Χριστιανοῦ! Δυὸ λέξεις. Ἀλλὰ τί μήνυμα μᾶς μεταφέρουν! Πόσοι αἰῶνες πέρασαν ἀπὸ ὅταν γιὰ πρώτη φορὰ ἀντήχησαν ἀπὸ ἀγγέλου στόμα! Δύο χιλιάδες χρόνια. Καὶ ὅμως. Τὸ μήνυμά τους εἶναι πάντοτε νέο, χαροποιό, ἀπαράμιλλο, μοναδικό.

Τὸ μήνυμα τῆς ἀναστάσεως εἶναι τὸ μήνυμα καὶ ἡ βεβαίωση τῆς σωτηρίας. Εἶναι ἡ ἀσφάλεια καὶ ἡ ἐγγύηση τῆς σωτηρίας. Εἶναι ἕνα μήνυμα, ὅτι ὁ Χριστὸς μὲ τὸ Σταυρὸ Του «κατέλυσε τὸν θάνατον», ἔθραυσε τὶς πύλες τοῦ ἅδη καὶ ἐλευθέρωσε τοὺς δεσμίους του, ποὺ δέθηκαν μὲ τὰ δεσμὰ τοῦ διαβόλου ἐκεῖ, ἐπειδὴ εἶχαν δεθεῖ μὲ τὰ δεσμὰ τῆς ἁμαρτίας καὶ σαρκολατρείας ἐδῶ.

Πόσοι προφῆτες καὶ βασιλεῖς ἐπιθύμησαν νὰ δοῦν τὴν ἡμέρα τοῦ Κυρίου! Πόσοι νοσταλγοῦσαν τὴν ἀνάσταση! Καὶ ὅμως, οὔτε τὰ ἄκουσαν οὔτε τὰ εἶδαν. Γι’ αὐτὸ ὁ Κύριος εἶπε στοὺς ἀποστόλους Του: «Ὑμῶν, ὅμως, εἶναι μακάριοι οἱ ὀφθαλμοί, διότι τὰ βλέπουν». Καὶ γιὰ μᾶς εἶπε: «Καί σᾶς, εἶναι μακάρια τὰ ὦτα (τὰ αὐτιά σας), διότι ἀκοῦτε» τὸ κήρυγμα τῆς ἀναστάσεως, τὸ Χριστὸς Ἀνέστη.

Ἡμέρα τοῦ Κυρίου εἶναι ἡ ἀνάσταση, ἡ ἡμέρα τῆς ἀναστάσεως. Ἡμέρα σωτηρίας εἶναι ἡ Ἀνάσταση, ἡ ἡμέρα τῆς ἀναστάσεως. Πρέπει νὰ εἶναι καὶ ἡμέρα χαρᾶς. Χαρᾶς ἐσωτερικῆς. Χαρᾶς βαθειᾶς. Χαρᾶς ἀναφαιρέτου. Χαρᾶς ἁγιασμένης καὶ πεπληρωμένης. Τὸ προφητικὸ παράγγελμά μας τὸ λέει σαφῶς: «Αὕτη ἡ ἡμέρα Κυρίου. Ἀγαλλιασώμεθα καὶ εὐφρανθῶμεν ἐν αὐτῇ».

Χαίρετε, ἀδελφοί, χαίρετε. Τὸ μήνυμα τοῦ ἀγγέλου δὲν ἦταν μόνο γιὰ τὴν ἁγνὴ Παρθένο. Ἦταν καὶ γιά μᾶς. Καὶ γιὰ ὅλα τὰ τέκνα τοῦ ἐπουρανίου Πατρός μας. «Ὁ ἄγγελος ἐβόα τῇ Κεχαριτωμένῃ: ἁγνὴ Παρθένε, χαῖρε! Καὶ πάλιν ἐρῶ: Χαῖρε! Ὁ σὸς Υἱὸς ἀνέστη τριήμερος ἐκ τάφου». Χαίρετε, διότι ὁ Χριστὸς μετὰ τὴ δύση τοῦ θανάτου Του στὸ Σταυρό, «καὶ αὖθις ἐκ τοῦ τάφου ὡραῖος, δικαιοσύνης ἡμῖν ἐλαμψεν Ἥλιος». Ἄδυτος πλέον. Φῶς ἀνέσπερο. «Χριστὸς ἐγερθεὶς ἐκ νεκρῶν οὐκέτι ἀποθνήσκει. Θάνατος Αὐτοῦ οὐκέτι κυριεύει.» Χαίρετε, ἀδελφοί. Ὁ Χριστός, ἀναστὰς ἐκ νεκρῶν, ἔστειλε τοὺς δούλους Του στὶς πλατεῖες καὶ τὰ σταυροδρόμια νὰ προσκαλέσουν τοὺς πάντες (χωλούς, ἀναπήρους, τυφλούς, παραλύτους κ.λπ.) στὸ δεῖπνο Του, ὥς ὅτου πληρωθεῖ ὁ οἶκος Του! Δέχεται τοὺς πάντες, ἀρκεῖ νὰ ἔχουν ἔνδυμα γάμου, δηλ. μετάνοια.

Μὲ ποιὰ ἐπίγεια χαρὰ μπορεῖ νὰ συγκριθεῖ ἡ χαρὰ τῆς ἀναστάσεως, ἡ χαρὰ ποὺ μᾶς φυτεύει στὴ ψυχὴ ἡ πίστη καὶ ἡ ἐλπίδα τῆς ἀναστάσεως; Ἰδοὺ τί προσδοκῶ: Ἀνάσταση νεκρῶν καὶ ζωὴν τοῦ μέλλοντος αἰῶνος. Προσδοκῶ νὰ γίνω κληρονόμος τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν καὶ μέτοχος τῆς Θείας δόξης (Ρωμ. 8,18).

«Αὕτη ἡ ἡμέρα Κυρίου. Ἀγαλλιασώμεθα καὶ εὐφθρανθῶμεν ἐν αὐτῇ».

Ναί, ἀδελφοί. Πρέπει νὰ χαίρομαι. Νὰ χαίρουμε ὅλοι. Νὰ σκιρτᾶμε ἀπὸ χαρὰ ὁλόκληροι. Καὶ χαίροντες, πρέπει νὰ εὐχαριστοῦμε τὸν Κύριο. Νὰ ὑμνολογοῦμε τὸν Αἴτιον τῆς Ἀναστάσεως, τὸν μόνον εὐλογητὸ τῶν Πατέρων Θεόν, τὸν ὑπερένδοξοξον Ἰησοῦ Χριστό, διὰ τὸ μέγα καὶ ἄπειρον ἔλεός Του. Καὶ νὰ ὑμνοῦμε τὴν Ἀνάστασή Του. Καὶ μὲ πίστη ὀρθή, μὲ ἀγάπη θερμή, μὲ ἐλπίδα ἀκλινῆ, μὲ τὸ βλέμμα στραμμένο στοῦ Χριστοῦ τὴ μορφή, ἐξ ὅλης ψυχῆς καὶ ἐξ ὅλης καρδίας, μὲ καρδιὰ ποὺ πιστεύει ἀκράδαντα καὶ χείλη ποὺ ὁμολογοῦν χωρὶς δισταγμούς, νὰ ψάλλουμε τό, ἀκόμη καὶ γιὰ τοὺς ἀγγέλους, γλυκύτατο μελώδημα τῆς Ἐκκλησίας μας, τὸ Χριστὸς ἀνέστη.
4.

 Λόγος εἰς τὸ Ἅγιο Πάσχα

Ἅγιος Ἰωάννης Χρυσόστομος

 

1. Εἶναι κατάλληλη στιγμὴ σήμερα ν᾿ ἀναφωνήσουμε ὅλοι ἐμεῖς ἐκεῖνο ποὺ εἶπε ὁ μακάριος Δαυΐδ· «Ποιός μπορεῖ νὰ διηγηθεῖ τὴ δύναμη τοῦ Κυρίου, νὰ ἐξυμνήσει ὅλες τὶς δόξες του;» (Ψαλμ. 105, 2). Νὰ λοιπόν ἔφθασε ἡ ποθητὴ γιὰ μᾶς καὶ σωτήρια ἑορτή, ἡ ἀναστάσιμη ἡμέρα τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἡ προϋπόθεση τῆς εἰρήνης, ἡ ἀφορμὴ τῆς συμφιλίωσης, ἡ ἐξαφάνιση τῶν πολέμων, ἡ κατάργηση τοῦ θανάτου, ἡ ἥττα τοῦ διαβόλου. Σήμερα οἱ ἄνθρωποι ἀναμείχθηκαν μὲ τοὺς ἀγγέλους καὶ αὐτοὶ ποὺ ἔχουν σῶμα προσφέρουν τὴ δοξολογία τους μαζὶ μὲ τὶς ἀσώματες δυνάμεις. Σήμερα καταργεῖται ἡ ἐξουσία τοῦ διαβόλου, σήμερα λύθηκαν τὰ δεσμὰ τοῦ θανάτου, ἐξαφανίσθηκε ἡ νίκη τοῦ ἅδη. Σήμερα εἶναι εὐκαιρία νὰ ποῦμε τὰ προφητικὰ ἐκεῖνα λόγια· «Ποῦ εἶναι, θάνατε, τὸ κεντρί σου; ποῦ εἶναι, ἅδη, ἡ νίκη σου;» (Α´ Κορ. 15, 55). Σήμερα ὁ Κύριός μας ὁ Χριστὸς συνέτριψε τὶς χάλκινες πύλες καὶ ἐξαφάνισε τὸν ἴδιο τὸ θάνατο.

   Καὶ γιατὶ λέγω τὸν ἴδιο τὸ θάνατο; Ἄλλαξε τὸ ὄνομὰ του, γιατὶ δὲ λέγεται πιὰ θάνατος, ἀλλὰ κοίμηση καὶ ὕπνος. Γιατὶ πρὶν ἀπὸ τὸν ἐρχομὸ τοῦ Χριστοῦ καὶ τὴ φροντίδα του γιὰ τὸν ἄνθρωπο μὲ τὴ σταύρωσή Του, ἦταν φοβερὸ καὶ τὸ ἴδιο τὸ ὄνομα τοῦ θανάτου. Γιατὶ ὁ πρῶτος ἄνθρωπος, ἀφοῦ δημιουργήθηκε, καταδικαζόταν ν᾿ ἀκούει αὐτό, σὰν μιὰ κάποια μεγάλη τιμωρία· «Τήν ἡμέρα ποὺ θὰ φάγεις, θὰ πεθάνεις ὁπωσδήποτε» (Γεν. 2, 17). Καὶ ὁ μακάριος Ἰὼβ μ᾿ αὐτὸ τὸ ὄνομα τὸν ὀνόμασε, λέγοντας· «Ὁ θάνατος εἶναι ἀνάπαυση στὸν ἄνθρωπο» (Ἰὼβ 3, 23). Καὶ ὁ προφήτης Δαυῒδ ἔλεγε· «Ὁ θάνατος τῶν ἁμαρτωλῶν εἶναι κακός» (Ψαλμ. 33, 22). Καὶ ὀνομαζόταν ὄχι μόνο θάνατος ὁ χωρισμὸς τῆς ψυχῆς ἀπὸ τὸ σῶμα, ἀλλὰ καὶ ἅδης. Ἄκουσε λοιπόν τὸν πατριάρχη Ἰακὼβ ποὺ λέγει· «Θὰ κατεβάσετε τὰ γηρατειὰ μου μὲ λύπη στὸν ἅδη» (Γεν. 42, 38). Ἄκουσε πάλι τὸν προφήτη· «Ἄνοιξε πολὺ τὸ στόμα του ὁ ἅδης» (Ἠσ. 5, 14). Καὶ ἄκουσε πάλι ἄλλον προφήτη ποὺ λέγει· «Θὰ μὲ σώσει ἀπὸ τὸν κατώτατο ἅδη» (Ψαλμ. 85 13). Καὶ σὲ πολλὰ σημεῖα τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης θὰ βρεῖς νὰ ὀνομάζεται θάνατος καὶ ἅδης ἡ ἀναχώρηση ἀπὸ τὴν παρούσα ζωή. Ἀφ᾿ ὅτου ὅμως ὁ Χριστός, ὁ Θεός μας, προσφέρθηκε θυσία καὶ ἀναστήθηκε, ἔβγαλε ἀπὸ τὴ μέση καὶ αὐτές τὶς ὀνομασίες ὁ φιλάνθρωπος Κύριος καὶ ἔφερε καινούρια καὶ παράξενη συμπεριφορὰ στὴ ζωή μας. Γιατὶ ἀντὶ γιὰ θάνατος λέγεται στὸ ἑξῆς κοίμηση καὶ ὕπνος ἡ ἀναχώρηση ἀπὸ τὴν παρούσα ζωή.

   Καὶ ἀπὸ ποῦ εἶναι φανερὸ αὐτό; Ἄκουσε τὸν ἴδιο τὸ Χριστὸ ποὺ λέγει· «Ὁ φίλος μας Λάζαρος ἔχει κοιμηθεῖ, ὅμως πηγαίνω νὰ τὸν ξυπνήσω» (Ἰω. 11, 11). Ὅπως λοιπόν εἶναι εὔκολο σ᾿ ἐμᾶς νὰ ξυπνήσουμε καὶ νὰ σηκώσουμε ἐπάνω ἐκεῖνον ποὺ κοιμᾶται, ἔτσι καὶ στὸν Κύριο ὅλων μας εἶναι εὔκολο τὸ νὰ ἀναστήσει νεκρό. Καὶ ἐπειδὴ ἦταν καινούρια καὶ παράξενα τὰ λόγια του, οὔτε οἱ μαθητές τὰ κατάλαβαν, ὥσπου συγκαταβαίνοντας στὴν ἀδυναμία τους τὰ εἶπε πιὸ καθαρά. Καὶ ὁ διδάσκαλος τῆς οἰκουμένης, ὁ μακάριος Παῦλος, γράφοντας στοὺς Θεσσαλονικεῖς, λέγει· «Δὲ θέλω νὰ ἔχετε ἄγνοια γιὰ ἐκείνους ποὺ ἔχουν κοιμηθεῖ, γιὰ νὰ μὴ λυπᾶστε, ὅπως καὶ οἱ ἄλλοι ποὺ δὲν ἔχουν ἐλπίδα» (Α´ Θεσ. 4, 13). Καὶ ἀλλοῦ πάλι· «Συνεπῶς καὶ ἐκεῖνοι ποὺ κοιμήθηκαν μὲ τὴν πίστη στὸ Χριστό, χάθηκαν» (Α´ Κορ. 15, 18). Καὶ πάλι· «Ἐμεῖς οἱ ζωντανοί, ποὺ ἀπομείναμε στὴ ζωή, δὲ θὰ προφθάσουμε ἐκείνους ποὺ κοιμήθηκαν» (Α´ Θεσ. 4, 15). Καὶ ἀλλοῦ πάλι λέγει· «Γιατὶ ἂν πιστεύουμε καὶ ὅτι ὁ Ἰησοῦς πέθανε καὶ ἀναστήθηκε, ἔτσι πρέπει νὰ πιστεύουμε ὅτι ὁ Θεὸς θὰ φέρει μαζί του ἐκείνους ποὺ κοιμήθηκαν» (Α´ Θεσ. 4, 14).

   2. Εἶδες ὅτι παντοῦ ἀπὸ τότε ὁ θάνατος ὀνομάζεται κοίμηση καὶ ὕπνος; καὶ ὅτι ἐκεῖνος ποὺ πρὶν εἶχε φοβερὸ ὄνομα, τώρα γίνεται εὐκαταφρόνητος μετὰ τὴν ἀνάσταση; Εἶδες ὅτι εἶναι λαμπρὸ τὸ τρόπαιο τῆς ἀνάστασης; Μὲ αὐτὴν ἔχουν ἔρθει σ᾿ ἐμᾶς τὰ ἄπειρα ἀγαθά, μὲ αὐτὴν διαλύθηκε ἡ ἀπάτη τῶν δαιμόνων, μὲ αὐτὴν περιγελοῦμε τὸ θάνατο. Μὲ τὴν ἀνάσταση περιφρονοῦμε τὴν παρούσα ζωή, μὲ αὐτὴν ἐπιθυμοῦμε σφοδρὰ τὰ μέλλοντα ἀγαθά. Μὲ αὐτήν, ἐνῶ ἔχουμε σῶμα, δὲν ἔχουμε τίποτε λιγότερο ἀπὸ τὶς ἀσώματες δυνάμεις, ἐάν θέλουμε. Σήμερα ἔγινε ἡ λαμπρή μας νίκη. Σήμερα ὁ Κύριός μας, ἀφοῦ ἔστησε τὸ τρόπαιο τῆς νίκης του ἐναντίον τοῦ θανάτου καὶ διέλυσε τὴν ἐξουσία τοῦ διαβόλου, μᾶς χάρισε μὲ τὴν ἀνάστασὴ του τὸ δρόμο γιὰ τὴ σωτηρία μας. Ἂς χαιρόμαστε λοιπόν ὅλοι, ἂς χορεύουμε, ἂς εὐφραινόμαστε. Γιατί, ἂν καὶ ὁ Κύριός μας νίκησε καὶ ἔστησε τὸ τρόπαιο, εἶναι δική μας ὅμως ἡ εὐφροσύνη καὶ ἡ χαρά. Γιατὶ ὅλα τὰ ἔκαμε γιὰ τὴν δική μας σωτηρία, καὶ μὲ ἐκεῖνα τὰ μέσα ποὺ μᾶς πολέμησε ὁ διάβολος, μὲ τὰ ἴδια τὸν νίκησε ὁ Χριστός.

   Τὰ ἴδια τὰ ὅπλα πῆρε ὁ Χριστός, καὶ μὲ αὐτὰ τὸν νίκησε. Καὶ ἄκουσε μὲ ποιὸ τρόπο. Ἡ παρθένος καὶ τὸ ξύλο καὶ ὁ θάνατος ἦταν τὰ σύμβολα τῆς ἥττας μας. Καὶ πράγματι ἡ Εὔα ἦταν παρθένος, ἀφοῦ δὲ γνώριζε ἀκόμη ἄνδρα, ὅταν ἐξαπατήθηκε. Ξύλο ἦταν τὸ δένδρο, θάνατος ἡ τιμωρία στὸν Ἀδάμ. Εἶδες πῶς τὰ σύμβολα τῆς ἥττας μας ἦταν παρθένος καὶ ξύλο καὶ θάνατος; Πρόσεχε λοιπόν πῶς αὐτὰ ἔγιναν πάλι τὰ σύνεργα τῆς νίκης μας. Στὴ θέση τῆς Εὔας εἶναι ἡ Μαρία. Στὴ θέση τοῦ ξύλου γιὰ τὴ γνώση τοῦ καλοῦ καὶ τοῦ κακοῦ, εἶναι τὸ ξύλο τοῦ σταυροῦ. Στὴ θέση τοῦ θανάτου τοῦ Ἀδάμ, εἶναι ὁ θάνατος τοῦ Κυρίου. Εἶδες ὅτι μ᾿ αὐτὰ ποὺ μᾶς νίκησε, μὲ τὰ ἴδια νικήθηκε; Κοντὰ στὸ δένδρο νίκησε τὸν Ἀδάμ ὁ διάβολος. Κοντὰ στὸ σταυρὸ νίκησε τὸ διάβολο ὁ Χριστός. Καὶ τὸ ξύλο ἐκεῖνο ἔστελνε στὸν ἅδη, τὸ ξύλο ὅμως αὐτό, δηλαδὴ τὸ ξύλο τοῦ σταυροῦ, ξανάφερε πάλι ἀπὸ τὸν ἅδη καὶ αὐτοὺς ποὺ πέθαναν. Καὶ ἐκεῖνο ἔκρυβε τὸν νικημένο σὰν αἰχμάλωτο καὶ γυμνό, αὐτὸ ὅμως ἔδειχνε σ᾿ ὅλους τὸν νικητὴ γυμνό, καρφωμένο στὰ ψηλά. Καὶ ὁ θάνατος τοῦ Ἀδάμ καταδίκαζε καὶ αὐτοὺς ποὺ ἔζησαν ὕστερα ἀπὸ αὐτόν, ὁ θάνατος ὅμως τοῦ Χριστοῦ ἀνάστησε πραγματικὰ καὶ αὐτοὺς ποὺ ἔζησαν πρὶν ἀπὸ αὐτόν. «Ποιὸς μπορεῖ νὰ διηγηθεῖ τὴ δύναμη τοῦ Κυρίου, νὰ ἐξυμνήσει ὅλες τὶς δόξες του;». Ἀπὸ θνητοὶ ἔχουμε γίνει ἀθάνατοι, ἀπὸ νεκροὶ ἀναστηθήκαμε, ἀπὸ νικημένοι γίναμε νικητές.

   3.Αὐτὰ εἶναι τὰ κατορθώματα τοῦ σταυροῦ, αὐτὰ ἀποτελοῦν τὴν πιὸ μεγάλη ἀπόδειξη τῆς ἀνάστασης. Σήμερα χορεύουν οἱ ἄγγελοι καὶ ἀγάλλονται ὅλες οἱ οὐράνιες δυνάμεις, ἐπειδὴ χαίρονται γιὰ τὴ σωτηρία ὅλου τοῦ ἀνθρώπινου γένους. Γιατί, ἂν γίνεται χαρὰ στὸν οὐρανὸ καὶ τὴ γῆ, ὅταν μετανοεῖ ἕνας ἁμαρτωλός, πολὺ περισσότερο θὰ γίνεται γιὰ τὴ σωτηρία ὅλης τῆς οἰκουμένης. Σήμερα ἀφοῦ ἐλευθέρωσε τὸ ἀνθρώπινο γένος ἀπὸ τὴν ἐξουσία τοῦ διαβόλου, τὸ ξανάφερε στὴν προηγούμενη τιμητική του θέση. Ὅταν λοιπόν δῶ ὅτι ἡ ἐκλεκτὴ προσφορὰ μας νίκησε τόσο πολὺ τὸ θάνατο, δὲ φοβοῦμαι πιά, δὲν τρέμω πιὰ τὸν πόλεμο. Οὔτε βλέπω στὴν ἀδυναμία μου, ἀλλὰ προσέχω στὴν ἀνέκφραστη δύναμη ἐκείνου ποὺ πρόκειται νὰ γίνει σύμμαχός μου. Γιατὶ ἐκεῖνος ποὺ νίκησε τὴν ἐξουσία τοῦ θανάτου καὶ τοῦ ἀφαίρεσε ὅλη του τὴ δύναμη, τὶ δὲ θὰ κάμνει στὸ ἑξῆς γιὰ τὸ γένος ποὺ εἶναι ὅμοιὸ του, τὴ μορφὴ τοῦ ὁποίου ἀπὸ τὴ μεγάλη του φιλανθρωπία θεώρησε ἄξιο νὰ πάρει, καὶ μ᾿ αὐτὴν νὰ παλέψει μὲ τὸ διάβολο; Σήμερα παντοῦ στὴν οἰκουμένη ἐπικρατεῖ χαρὰ καὶ πνευματικὴ εὐφροσύνη. Σήμερα ὅλοι οἱ ἄγγελοι καὶ ὅλες οἱ οὐράνιες δυνάμεις ἀγάλλονται γιὰ τὴ σωτηρία τῶν ἀνθρώπων.

   Σκέψου λοιπόν, ἀγαπητὲ μου, πόσο μεγάλη εἶναι ἡ χαρά, ἀφοῦ καὶ οἱ οὐράνιες δυνάμεις ἑορτάζουν μαζί μας, γιατὶ χαίρονται μαζί μας γιὰ τὰ δικά μας ἀγαθά. Γιατὶ ἂν καὶ εἶναι δική μας ἡ χάρη ποὺ ἔδωσε ὁ Κύριος, εἶναι ὅμως καὶ δική τους ἡ εὐχαρίστηση. Γι᾿ αὐτὸ δὲν ντρέπονται νὰ ἑορτάσουν μαζί μας. Καὶ γιατὶ λέγω, ὅτι οἱ σύνδουλοί μας δὲν ντρέπονται νὰ ἑορτάσουν μαζί μας; Ὁ ἴδιος ὁ Κύριος, ποὺ εἶναι δικός τους καὶ δικός μας, δὲν ντρέπεται νὰ ἑορτάσει μαζί μας. Καὶ γιατὶ εἶπα, δὲν ντρέπεται; Αὐτὸς μάλιστα ἐπιθυμεῖ νὰ ἑορτάσει μαζί μας. Ἀπὸ ποῦ εἶναι φανερὸ αὐτό; Ἄκουσε τὸν ἴδιο ποὺ λέγει· «Ἐπιθύμησα πολὺ νὰ φάγω αὐτὸ τὸ Πάσχα μαζί σας» (Λουκ. 22, 15). Ἐάν ὅμως ἐπιθύμησε νὰ φάγει τὸ Πάσχα, εἶναι φανερὸ ὅτι ἐπιθυμεῖ καὶ νὰ ἑορτάσει μαζί μας. Ὅταν λοιπόν βλέπεις ὅτι ὄχι μόνο οἱ ἄγγελοι καὶ ὅλες οἱ οὐράνιες δυνάμεις, ἀλλὰ καὶ ὁ Κύριος τῶν ἀγγέλων ἑορτάζει μαζί μας, τὶ σοῦ λείπει πιὰ γιὰ νὰ χαίρεσαι πολύ; Κανένας λοιπόν ἂς μὴν εἶναι θλιμμένος σήμερα ἐξ αἰτίας τῆς φτώχειας του, γιατὶ σήμερα εἶναι ἑορτὴ πνευματική.

   Ἂς μὴν ὑπερηφανεύεται κανένας πλούσιος γιὰ τὸν πλοῦτο του, γιατὶ δὲν μπορεῖ νὰ προσφέρει τίποτε στὴν ἑορτὴ αὐτὴ ἀπὸ τὰ χρήματά του. Στὶς ἑορτὲς βέβαια ἔξω ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία, ἐννοῶ τὶς κοσμικές, ὅπου γίνεται μεγάλη ἐπίδειξη καὶ τῆς ἐξωτερικῆς περιβολῆς καὶ τῆς πολυτέλειας στὰ τραπέζια, δικαιολογημένα ἐκεῖ θὰ εἶναι ὁ φτωχὸς στενοχωρημένος καὶ θλιμμένος, καὶ ὁ πλούσιος χαρούμενος καὶ εὐχαριστημένος. Γιατί ὅμως; Γιατὶ ὁ πλούσιος φορᾶ λαμπρὰ ροῦχα καὶ προσφέρει πλουσιότερο τραπέζι, ὁ φτωχὸς ὅμως ἐμποδίζεται ἀπὸ τὴ φτώχεια του νὰ δείξει τὴν ἴδια γενναιοδωρία. Ἐδῶ ὅμως δὲ συμβαίνει τίποτε τέτοιο, ἀλλὰ λείπει κάθε τέτοια διάκριση καὶ ὑπάρχει ἕνα τραπέζι καὶ γιὰ τὸν πλούσιο καὶ γιὰ τὸ φτωχό, καὶ γιὰ τὸ δοῦλο καὶ γιὰ τὸν ἐλεύθερο. Καὶ ἂν εἶσαι πλούσιος, δὲν ἔχεις τίποτε περισσότερο ἀπὸ τὸ φτωχό. Καὶ ἂν εἶσαι φτωχός, δὲν ἔχεις τίποτε λιγότερο ἀπὸ τὸν πλούσιο, οὔτε θὰ ἐλαττωθεῖ ἡ πνευματική σου εὐωχία ἐξ αἰτίας τῆς φτώχειας σου. Γιατὶ ἡ χάρη εἶναι τοῦ Θεοῦ καὶ δὲν ξεχωρίζει τὰ πρόσωπα. Καὶ γιατί λέγω, ὅτι τὸ ἴδιο τραπέζι βρίσκεται μπροστὰ στὸν πλούσιο καὶ στὸ φτωχό; Καὶ σ᾿ αὐτὸν ποὺ ἔχει τὸ βασιλικὸ στέμμα καὶ φορᾶ τὴ βασιλικὴ πορφύρα, ποὺ ἔχει ἀναλάβει τὴν ἐξουσία τῆς οἰκουμένης, καὶ στὸ φτωχὸ ποὺ κάθεται γιὰ ἐλεημοσύνη, ὑπάρχει τὸ ἴδιο τραπέζι.

   Τέτοια λοιπὸν εἶναι τὰ πνευματικὰ δῶρα. Δὲ διαιροῦν τὴν κοινωνία ἀνάλογα μὲ τὴ διάθεση καὶ τὶς σκέψεις τοῦ καθενός. Μὲ τὸ ἴδιο θάρρος καὶ τὴν ἴδια τιμὴ ὁρμοῦν καὶ ὁ βασιλιὰς καὶ ὁ φτωχὸς γιὰ ν᾿ ἀπολαύσουν καὶ νὰ κοινωνήσουν τὰ θεῖα αὐτὰ μυστήρια. Καὶ γιατί λέγω, μὲ τὴν ἴδια τιμή; Πολλές φορές ὁ φτωχὸς ἔρχεται μὲ περισσότερο θάρρος. Γιατί λοιπόν γίνεται αὐτό; Γιατὶ τὸ βασιλιά, ποὺ εἶναι κυκλωμένος ἀπὸ φροντίδες καὶ περιστοιχισμένος ἀπὸ πολλὰ ζητήματα, σὰν νὰ εἶναι μέσα σὲ πέλαγος, ἔτσι ἀπὸ παντοῦ τὸν κτυποῦν τὰ κύματα συνεχῶς καὶ τὸν καταστρέφουν τὰ πολλὰ ἁμαρτήματα. Ὁ φτωχὸς ὅμως, ἀπαλλαγμένος ἀπ᾿ ὅλα αὐτά, καὶ φροντίζοντας μόνο γιὰ τὴν ἀπαραίτητη τροφή του, καὶ κάμνοντας μιὰ ἀμέριμνη καὶ ἥσυχη ζωή, σὰν νὰ κάθεται σὲ λιμάνι καὶ γαλήνη, πλησιάζει μὲ πολλὴ εὐλάβεια τὸ τραπέζι.

   4. Καὶ ὄχι μόνο αὐτό, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ πολλὰ ἄλλα προέρχονται διάφορες στενοχώριες σ᾿ ἐκείνους ποὺ ἀσχολοῦνται μὲ τὶς κοσμικές ἑορτές. Γιατὶ ἐκεῖ πάλι ὁ φτωχὸς εἶναι στενοχωρημένος καὶ ὁ πλούσιος χαρούμενος, ὄχι μόνο γιὰ τὸ τραπέζι καὶ τὴν πολυτέλεια, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὰ πολυτελὴ ροῦχα καὶ τὴ φανταστικὴ ἐμφάνισή τους. Ἐκεῖνο λοιπόν ποὺ παθαίνουν στὸ τραπέζι, αὐτὸ παθαίνουν καὶ στὰ ροῦχα. Ὅταν λοιπόν δεῖ τὸν πλούσιο ὁ φτωχὸς νὰ φορᾶ πολυτελέστερη στολή, τὸν κυριεύει μεγάλη λύπη, θεωρεῖ τὸν ἑαυτό του δυστυχισμένο, ξεστομίζει πολλές κατάρες. Ἐδῶ ὅμως καὶ αὐτὴ ἡ στενοχώρια ἐξαφανίζεται, γιατὶ ἕνα εἶναι τὸ ἔνδυμα τῆς σωτηρίας γιὰ ὅλους. Καὶ φωνάζει ὁ Παῦλος λέγοντας: «Ὅσοι βαπτισθήκατε στὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ, ντυθήκατε τὸ Χριστό» (Γαλ. 3, 27).

   Ἂς μὴν προσβάλλουμε λοιπόν αὐτὴν τὴν ἑορτή, σᾶς παρακαλῶ, ἀλλὰ ἂς ἀποκτήσουμε φρόνημα ἄξιο ἐκείνων ποὺ μᾶς δώρησε ἡ χάρη τοῦ Χριστοῦ. Ἂς μὴν παραδοθοῦμε στὴ μέθη καὶ στὴν πολυφαγία, ἀλλ᾿ ἀφοῦ κατανοήσουμε τὴ γενναιοδωρία τοῦ Κυρίου μας, καὶ ὅτι τίμησε τὸ ἴδιο καὶ τοὺς πλούσιους καὶ τοὺς φτωχοὺς καὶ τοὺς δούλους καὶ τοὺς ἐλεύθερους, καὶ ἔστειλε σ᾿ ὅλους τὴν ἴδια χάρη, ἂς ἀμείψουμε τὸν εὐεργέτη γιὰ τὴν ἀγάπη του ποὺ δείχνει σ᾿ ἐμᾶς. Καὶ ἀμοιβὴ ἱκανοποιητικὴ εἶναι συμπεριφορὰ ποὺ ἀρέσει σ᾿ Αὐτὸν καὶ ψυχὴ νηφάλια καὶ ἄγρυπνη. Αὐτὴ ἡ ἑορτὴ καὶ πανήγυρη δὲ χρειάζεται χρήματα, οὔτε ἔξοδα, ἀλλὰ διάθεση μόνο καὶ καθαρὴ σκέψη. Τίποτε τὸ ὑλικὸ δὲν μποροῦμε νὰ ὠφεληθοῦμε ἐδῶ, ἀλλ᾿ ὅλα τὰ πνευματικά, τὴν ἀκρόαση τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ, τὶς εὐχές τῶν πατέρων, τὶς εὐλογίες τῶν ἱερέων, τὴν κοινωνία τῶν θείων καὶ ἀπόρρητων μυστηρίων, τὴν εἰρήνη καὶ τὴν ὁμόνοια, καὶ δῶρα πνευματικὰ καὶ ἄξια τῆς γενναιοδωρίας ἐκείνου ποὺ τὰ δωρίζει.

   Ἂς ἑορτάσουμε λοιπόν τὴν ἑορτὴ αὐτὴ κατὰ τὴν ὁποία ἀναστήθηκε ὁ Κύριος. Γιατὶ ἀναστήθηκε καὶ ἀνέστησε μαζί του τὴν οἰκουμένη. Καὶ αὐτὸς βέβαια ἀναστήθηκε, ἀφοῦ ἔσπασε τὰ δεσμὰ τοῦ θανάτου, ἐμᾶς ὅμως μᾶς ἀνέστησε ἀφοῦ διέλυσε τοὺς σωροὺς τῶν ἁμαρτιῶν μας. Ἁμάρτησε ὁ Ἀδάμ καὶ πέθανε, δὲν ἁμάρτησε ὁ Χριστὸς καὶ πέθανε. Καινούριο καὶ παράδοξο πράγμα. Ἐκεῖνος ἁμάρτησε καὶ πέθανε, αὐτὸς δὲν ἁμάρτησε καὶ πέθανε. Γιὰ ποιὸ λόγο καὶ γιὰ ποιὸ σκοπό; Γιὰ νὰ μπορέσει ἐκεῖνος ποὺ ἁμάρτησε καὶ πέθανε νὰ ἐλευθερωθεῖ ἀπὸ τὰ δεσμὰ τοῦ θανάτου μὲ τὴ βοήθεια ἐκείνου ποὺ δὲν ἁμάρτησε καὶ πέθανε. Ἔτσι γίνεται πολλές φορές καὶ σ᾿ ἐκείνους ποὺ ὀφείλουν χρήματα. Ὀφείλει κάποιος χρήματα σὲ κάποιον καὶ δὲν μπορεῖ νὰ τὰ ἐπιστρέψει, καὶ γι᾿ αὐτὸ φυλακίζεται. Κάποιος ἄλλος ποὺ δὲν ὀφείλει, ἀλλὰ ποὺ μπορεῖ νὰ τὰ ἐπιστρέψει, ἀφοῦ τὰ δώσει ἐλευθερώνει τὸν ὑπεύθυνο. Ἔτσι ἔγινε καὶ στὸν Ἀδάμ καὶ στὸ Χριστό. Χρεωστοῦσε ὁ Ἀδὰμ τὸ θάνατο, καὶ τὸν κρατοῦσε φυλακισμένο ὁ διάβολος. Δὲ χρεωστοῦσε ὁ Χριστός, οὔτε τὸν κρατοῦσε ὁ διάβολος. Ἦρθε καὶ κατέθεσε τὸ θάνατό του γιὰ χάρη τοῦ φυλακισμένου, μὲ σκοπὸ νὰ τὸν ἐλευθερώσει ἀπὸ τὰ δεσμὰ τοῦ θανάτου. Εἶδες τὰ κατορθώματα τῆς ἀνάστασης; εἶδες τὴ φιλανθρωπία τοῦ Κυρίου; εἶδες τὸ μέγεθος τῆς φροντίδας του;

   Ἂς μὴ γινόμαστε λοιπόν ἀχάριστοι πρὸς αὐτὸν τὸν τόσο μεγάλο εὐεργέτη, οὔτε ἐπειδὴ πέρασε ἡ νηστεία νὰ γίνουμε πιὸ ἀδιάφοροι. Ἀλλὰ τώρα ἂς φροντίζουμε τὴν ψυχή μας περισσότερο ἀπὸ προηγουμένως, γιὰ νὰ μὴ γίνει πιὸ ἀδύνατη, ἐπειδὴ παχαίνει τὸ σῶμα μας, γιὰ νὰ μὴ παραμελοῦμε τὴν οἰκοδέσποινα φροντίζοντας τὴ δούλη. Γιατὶ ποιὸ εἶναι τὸ ὄφειλος, πές μου, νὰ σκάνουμε ἀπὸ τὴν πολυφαγία καὶ νὰ ξεπερνᾶμε τὸ μέτρο; Αὐτὸ καὶ τὸ σῶμα καταστρέφει καὶ τὴν εὐγένεια τῆς ψυχῆς ζημιώνουμε. Ἀλλὰ ἂς μᾶς ἱκανοποιοῦν τὰ λίγα καὶ τὰ ἀπαραίτητα, γιὰ νὰ ξεπληρώσουμε ἐκεῖνο ποὺ πρέπει καὶ στὴν ψυχὴ καὶ στὸ σῶμα, γιὰ νὰ μὴ σκορπίσουμε ἀμέσως ἐκεῖνα ποὺ συγκεντρώσαμε ἀπὸ τὴ νηστεία. Μήπως λοιπὸν σᾶς ἐμποδίζω νὰ ἀπολαμβάνετε τὰ φαγητὰ καὶ νὰ διασκεδάζετε; Δέν ἐμποδίζω αὐτά, ἀλλὰ συμβουλεύω νὰ γίνονται τὰ ἀπαραίτητα, καὶ νὰ σταματήσουμε τὴν πολλὴ διασκέδαση καὶ νὰ μὴ καταστρέφουμε τὴν ὑγεία τῆς ψυχῆς μας ξεπερνώντας τὸ μέτρο. Γιατὶ ἐκεῖνος ποὺ ξεπερνᾶ τὰ ὅρια τῆς ἀνάγκης δὲ θὰ ἀπολαύσει καμιὰ εὐχαρίστηση, καὶ τὸ γνωρίζουν αὐτὸ πολὺ καλὰ ἐκεῖνοι ποὺ τὸ δοκίμασαν, ἀφοῦ προξενοῦν ἀπὸ αὐτὸ πολλές ἀρρώστιες στὸν ἑαυτό τους καὶ ὑποφέρουν πολλές στενοχώριες. Ἀλλὰ τὸ ὅτι θὰ ὑπακούσετε στὶς παραινέσεις μου, δὲν ἀμφιβάλλω, γιατὶ γνωρίζω πόσο ὑπάκουοι εἶστε.

   5. Καὶ γι᾿ αὐτὸ ἀφοῦ σταματήσω ἐδῶ τὶς παραινέσεις γιὰ τὸ ζήτημα αὐτό, θέλω νὰ μεταφέρω τὸ λόγο πρὸς αὐτοὺς ποὺ ἀξιώθηκαν τὴ λαμπρὴ αὐτὴ νύχτα νὰ πάρουν τὴ χάρη τοῦ θείου βαπτίσματος, τὰ καλὰ αὐτὰ φυτὰ τῆς Ἐκκλησίας, τὰ πνευματικὰ ἄνθη, τοὺς νέους στρατιῶτες τοῦ Χριστοῦ. Προχθές ὁ Κύριος βρισκόταν στὸ σταυρό, ἀλλὰ ἀναστήθηκε τώρα. Ἔτσι καὶ αὐτοί, προχθές τοὺς κρατοῦσε δούλους ἡ ἁμαρτία, ἀλλὰ τώρα ἀναστήθηκαν μαζὶ μὲ τὸ Χριστό. Ἐκεῖνος μὲ τὸ σῶμα του πέθανε καὶ ἀναστήθηκε, αὐτοὶ ἦταν μὲ τὶς ἁμαρτίες τους νεκροί, καὶ ἀπὸ τὴν ἁμαρτία ἀναστήθηκαν. Ἡ γῆ λοιπὸν τὴν ἐποχὴ αὐτὴ τῆς ἄνοιξης μᾶς προσφέρει τριαντάφυλλα καὶ μενεξέδες καὶ ἄλλα λουλούδια. Τὰ νερὰ ὅμως μᾶς παρουσίασαν σήμερα λιβάδι πιὸ ὄμορφο ἀπὸ τὸ τῆς γῆς.

   Καὶ μὴν ἀπορήσεις, ἀγαπητέ μου, ἂν βγῆκαν ἀπὸ τὰ νερὰ λιβάδια μὲ λουλούδια. Γιατὶ οὔτε ἡ γῆ ἀπὸ τὴν ἀρχὴ ἔβγαλε τὰ εἴδη τῶν φυτῶν γιατὶ τὸ ἀπαιτοῦσε ἡ φύση της, ἀλλὰ γιατὶ ὑπάκουσε στὸ πρόσταγμα τοῦ Κυρίου. Καὶ τὰ νερὰ ὅμως τότε ἔβγαλαν ζῶα μὲ ζωή, ἐπειδὴ ἄκουσαν· «Ἂς βγάλουν τὰ νερὰ ἑρπετὰ ζωντανά» (Γεν. 1, 20). Καὶ ἡ προσταγὴ πραγματοποιήθηκε, ἡ ἄψυχη οὐσία ἔβγαλε ζωντανὰ ζῶα. Ἔτσι καὶ τώρα ἡ ἴδια προσταγὴ ἔκαμε τὰ πάντα. Τότε εἶπε· «Ἂς βγάλουν τὰ νερὰ ἑρπετὰ ζωντανά», τώρα ὅμως δὲ ἔβγαλαν ἑρπετά, ἀλλὰ πνευματικὰ χαρίσματα. Τότε τὰ νερὰ ἔβγαλαν ψάρια χωρίς λογικό, τώρα ὅμως μᾶς γέννησαν ψάρια λογικὰ καὶ πνευματικὰ ποὺ τὰ ψάρεψαν οἱ ἀπόστολοι. Γιατὶ λέγει· «Ἀκολουθῆστε με καὶ θὰ σᾶς κάνω ἱκανοὺς νὰ ψαρεύετε ἀνθρώπους» (Ματθ. 4, 19). Εἶναι ἀλήθεια καινούριος αὐτὸς ὁ τρόπος ψαρέματος. Γιατὶ αὐτοὶ ποὺ ψαρεύουν βγάζουν ἀπὸ τὰ νερὰ τὰ ψάρια, καὶ ὅσα ψαρέψουν τὰ νεκρώνουν. Ἐμεῖς ἀντίθετα τοὺς ρίχνουμε μέσα στὰ νερὰ καὶ παίρνουν ζωὴ ἐκεῖνοι ποὺ ψαρεύονται.

   Ὑπῆρχε κάποτε καὶ στοὺς Ἰουδαίους κολυμβήθρα μὲ νερό. Ἀλλὰ μάθε ποιὰ δύναμη εἶχε, γιὰ νὰ γνωρίσεις καλὰ τὴ φτώχεια τῶν Ἰουδαίων καὶ νὰ μπορέσεις νὰ ἀντιληφθεῖς τὸ δικό μας πλοῦτο. «Κατέβαινε ἐκεῖ», λέγει, «ἕνας ἄγγελος καὶ τάραζε τὸ νερό, καὶ ἐκεῖνος ποὺ θὰ ἔμπαινε πρῶτος ὕστερα ἀπὸ τὸ κούνημα τοῦ νεροῦ, θεραπευόταν» (Ἰω. 5, 4). Κατέβηκε ὁ Κύριος τῶν ἀγγέλων στὰ νερὰ τοῦ Ἰορδάνη, καὶ ἀφοῦ ἁγίασε τὰ νερὰ θεράπευσε ὅλη τὴν οἰκουμένη. Γι᾿ αὐτὸ ἐκεῖ ἐκεῖνος ποὺ κατέβαινε ὕστερα ἀπὸ τὸν πρῶτο δὲ θεραπευόταν πιά, γιατὶ στοὺς Ἰουδαίους ἡ χάρη δινόταν στοὺς ἄρρωστους, σ᾿ ἐκείνους ποὺ σύρονταν στὸ ἔδαφος. Ἐδῶ ὅμως ὕστερα ἀπὸ τὸν πρῶτο μπαίνει ὁ δεύτερος, ὕστερα ἀπὸ τὸ δεύτερο ὁ τρίτος καὶ ὁ τέταρτος. Καὶ ἂν ἀκόμη πεῖς πάρα πολλούς, καὶ ἂν ἀκόμη ὅλη τὴν οἰκουμένη βάλεις μέσα σ᾿ αὐτὰ τὰ πνευματικὰ νερά, δὲν ξοδεύεται ἡ χάρη, δὲν τελειώνει ἡ δωρεά, δὲ μολύνονται τὰ νερά, δὲν ἐλαττώνεται ἡ γενναιοδωρία του.

   Εἶδες πόσο μεγάλη εἶναι ἡ δωρεά; Ἀκοῦτε αὐτὰ ἐσεῖς ποὺ σήμερα καὶ αὐτὴ τὴ νύχτα γίνατε πολίτες στὴν ἄνω Ἱερουσαλήμ, καὶ φυλάξτε τα ὅπως ἀξίζει στὶς πολλές δωρεές, γιὰ ν᾿ ἀποσπάσετε πιὸ ἄφθονη τὴ χάρη. Γιατὶ ἡ εὐγνωμοσύνη γι᾿ αὐτὰ ποὺ μᾶς ἔδωσε ἤδη προσκαλεῖ τὴ γενναιοδωρία τοῦ Κυρίου. Δέν ἐπιτρέπεται, ἀγαπητέ, νὰ ζεῖς ἀδιάφορα στὸ ἑξῆς, ἀλλὰ ὅρισε στὸν ἑαυτό σου νόμους καὶ κανόνες, ὥστε νὰ κάνεις τὰ πάντα στὴν ἐντέλεια καὶ νὰ φυλάγεσαι πολὺ καὶ ἀπὸ ἐκεῖνα ποὺ θεωροῦνται ὅτι εἶναι κακά. Γιατὶ ὅλη ἡ παρούσα ζωὴ εἶναι ἀγώνας καὶ πάλη, καὶ πρέπει ἐκεῖνοι ποὺ μπαίνουν μιὰ γιὰ πάντα στὸ στάδιο αὐτὸ τῆς ἀρετῆς νὰ εἶναι ἐγκρατεῖς σ᾿ ὅλα. «Γιατὶ καθένας ποὺ ἀγωνίζεται, εἶναι ἐγκρατὴς σ᾿ ὅλα» (Α´ Κορ. 9, 25). Δὲ βλέπεις στοὺς γυμνικοὺς ἀγῶνες πῶς φροντίζουν πολὺ γιὰ τὸν ἑαυτό τους ἐκεῖνοι ποὺ δέχονται νὰ παλέψουν μὲ ἀνθρώπους, καὶ μὲ πόση ἐγκράτεια κάνουν τὴν ἄσκηση τοῦ σώματός τους; Ἔτσι βέβαια καὶ ἐδῶ πρέπει νὰ γίνεται. Ἐπειδὴ ἡ πάλη μας δὲν εἶναι μὲ ἀνθρώπους, ἀλλὰ μὲ τὰ πονηρὰ πνεύματα, καὶ ἡ ἄσκηση καὶ ἡ ἐγκράτειά μας ἂς εἶναι πνευματική, ἀφοῦ καὶ τὰ ὅπλα μας, ποὺ μᾶς ἔδωσε ὁ Κύριος, εἶναι πνευματικά.

   Ἂς ἔχουν λοιπόν καὶ τὰ μάτια περιορισμοὺς καὶ κανόνες, ὥστε νὰ μὴν πέφτουν χωρίς σκέψη σ᾿ ὅλα ποὺ συναντοῦν. Καὶ ἡ γλώσσα ἂς ἔχει φράχτη, ὥστε νὰ μὴ τρέχει πρὶν ἀπὸ τὸ νοῦ. Γι᾿ αὐτὸ λοιπόν καὶ τὰ δόντια καὶ τὰ χείλη δημιουργήθηκαν γιὰ τὴν προφύλαξη τῆς γλώσσας, γιὰ νὰ μὴ βγεῖ ποτὲ χωρίς σκέψη ἀφοῦ ἀνοίξει τὶς πόρτες, ἀλλ᾿ ὅταν τακτοποιήσει καλὰ τὰ δικά της, τότε μὲ κάθε σεμνότητα νὰ προχωρήσει καὶ νὰ προφέρει τέτοια λόγια, γιὰ νὰ ὠφελεῖ ἐκείνους ποὺ ἀκούουν καὶ νὰ λέγει ἐκεῖνα ποὺ συντελοῦν στὴν οἰκοδομὴ τῶν ἀκροατῶν. Καὶ πρέπει νὰ ἀποφεύγει ἐντελῶς τὰ ἄπρεπα γέλια, νὰ ἔχει ἤρεμο καὶ ἥσυχο βάδισμα νὰ ἔχει σεμνὸ ντύσιμο, καὶ γενικὰ πρέπει νὰ ρυθμίζει τὰ πάντα ἐκεῖνος ποὺ διάλεξε τὸ στάδιο τῆς ἀρετῆς. Γιατὶ ἡ καλὴ διαγωγὴ τῶν ἐξωτερικῶν μας μελῶν εἶναι εἰκόνα τῆς κατάστασης ποὺ ἐπικρατεῖ στὴν ψυχή μας.

   6. Ἑάν φέρουμε ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τοὺς ἑαυτούς μας σὲ τέτοια συνήθεια, βαδίζοντας στὸ ἑξῆς μὲ εὐκολία τὸ δρόμο μας, θὰ κατορθώσουμε ὅλη τὴν ἀρετή, καὶ δὲ θὰ χρειασθοῦμε πολὺ κόπο καὶ θὰ προσελκύσουμε μεγάλη βοήθεια ἀπὸ τὸ Θεό. Ἔτσι λοιπόν θὰ μπορέσουμε καὶ τὰ κύματα τῆς παρούσας ζωῆς νὰ περάσουμε μὲ ἀσφάλεια καί, ἀφοῦ ἐξουδετερώσουμε τὶς παγίδες τοῦ διαβόλου, νὰ ἐπιτύχουμε τὰ αἰώνια ἀγαθά, μὲ τὴ χάρη καὶ τὴ φιλανθρωπία τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ, μαζὶ μὲ τὸν ὁποῖο στὸν Πατέρα καὶ συγχρόνως στὸ ἅγιο Πνεῦμα ἀνήκει ἡ δόξα, ἡ δύναμη, ἡ τιμή, τώρα καὶ πάντοτε καὶ στοὺς αἰῶνες τῶν αἰώνων. Ἀμήν.