του Αρχιμ. π. Ιγνατίου Σταυροπούλου
Το να πιστεύη κανείς ότι μετά τον σωματικό θάνατο η ψυχή του ανθρώπου επανέρχεται στον υλικό κόσμο σε διάφορα άλλα σώματα ανθρώπων ή ζώων, ακόμη και φυτών, αυτό καλείται μετενσάρκωση ή μετεμψύχωση. Αυτό λένε γίνεται, ώστε η αμαρτωλή ψυχή να έχη μια άλλη ευκαιρία ζωής να καθαρθή ή και να τιμωρηθή για τις αμαρτίες που έπραξε στην πρώτη της ζωή. Κατά την αιρετική αυτή θεωρία, ο άνθρωπος μπορεί να υποστή πολλές μετενσαρκώσεις, ανάλογα με την ηθική κατάσταση στην οποία βρίσκεται κάθε φορά.
Η πίστη στην μετενσάρκωση ξεκίνησε από την αρχαία Αίγυπτο. Αργότερα την συναντούμε στους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους Πυθαγόρα, Πλάτωνα και Πλωτίνο. Επιδράσεις της θεωρίας αυτής βρίσκουμε σε πολλούς ελληνιστές Ιουδαίους, όπως ο Φίλων, καθώς και σε χριστιανούς, όπως ο Ωριγένης, ο οποίος πάντως κατεδίκασε την μετενσάρκωση.
Ο Ινδουϊσμός και ο Βουδισμός είναι οι δύο μεγάλες ανατολικές θρησκείες που εγέννησαν την ιδέα και την διδασκαλία της μετενσάρκωσης στην Ανατολή και την πέρασαν με διάφορες παραλλαγές και στον δυτικό κόσμο της Ευρώπης και της Αμερικής. Σήμερα, δυστυχώς, στις προσπάθειες του συγκρητισμού και της παγκοσμιοποιήσεως, η πίστη στην μετενσάρκωση προπαγανδίζεται και διαδίδεται με μεγάλη ταχύτητα σ’ όλον τον κόσμο, είναι βασικός άξονας της διδασκαλίας της “Νέας Εποχής”.
Βεβαίως, η μετενσάρκωση είναι σαφώς αντιχριστιανική και αντορθόδοξη διδασκαλία, ουδεμία απολύτως σχέση έχουσα με την διδασκαλία της Εκκλησίας περί θανάτου και περί μελλούσης ζωής.
Η δοξασία της μετενσάρκωσης “είναι ξένη προς την διδασκαλία της Εκκλησίας του Χριστού, και δεν αναφέρεται στην διδαχή των Αποστόλων, ούτε σημειώνεται σε κάποιο σημείο των Αγίων Γραφών” (Ωριγένης). Τα συγγράμματα των αγίων Πατέρων την καταδικάζουν ως μη χριστιανική. Από τον Β’ ήδη αιώνα ο άγιος μάρτυς και φιλόσοφος Ιουστίνος, ο Κλήμης Αλεξανδρείας, ο Θεόφιλος Αντιοχείας, ο Ιππόλυτος Ρώμης, καθώς επίσης αργότερα και οι Τρείς Ιεράρχες, Γρηγόριος ο Θεολόγος, Μέγας Βασίλειος και Ιωάννης ο Χρυσόστομος καταδικάζουν την μετενσάρκωση.
Δυστυχώς, στην σημερινή Ελλάδα φαίνεται να κερδίζη έδαφος η ποικιλόμορφη προπαγάνδα των οπαδών της μετενσάρκωσης. Τελικά βλέπει κανείς να προκαλείται τέτοια σύγχυση, ώστε αρκετοί χριστιανοί ορθόδοξοι να δέχονται την μετενσάρκωση αγνοώντας τον παραλογισμό και το ασυμβίβαστό της με την ορθόδοξη πίστη.
Είναι γεγονός ότι, κατά βάθος, με την θεωρία της μετενσάρκωσης εκφράζεται ο πόθος για αθανασία και αιώνια ζωή. Είναι η έκφραση της αγωνίας μπροστά στον θάνατο. Είναι μία προσπάθεια, θα λέγαμε, να φανή ότι η ζωή με τον σωματικό θάνατο δεν χάνεται, αλλά συνεχίζει να υπάρχη, έστω σε άλλη μορφή, αλλά χωρίς να εκμηδενίζεται. Με τον απατηλό αυτό τρόπο η μετενσάρκωση υπόσχεται λύση σε όλα τα προβλήματα προσωπικά, κοινωνικά κλπ. Έτσι, δυστυχώς, παραπλανά και τον άνθρωπο που χωρίς Χριστό προσπαθεί να λύση τα σοβαρά υπαρξιακά του προβλήματα, όπως το πρόβλημα της αμαρτίας και του θανάτου.
Στην Ορθόδοξη Εκκλησία η πίστη στο γεγονός της Ενσαρκώσεως και στην συνέχεια της Αναστάσεως του Χριστού, έδωσε μια νέα προοπτική στον άνθρωπο και στην αγωνία του μπροστά στον θάνατο. Ο λόγος του Αποστόλου Παύλου είναι σαφής: “ει γαρ πιστεύομεν ότι ο Ιησούς απέθανε και ανέστη, ούτω και ο Θεός τους κοιμηθέντας δια του Ιησού άξει σύν αυτώ”, και “οι νεκροί εν Χριστώ αναστήσονται πρώτον… και ούτω πάντοτε σύν Κυρίω εσόμεθα”.
Η νίκη του Χριστού πάνω στον θάνατο με την Ανάστασή Του, “θανάτω θάνατον πατήσας”, έδωσε στον πεσμένο στην αμαρτία άνθρωπο την δυνατότητα να συσταυρωθή και να συναναστηθή με τον Χριστό. “Η Ανάσταση του Χριστού είναι η δική μας Ανάσταση, που είμαστε πεσμένοι στην αμαρτία”, αναφέρει ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος στις Κατηχήσεις του. Και συνεχίζει ο άγιος λέγοντας ότι Ανάσταση της ψυχής είναι η ένωση τελικά με τον Θεό, που είναι η πραγματικά αιώνια ζωή. Αυτό είναι το προσωπικό θαύμα κάθε Χριστιανού. Το να βιώνη εσωτερικά την Μυστική Ανάσταση του Χριστού, δηλαδή την δια της μετανοίας ανάσταση της νεκρωμένης από την αμαρτία ψυχής του.
Όσοι δεν γνωρίζουν τον Χριστόν σαν Θέανθρωπο και Σωτήρα τους, είναι οι άνθρωποι “οι λοιποί οι μη έχοντες ελπίδα” κατά τον Απόστολο Παύλο. Αυτοί είναι, δυστυχώς, εύκολα θύματα και στην θεωρία της μετενσάρκωσης, ψάχνοντας για κάποια ελπίδα. Την ελπίδα ότι τάχα η ζωή τους θα ανακυκλώνεται από σώμα σε σώμα μέχρι να καθαρθή για να σωθή. Αντίθετα, η Ορθόδοξη θεολογία δίδει στον άνθρωπο την προοπτική της σωτηρίας και της αιώνιας ζωής κοντά στον Θεό. Μιλάει για θέωση του ανθρώπου, για επαναφορά δηλαδή του πεσόντος, του αμαρτωλού, στο “κατ’ εικόνα Θεού και ομοίωσιν”. Η Ενσάρκωσις (Γέννησις), η Σταύρωσις και η Ανάστασις του Χριστού, πραγματοποιούν την επαναφορά του πεσόντος Αδάμ -και ολοκλήρου του ανθρωπίνου γένους- στην πορεία για την θέωση. Στην πορεία για “άφεσι αμαρτιών και ζωήν αιώνιον”. Με τον τρόπο αυτό δίνεται το αισιόδοξο πλέον καινούριο μήνυμα στον άνθρωπο “ότι μεταβεβήκαμεν εκ του θανάτου εις την ζωήν…” (Α’ Ιωάν. γ’, 4).
Το γεγονός της Αναστάσεως του Χριστού και οι συνέπειες του γεγονότος αυτού στον άνθρωπο είναι τέτοιας σημασίας, ώστε ο Απόστολος Παύλος να ομολογή ότι, εάν ο Χριστός δεν είχε αναστηθεί, θα ήταν μάταια η πίστη μας.
Απορριπτέα, απαράδεκτη και πλανεμένη διδασκαλία για τον Ορθόδοξο, η θεωρία της μετενσαρκώσεως. Υποτιμά το ανθρώπινο σώμα για το οποίο δεν κάνει λόγο, γιατί το θεωρεί φυλακή της ψυχής, ενώ η Ορθοδοξία ομιλεί για ανάσταση των νεκρών ψυχών και σωμάτων. Η θεωρία της μετενσαρκώσεως δέχεται ότι η ψυχή μπορεί να ενσαρκωθή σε ζώο, πράγμα απαράδεκτο για την διδασκαλία της Εκκλησίας, που πιστεύει την ψυχή ως πνοή του Θεού, λογική και όχι άλογη. Η θεωρία της μετενσάρκωσης αφαιρεί την υπευθυνότητα των πράξεων του ανθρώπου και τον αφήνει ασύδοτο στην ζωή του δίνοντας περιθώριο αλλαγής σε μια δεύτερη τάχα ευκαιρία που θα του δοθή όταν … μετενσαρκωθή σε ζώο. Η Εκκλησία όμως δέχεται την μετάνοια προ του θανάτου και θεωρεί καθένα άνθρωπο υπεύθυνο για τις πράξεις του, καλές ή κακές, σαν ξεχωριστό πρόσωπο. Βασικό επίσης είναι ότι στην αιρετική αυτή διδασκαλία θάνατος ονομάζεται μόνον ο σωματικός και αγνοείται παντελώς η διδασκαλία της Εκκλησίας κατά την οποία θάνατος κυρίως εννοείται ο χωρισμός της ψυχής από τον Θεό. Δηλαδή ο πνευματικός θάνατος. Έτσι δεχόμαστε ότι υπάρχει νέκρωση σωματική, που είναι πρόσκαιρη, αλλά και νέκρωση ψυχική, που είναι αιώνιος κόλασις.
Η ορθόδοξη άποψη για την παρούσα ζωή είναι αυτή που μας καλεί σε προσωπική υπεύθυνη πορεία για θέωση τώρα, βαδίζοντας πάνω στα ίχνη του από αγάπη για τον άνθρωπο ενσαρκωθέντος Υιού και Λόγου του Θεού, στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού, ο οποίος με την Ανάστασή Του, “συνεγείρει και ημάς πεσόντας τη αμαρτία”.