Πριν ένα μήνα διάβασα στην Καθημερινή μια ενδιαφέρουσα επιστολή (Κινητά, φλυαρία, κεραίες, ρύπανση, 5/8/2017) ενός ειδικού επιστήμονα που επισημαίνει το εξής παράδοξο: «Ο πολίτης έχει παρασυρθεί στη δίνη μιας αλόγιστης χρήσης, έχει χάσει κάθε μέτρο και λογική, εμμέσως απαιτεί καλύτερο σήμα και ταχύτητες, ενώ παράλληλα καταθέτει αγωγές και ασφαλιστικά μέτρα για την απομάκρυνση κεραιών…
Το κινητό μας, αντί για μέσον επικοινωνίας, γίνεται μέσον απασχόλησης και αντικοινωνικής συμπεριφοράς… Οι δικές μας συνήθειες και παράλογη χρήση της ασύρματης επικοινωνίας έχει ωθήσει τους παρόχους σε αύξηση της ισχύος του σήματος, αύξηση του αριθμού κεραιών και χρήση υψηλών συχνοτήτων για τη μεταφορά δεδομένων». Με άλλα λόγια, θέλουμε περισσότερη κινητή τηλεφωνία χωρίς κεραίες και ακτινοβολία. Τα καλά του Γιάννη χωρίς τον Γιάννη, κατά την παροιμία.
Περίπου την ίδια εποχή η Guardian φιλοξενούσε ένα άρθρο που έκανε προβλέψεις για επικείμενη ‘έκτη μαζική βιολογική εξαφάνιση ζωικών ειδών στην ιστορία του κόσμου’. Οι ειδικοί αποδίδουν την κρίση αυτή στον υπερπληθυσμό και την υπερκατανάλωση φυσικών πόρων και προειδοποιούν ότι απειλεί την επιβίωση του ανθρώπινου πολιτισμού, ενώ απομένει πολύ λίγος χρόνος για δράση.
Εξάλλου, αυτές τις μέρες, με αφορμή τον τυφώνα Χάρβεϊ, έγινε πάλι λόγος για την υπερθέρμανση του πλανήτη και τις συνέπειές της. Η βιομηχανοποίηση, η αυτοκίνηση, η κάθε είδους ευκολία στον σύγχρονο τρόπο ζωής σημαίνει κατανάλωση ενέργειας, δηλ. καύσεις. Οι καύσεις αυξάνουν τη θερμοκρασία της ατμόσφαιρας, μας δίνουν πιο ζεστά καλοκαίρια, και συνεπώς θέλουν και ψύξη. Η τεχνητή ψύξη όμως, παραδόξως, παράγεται με περισσότερη κατανάλωση ενέργειας, άρα οδηγεί σε μεγαλύτερη υπερθέρμανση. Ο κύκλος είναι εξ ορισμού «φαύλος», με την έννοια ότι εμπεριέχει την τάση για αυτοκαταστροφή (όπως και η εξάπλωση της κινητής τηλεφωνίας που αναφέρουμε παραπάνω). Μπορούμε ίσως να τον περιορίσουμε (άρα να επιβραδύνουμε κάπως την καταστροφική εξέλιξη), όχι όμως και να τον αναιρέσουμε: κάτι τέτοιο (ακόμη κι αν ήταν εφικτό σε παγκόσμια κλίμακα) θα σήμαινε επιστροφή στη λίθινη εποχή.
Τελικά, αν θέλουμε να το ομολογήσουμε, ως άνθρωποι αδυνατούμε να διαχειρισθούμε με σωφροσύνη, πολύ περισσότερο με τελειότητα, τον κόσμο όπου κατοικούμε, σε οποιαδήποτε μορφή της δραστηριότητάς μας.
Οι σκέψεις αυτές, με αφορμή τη σημερινή είσοδο στο νέο εκκλησιαστικό έτος, ημέρα που έχει εδώ και χρόνια καθιερωθεί να εκδίδονται πατριαρχικά μηνύματα και να αναπέμπονται προσευχές για το περιβάλλον, μας κάνουν να ανατρέξουμε στον Ποιητή και Δεσπότη των αιώνων που έχει «καιροὺς καὶ χρόνους ἐν τῇ ἰδίᾳ ἐξουσίᾳ» και να θυμηθούμε έναν από τους ύμνους της εορτής:
«Ὁ καιροὺς καρποφόρους καὶ ὑετούς, οὐρανόθεν παρέχων τοῖς ἐπὶ γῆς, καὶ νῦν προσδεχόμενος, τὰς αἰτήσεις τῶν δούλων σου, ἀπὸ πάσης λύτρωσαι, ἀνάγκης τὴν πόλιν σου, οἱ οἰκτιρμοὶ καὶ γάρ σου, εἰς πάντα τὰ ἔργα σου. Ὅθεν τὰς εἰσόδους, εὐλογῶν καὶ ἐξόδους, τὰ ἔργα κατεύθυνον ἐφ᾿ ἡμᾶς τῶν χειρῶν ἡμῶν, καὶ πταισμάτων τὴν ἄφεσιν, δώρησαι ἡμῖν ὁ Θεός· σὺ γὰρ ἐξ οὐκ ὄντων τὰ σύμπαντα, ὡς δυνατὸς εἰς τὸ εἶναι παρήγαγες».