Στυλιανὸς Συρμόγλου
University of London (Visiting Professor of International Relations), University of Washington (Visiting Professor of International Relations) και Mass Media (Journalist / CEO & Managing Director)
Ἀπορεῖ κανεὶς μὲ πανεπιστημιακοὺς φιλολόγους ποὺ ἐξοστρακίζουν τὸν ἀρχαιοελληνικὸ λόγο ἀπὸ τὸ Γυμνάσιο. Καὶ βέβαια γύρω τους καὶ μπροστά τους ἁπλώνεται ὁ χῶρος τῆς Ἀνώτατης Ἐκπαίδευσης μὲ τὴν οἰκτρότατη, τὴν ὁρατὴ καὶ σὲ τυφλούς, ἀθλιότητά του, ποὺ ἔχει κατακουρελιάσει τὴν ἐπιστημονικὴ διδασκαλία καὶ σπουδὴ στὴ χώρα μας καὶ ἀπεργάζεται τὴν ἐπιστημονικὴ καὶ τεχνικὴ ἀποικιοποίησή της.
Τὶ θὰ γίνει μὲ τὰ ἀρχαῖα ἑλληνικὰ τῆς Παιδείας μας; Ἔχουν οἱ ἐξοστρακιστὲς συνειδητοποιήσει τὴ χρωκοπία τοῦ μαθήματος τοῦ ἀρχαίου ἑλληνικοῦ λόγου στὴ Μέση Ἐκπαίδευση ἀλλά καὶ τὴ μία ἔστω ἀπὸ τὶς συνέπειές της, τὴν ἀθλιότητα τῆς γλωσσικῆς ἀρχαιομάθειας τῶν φοιτητῶν καὶ τῶν ἀποφοίτων τῆς Φιλοσοφικῆς Σχολῆς;
Ἀπὸ τὴν ἄλλη πλευρά, ἔχετε σκεφτεῖ πόσο ὑποτιμήσαμε τὴν ἀξία τῆς γλώσσας; Σᾶς ἔχει προβληματίσει τὸ ἐξόφθαλμο γεγονὸς ὅτι χρησιμοποιοῦμε ἐλάχιστες λέξεις γιὰ νὰ ἐπικοινωνήσουμε καὶ νὰ ἐκφράσουμε τὰ συναισθήματά μας; Καὶ πόσοι ἀπὸ ἐμᾶς δὲν ἔχουν συλλάβει τὸν ἑαυτό τους νὰ ἀκοῦνε λέξεις τελείως ἄγνωστες ἢ κάποιοι νὰ εἰρωνεύονται ἀκούγοντας τοὺς ὀλίγους ποὺ χειρίζονται καλὰ τὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα;
Δὲν θὰ ἔπρεπε, γιατὶ ἡ γλῶσσα εἶναι ὁ ἱερὸς ναὸς τοῦ πνεύματος καὶ οἶκος τοῦ πολιτισμοῦ. Δίχως τὴ γλωσσικὴ ἀνάπτυξη θὰ ἦταν σχεδὸν ἀδύνατη κάθε ἀνθρώπινη ἐξέλιξη. Ἡ μετάβαση ἀπὸ τὴν προϊστορία στὴν ἱστορία συντελεῖται μὲ τὴν ἀνακάλυψη τῆς γραφῆς. Ἡ γραπτὴ γλῶσσα παρέσυρε τὸ μεσότοιχο ποὺ ὑπῆρξε ἀνάμεσα στοὺς προϊστορικοὺς λαοὺς καὶ τοὺς καινούργιους καιρούς. Ἐπέτρεψε τὴ διατήρηση τῶν γνώσεων καὶ βοήθησε, μὲ τὴ συγκρότηση ὀργανωμένου κράτους καὶ τὴν καλλιέργεια τῆς ἐπιστήμης, ὥστε νὰ σημειωθεῖ τὸ ἱστορικὸ ξεκίνημα καὶ ἀπάμβλυνε τὴν ἀδυσώπητη τραγικότητα τῆς παροδικότητας.
Ἡ γλῶσσα δὲν εἶναι μόνον ὄργανο ἐπικοινωνίας, ἕνα ἁπλὸ μέσο συνεννόησης στὴν ὑπηρεσία τῶν καθημερινῶν ἀναγκῶν, ἀλλὰ τὸ σπουδαιότερο ἐκφραστικὸ μέσο τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς. Κατὰ τὸν ὁρισμὸ τοῦ W.Humboldt, ἡ γλῶσσα εἶναι καὶ ὑπερατομικὸ ἔργο καὶ προσωπικὴ δημιουργία. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι εἶναι καὶ ὄργανο γιὰ ἐξωτερίκευση τῶν σκέψεων καὶ τρόπος γιὰ τὴν κατανόηση τῆς ψυχικῆς ζωῆς τῆς ὁλότητας καὶ τοῦ κάθε ἀνθρώπου χωριστά. Ὅσοι εἶναι ἀστόχαστοι, νομίζουν ὅτι ἡ γλῶσσα εἶναι μιὰ ἁπλὴ τεχνική, ἕνας μηχανισμὸς ἔκφρασης ἢ ἕνα ἔνδυμα τῆς σκέψης. Ὅμως ἡ γλῶσσα εἶναι ἡ ἴδια ἡ σκέψη. Εἶναι, κυρίως, μιὰ πνευματικὴ λειτουργία, μιὰ δύναμη μορφοποιοῦσα τὸν κόσμο, σημασιολογοῦσα τὰ ὄντα, συντάσσουσα καὶ διακρίνουσα τὰ ἀντικείμενα,
ἀποκαλύπτουσα τὸ Εἶναι.
Ἡ γλῶσσα εἶναι πνεῦμα καὶ συγχρόνως φορέας τοῦ πνεύματος, ἀξία ἡ ἴδια καὶ μαζὶ φορέας ὅλων τῶν ἀξιῶν τοῦ πολιτισμοῦ. Οἱ ποικίλοι τρόποι ἔκφρασης πηγάζουν ἀπὸ τοὺς ἀντίστοιχους τρόπους τοῦ σκέπτεσθαι. Τοῦτο φανερώνει πὼς οἱ βαθύτερες ρίζες τῆς γλώσσας βρίσκονται στὸ συνειδέναι τοῦ ἀνθρώπου, εἶναι κομμάτι τοῦ συνειδέναι, προέκταση τῆς συνείδησής του. Ἀκριβὴς καὶ σαφὴς σκέψη, ἀκριβὴς καὶ σαφὴς διατύπωση καὶ ὁμιλία. Ἡ ὁμιλία, ὁ λόγος εἶναι ἀρχικὰ ἐνδιάθετος ἐσωτερικός. Ὁ ἐσωτερικὸς λόγος, ποὺ εἶναι ἡ ἀρχέγονη μορφὴ λόγου, ἐξωτερικεύεται. Ἔτσι γίνεται προφορικὸς καὶ διατυπώνεται, παρίσταται, ἐξεικονίζεται. Ὁ λόγος πάλι σημαίνει καὶ ὁμιλία καὶ νόημα, ἀλλὰ καὶ σχέση τῶν πραγμάτων. Αὐτὴν τὴ σχέση συλλαμβάνει ὁ λόγος, ὁ νοῦς καὶ τὴν ἀποδίδει γραπτὰ ἢ προφορικὰ μὲ τὴ γλῶσσα.
Ἡ γλῶσσα τῶν πνευματικὰ ὑποανάπτυκτων λαῶν εἶναι φτωχή, ὅπως φτωχὴ εἶναι καὶ ἡ νόησή τους. Πλούσιο ἐκφραστικὸ ὄργανο ἔχουν λαοὶ μὲ ὑψηλὸ δείκτη πολιτισμοῦ. Ὁ ἑλληνικὸς λαὸς ἔχει τὴν πλέον μακραίωνη, πολύκλαδη καὶ γόνιμη πολιτιστικὴ παράδοση. Ἡ ἑλληνικὴ γλῶσσα εἶναι ἕνας ἀπὸ τοὺς θαλεροὺς κλάδους τῆς παράδοσης, ἑνιαῖος, ἐξελισσόμενος, καρπερὸς καὶ ἀκατάλυτος ἀπὸ τὸν καιρὸ τοῦ Ὁμήρου.
Ἡ γλῶσσα ἔχει τὰ φυσιολογικά, ψυχολογικὰ καὶ κοινωνικά της στοιχεῖα. Τὰ φυσιολγικὰ στοιχεῖα ἀποτελοῦν τὸ ἔδαφος, ἀπὸ τὸ ὁποῖο φύεται καὶ ἀναπτύσσεται ἡ γλῶσσα. Τὸ πλούσιο φωνητικὸ σύστημα μὲ τὴν ἐκπνοή, τὴ φώνηση καὶ τὴν ἄρθρωση ἔχει πλήρη ὀργάνωση καὶ τέλεια κατασκευή. Τὰ ψυχολογικὰ στοιχεῖα τῆς γλώσσας ἀρχίζουν ἀπὸ τὸν ἁπλὸ συμβολισμὸ καὶ τὴ μίμηση καὶ προχωροῦν ἕως τὶς μορφὲς ἐκεῖνες τῶν μεταφορῶν, μὲ τὶς ὁποῖες δημιουργοῦνται νέες γλωσσικὲς ἀποχρώσεις. Ἡ μίμηση τῶν φωνῶν, ἡ μίμηση τῶν πράξεων ὁδηγεῖ στὴν ὀνοματοποιία, ἐνῶ ἡ ἀναλογία, ὁ ἀνθρωπομορφισμὸς καὶ ἡ προσωποποιία εἶναι πηγὲς σχηματισμοῦ πολλῶν νέων λέξεων καὶ ἐμπλουτισμοῦ τῆς γλώσσας.
Τὰ κοινωνικὰ στοιχεῖα τῆς γλώσσας τὴ μετασχηματίζουν καὶ τὴν εὐρύνουν διαρκῶς. Οἱ ἀνάγκες τοῦ ἀνθρώπου αὐξάνουν καὶ οἱ σχέσεις γίνονται ὁλοένα καὶ πιὸ περίπλοκες. Τὰ γλωσσικὰ σύμβολα δὲν ἐπαρκοῦν γιὰ νὰ ἱκανοποιήσουν αὐτὲς τὶς ἀνάγκες καὶ νὰ ἐκφράσουν τὸ πνευματικὸ περιεχόμενο αὐτῶν τῶν σχέσεων, ὅταν μάλιστα καὶ οἱ πτυχὲς τοῦ ψυχικοῦ κόσμου ἐπιτείνονται. Ἔτσι προκύπτει τὸ πλῆθος τῶν συνωνύμων.
Ἡ ἐξέλιξη τῆς γλώσσας τοῦ ἀνθρώπου διέρχεται ἀπὸ διάφορα στάδια. Κανένα ὅμως ἀπὸ αὐτά, ὅσο τέλειο, δὲν εἶναι τὸ τελικό. Χρειάζεται ἐργώδης προσπάθεια καὶ συνεχὴς καλλιέργεια, γιὰ νὰ μπορέσει νὰ φτάσει τὸ ἄτομο σὲ γλωσσικὴ ἀρτίωση. Τὸ ἴδιο συμβαίνει καὶ μὲ τὴ γλῶσσα ἑνὸς ἔθνους καὶ ἑνὸς λαοῦ. Πολυαίωνη ἱστορικὴ πορεία λαξεύει τὸ ἄγαλμα τῆς γλώσσας του. Τοῦτο τὸ ἄγαλμα, οἱ πνευματικὰ καλλιεργημένοι λαοὶ τὸ σέβονται καὶ τὸ εἰσάγουν ὡς ἐφέστιο στὸ ἱερὸ βῆμα τῆς ψυχῆς τους καὶ τῆς ἐθνικῆς τους ζωῆς.
Καὶ ἐμεῖς; Ἐμεῖς ρίχνουμε τὴν τετράπαχη ἀδιαφορία μας πάνω στὸ σῶμα τῆς γλώσσας μας καὶ ἀσελγοῦμε ἢ γινόμαστε παθητικοὶ θεατὲς τῆς καταστροφῆς της ἢ καὶ ἀθύρματα ἐπιτηδείων, συνήθως ἀνιστόρητων καὶ ἀνερμάτιστων, ποὺ θέλουν νὰ μᾶς ἀποπροσανατολίσουν ἀπὸ τὴν μοναδικὴ ἀλήθεια μας, τὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ γλῶσσα, ποὺ πιστοποιεῖ τὸ εὖρος τοῦ πολιτισμοῦ μας!..
Καὶ ἡ θλιβερὴ κατάσταση, στὴν ὁποία περιῆλθε ἡ γλῶσσα μας, δὲν ὀφείλεται σὲ λόγους γραμματολογικοὺς ἀλλὰ κοινωνιολογικούς. Ὁρισμένες ἡγετικὲς πολιτικὲς ὁμάδες θέλησαν νὰ θεμελιώσουν τὴν ἐπιθυμία τους γιὰ ἐξουσία ἐπάνω σὲ μιὰ δική τους μυθολογία, ποὺ νὰ τοὺς νομιμοποιεῖ ὄχι μόνο τυπικά, μὲ τὴν κατάκτηση τῆς πλειοψηφίας, ἀλλὰ καὶ ἠθικὰ καὶ πνευματικά. Ἡ πρόθεσή τους ἦταν σωστή, καθόσον ὅλες οἱ ἐξουσίες περικαλύπτονται ἀπὸ τὴ χλαμύδα τοῦ μύθου, γιὰ νὰ μὴ φαίνεται ἡ γύμνια τους. Ἡ διαστρέβλωση τῆς γλώσσας στὶς μέρες μας ὀφείλεται ἐν πολλοῖς σ’ αὐτὴ τὴν ἀνόργανη μυθολογία, ποὺ προσπαθοῦν νὰ κατασκευάσουν καὶ ποὺ θέλουν νὰ ἐκφράσουν μὲ ἀντίστοιχα ἀνόργανη γλῶσσα.
Σὲ μιὰ κοινωνία βέβαια ποὺ ἐν τέλει μένει ἐλεύθερη, τὰ ἀνόργανα ἐπιθέματα θὰ ἀπορριφθοῦν. Μέσα ὅμως στὴ σύγχυση, ὁρισμένα ράκη ψεύτικου μύθου παραμένουν. Καὶ τέτοια εἶναι τὸ μῖσος κατὰ τῆς διδασκαλίας τῶν ἀρχαίων ἑλληνικῶν καὶ παλαιότερα τῆς καθαρεύουσας. Τὸ μῖσος αὐτὸ δὲν εἶναι γραμματολογικὸ ἀλλὰ πολιτικό. Ἐξυπηρετεῖ τὰ τελευταῖα τριάντα χρόνια στὸν ἑλλαδικὸ χῶρο τὶς ἡγετικὲς ὁμάδες, οἱ ὁποῖες ἐξυφαίνουν τὴ δική τους ἐξουσιαστικὴ μυθολογία.
Μέσα ὅμως σὲ μιὰ ὀργανική, ἀναπτυσσόμενη κοινωνία τῶν ἄστεων, καὶ αὐτὴ εἶναι ἡ κοινωνία τῶν ἡμερῶν μας, θὰ γίνει, ἐλπίζω, ἀντιληπτὸ πὼς δὲν μπορεῖ ἡ κοινὴ ἀστικὴ γλῶσσα νὰ προκόψει, ἂν δὲν συνδεθεῖ δημιουργικὰ μὲ τὴν ἀρχαία γλῶσσα. Ἀπὸ ἐκεῖ θὰ πάρει ἰκμάδα ζωῆς, βάθος, πλάτος, παντοῖο πλουτισμό. Πολὺ περισσότερο, ὅταν καὶ στὴν μακρινὴ Τόγκα, ἕνα νησὶ στὸ ἀρχιπέλαγος τῆς Πολυνησίας, στὸν Νότιο Εἰρηνικό, στὴ μικρὴ πρωτεύουσά του, τὴ Νούκου Ἀλόφα, λειτουργεῖ καὶ ἀναπτύσσεται συνεχῶς τὸ Ἰνστιτοῦτο “ATHENISI”, ἕνα μικρὸ πανεπιστήμιο, ὅπου διδάσκονται τὰ κλασσικὰ γράμματα καὶ ἡ ἀρχαία ἑλληνικὴ γλῶσσα…
www.madatoforos.com