«Παιδί μου, Τίτε, αὐτά τά λόγια εἶναι ἀληθινά καί θέλω νά τά βεβαιώνεις μέ τήν προσωπική σου μαρτυρία, ὥστε ὅσοι ἔχουν πιστέψει στόν Θεό νά φροντίζουν νά πρωτοστατοῦν σέ καλά ἔργα. Αὐτά εἶναι τά καλά καί τά χρήσιμα στούς ἀνθρώπους.
Ἀπό τό ἄλλο μέρος, νά ἀποφεύγεις τίς ἀνόητες ἀναζητήσεις γιά γενεαλογικούς καταλόγους, τίς φιλονικίες καί τίς διαμάχες γύρω ἀπό τίς διατάξεις τοῦ ἰουδαϊκοῦ νόμου, γιατί ὅλα αὐτά εἶναι ἀνώφελα καί μάταια.
Τόν ἄνθρωπο πού ἀκολουθεῖ πλανερές διδασκαλίες συμβούλεψέ τον μία δύο φορές, κι ἄν δέν ἀκούσει ἄφησέ τον, μέ τή βεβαιότητα πώς αὐτός ἔχει πιά διαστραφεῖ καί ἁμαρτάνει, καταδικάζοντας ἔτσι ὁ ἴδιος τόν ἑαυτό του.
Ὅταν θά σοῦ στείλω τόν Ἀρτεμᾶ ἤ τόν Τυχικό, ἔλα τό συντομότερο νά μέ συναντήσεις στή Νικόπολη, γιατί ἐκεῖ ἀποφάσισα νά περάσω τό χειμώνα. Τόν Ζηνᾶ τόν νομικό καί τόν Ἀπολλώ, νά τούς ἐφοδιάσεις πλουσιοπάροχα μέ ὅ,τι χρειάζονται γιά τό ταξίδι τους, ὥστε νά μήν τούς λείψει τίποτα. Ἄς μαθαίνουν καί οἱ δικοί μας νά πρωτοστατοῦν σέ καλά ἔργα, γιά ν’ ἀντιμετωπίζουν τίς ἐπείγουσες ὑλικές ἀνάγκες, ὥστε ἡ ζωή τους νά μήν εἶναι ἄκαρπη.
Σέ χαιρετοῦν ὅλοι ὅσοι εἶναι μαζί μου. Χαιρέτησε τούς πιστούς πού μᾶς ἀγαποῦν. Ἡ χάρη νά εἶναι μαζί μέ ὅλους σας. Ἀμήν».
Τό κύριο χαρακτηριστικό τοῦ χριστιανοῦ, ὅπως ἀναδύεται ἀπό τήν περικοπή αὐτή, εἶναι ἡ καρποφορία, τά καλά ἔργα, ἐνῶ οἱ διαμάχες καί οἱ ἀνωφελεῖς καί ἀνόητες συζητήσεις παρουσιάζονται σάν δεῖγμα ἀρρωστημένου χριστιανοῦ. Ἔτσι ὁ Ἀπόστολος μᾶς δίνει μία θεολογική θεμελίωση τῆς χριστιανικῆς πρακτικῆς ζωῆς καί μᾶς προσδιορίζει τή σημασία τῆς ἀγαθοεργίας. Χριστιανός ἄκαρπος δέν μπορεῖ νά ὑπάρχει οὔτε σάν ἔκφραση οὔτε σάν πραγματικότητα, κι ἄν ὑπάρχει ἀποτελεῖ φαινόμενο ἀπογοητευτικό καί δυσάρεστο, καί πρέπει νά μᾶς ἐμβάλει σέ ἀνησυχία σάν σύμπτωμα μιᾶς ἐκ τῶν βαρυτέρων ἀσθενειῶν τοῦ Χριστιανισμοῦ. Γιατί πράγματι ἡ ἀκαρπία σημαίνει διάσπαση τῆς κοινωνίας τοῦ χριστιανοῦ μέ τόν Θεό ἀπό τή μία μεριά καί μέ τόν συνάνθρωπό του ἀπό τήν ἄλλη. Δέν εἶναι μάλιστα στήν προκείμενη περίπτωση παράξενο τό ὅτι ἡ ἀπουσία ὠφελίμων ἔργων συνοδεύεται ἀπό μία διάθεση ἀνωφελῶν συζητήσεων, θεολογικῶν διαμαχῶν καί ἐκκλησιαστικῆς κριτικῆς.
Τά καλά ἔργα φανερώνουν ὑγεία καί φυσιολογική κατάσταση τοῦ χριστιανοῦ πού ζεῖ ἔντονα τήν ἰδιότητά του αὐτή καί βρίσκεται σέ διαρκῆ κοινωνία μέ τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, πού ζεῖ ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι.
Ἐδῶ μιὰ καί μιλᾶμε γιά τά καλά ἔργα, κι ἐπειδή ὑπάρχει μία κάποια παρανόηση σέ ὁρισμένους χριστιανούς, εἶναι ἀπαραίτητη ἡ ἀκόλουθη διευκρίνιση πού συνάγεται ἀπό τή σωστή μελέτη τῆς Καινῆς Διαθήκης. Ἀκοῦμε ἤ βλέπουμε πολλούς χριστιανούς νά ἐπιδίδονται πυρετωδῶς στήν ἐπιτέλεση ἀγαθῶν ἔργων, λέγοντας ὅτι τά κάνουν αὐτά γιά νά σωθοῦν. Πρέπει νά γνωρίζουμε ὅμως ὅτι τά καλά ἔργα δέν εἶναι ἡ προϋπόθεση τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου ἀλλά ὁ καρπός της. Δέν κάνει δηλ. ὁ χριστιανός καλά ἔργα γιά νά σωθεῖ ἀλλά γιατί σώθηκε. Θά ἀποτελοῦσε ὑπερτίμηση τῆς σπουδαιότητας τοῦ ἀνθρώπου ἄν σωζόταν μέ τά ἔργα του, ὅπως δίδασκε ὁ Μωσαϊκός Νόμος. Ἡ σωτηρία του εἶναι ἔργο τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, πού ἀποκορύφωμά της εἶναι ὁ θάνατος τοῦ Υἱοῦ Του στόν Σταυρό. Τά ἔργα τοῦ ἀνθρώπου δέν εἶναι παρά ὁ καρπός τῆς εὐγνωμοσύνης του γι’ αὐτήν τή δωρεά. Ὁ χριστιανός πού ἔχει ἐπίγνωση τῆς σωτηρίας του, εἴτε τῆς τωρινῆς μέσα στήν Ἐκκλησία, εἴτε τῆς μελλοντικῆς στόν νέο κόσμο τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ, δέν μπορεῖ νά μένει ἀργός καί ἄκαρπος, ἀλλά πάντα βρίσκει τρόπους νά διοχετεύει πρός τούς ἄλλους ἀδελφούς τό πλεόνασμα τῆς ἀγάπης του, δείχνοντας ἔτσι τήν εὐγνωμοσύνη του πρός τόν Σωτήρα Θεό.
Ἄνθρωποι ὄχι τῶν ἄσκοπων συζητήσεων ἀλλά τῶν καλῶν ἔργων, τῶν ἔργων τῆς ἀγάπης, ἦταν καί οἱ ἅγιοι Πατέρες ὄχι μόνο τῆς Ζ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, πού τιμᾶ σήμερα τή μνήμη τους ἡ Ἐκκλησία μας, ἀλλά καί ὅλοι οἱ ἅγιοι Πατέρες, πού τούς προβάλλει ἡ Ἐκκλησία στούς χριστιανούς, καλώντας τους νά γίνουν ὄχι μόνο θαυμαστές ἀλλά καί μιμητές τῶν ἔργων τους.
Ἡ παραβολὴ τοῦ Σπορέα, ἕνα ἀφυπνιστικὸ προσκλητήριο πρὸς αὐτοκριτικὴ καὶ αὐτογνωσία
Πολλὲς φορὲς ἀναρωτιοῦνται οἱ ἄνθρωποι καὶ ἀποροῦν γιὰ τὴ φαινομενικὴ ἀποτυχία τοῦ Χριστιανισμοῦ μέσα στὸν κόσμο ποὺ παρατηρεῖται ἀλλοῦ σὲ μικρὴ καὶ ἀλλοῦ σὲ μεγαλύτερη ἔκταση. Δὲν θὰ ἔπρεπε, ὕστερα ἀπὸ τὸ λυτρωτικὸ ἔργο τοῦ Χριστοῦ μέσα σ’ ἕναν ἀφιλόξενο κόσμο καὶ ἐν συνέχειᾳ τῶν μαθητῶν του μέσα στὴν οἰκουμένη καὶ κυρίως ὕστερα ἀπὸ προσπάθειες καὶ πειραματισμοὺς τόσων αἰώνων, νὰ βλέπαμε σήμερα μία μεγαλύτερη ἐπίδραση τοῦ Χριστιανισμοῦ μέσα στὴν ἀνθρωπότητα καὶ μία πιὸ ἐνθαρρυντικὴ ἐφαρμογή του; Τὴν ἀπάντηση στὸ ἐρώτημα αὐτὸ μᾶς δίνει ἡ παραβολὴ τῆς Δ΄ Κυριακῆς τοῦ Λουκᾶ, στὴν ὅποια γίνεται λόγος γιὰ ἕνα σπορέα ποὺ τὸ ἔργο του δὲν ἀπέδωσε παντοῦ τὸν ἴδιο καρπό.
Τὸ ἔργο τοῦ σπορέα δὲν ὑπῆρξε ἐλαττωματικό. Οὔτε ὁ σπόρος χαλασμένος. Σκορπίστηκε παντοῦ πλουσιοπάροχα μὲ τὴν ἀφθονία ποὺ διακρίνει τὸν Θεό, τὸ χορηγὸ κάθε ἀγαθοῦ· κι ἀκόμη σκορπίσθηκε χωρὶς διακρίσεις ἢ προτιμήσεις. Ὡστόσο τὸ ἀποτέλεσμα δὲν ἦταν ἀνάλογο πρὸς τὴ γενναιοδωρία τῆς σπορᾶς. Ἐνῶ ὁ σπόρος δόθηκε πλούσια καὶ χωρὶς διακρίσεις, δὲν ἔγινε παντοῦ δεκτὸς μὲ τὸν ἴδιο τρόπο, τὴν ἴδια προθυμία, τὴν ἴδια ἀνταπόκριση. Ἔτσι, τὸ ἀποτέλεσμα δὲν ἦταν παντοῦ τὸ ἴδιο ἀλλ’ ἀνάλογο μὲ τὴ δεκτικότητα καὶ ἀποδοτικότητα τῆς γῆς ποὺ τὸν δέχθηκε.
Κι ἀκόμη πρέπει νὰ παρατηρήσουμε τὰ ἑξῆς: Πρῶτα-πρῶτα οἱ τρεῖς περιπτώσεις ἀποτυχίας τῆς σπορᾶς δὲν σημαίνουν τοπικὴ ἀναλογία σὲ σχέση πρὸς τὴν ὅλη ἐπιφάνεια τῆς γῆς σὲ τρόπο ὥστε νὰ πεῖ κανεὶς ὅτι κατὰ τὰ τρία τέταρτα τὸ ἔργο τῆς σπορᾶς ἀπέτυχε καὶ καρποφόρησε μόνο στὸ ἕνα τέταρτο· ἁπλῶς περιγράφονται ὁρισμένοι λόγοι ἀποτυχίας ποὺ πρέπει νὰ βάλουν σὲ σκέψεις τὸν ἀκροατὴ ὡς πρὸς τὴν τοποθέτηση τοῦ ἑαυτοῦ του. Καὶ ἔπειτα, κάνει ἐντύπωση ἡ τεράστια καὶ θαυμαστὴ ἐπιτυχία τῆς τέταρτης περιπτώσεως: ἡ καλὴ γῆ ἀποδίδει καρπὸν «ἑκατονταπλασίονα», δηλ. ἑκατὸ φορὲς περισσότερο ἀπὸ ὅ,τι θὰ περίμενε κανεὶς σὲ μία κανονικὴ καρποφορία. Συχνὰ εἴμαστε ἕτοιμοι νὰ τονίσουμε τὴν ἀποτυχία τοῦ Χριστιανισμοῦ σὲ ὁρισμένες περιπτώσεις, ξεχνώντας τοὺς λόγους ποὺ τὴν προκάλεσαν καὶ κυρίως ξεχνώντας ὅτι σὲ ἄλλες περιπτώσεις ἡ ἐπιτυχία του ὑπῆρξε ἀξιοθαύμαστη καὶ πάνω ἀπὸ κάθε μέτρο καὶ κάθε προσδοκία.
Στὸ ἀπαισιόδοξο, πλὴν ὅμως πραγματικό, ἐρώτημα μὲ τὸ ὁποῖο ἀρχίσαμε, ἡ παραβολὴ αὐτὴ δίνει τὴν ἑξῆς ἀπάντηση:
Ἐὰν ὁ σπόρος τοῦ Χριστιανισμοῦ δὲν βλάστησε παντοῦ, ἂς μὴν ἀναζητοῦμε τὴν αἰτία οὔτε στὶς διαθέσεις τοῦ σπορέα οὔτε στὴν ποιότητα τοῦ σπόρου, ἀλλ’ ἂς στραφοῦμε ἀλλοῦ, στὸ εἶδος τοῦ ἀγροῦ ποὺ δέχτηκε τὸ σπόρο, στὸν τρόπο ποὺ ἀνταποκρίθηκαν οἱ ἄνθρωποι στὸ Εὐαγγέλιο τοῦ Χριστοῦ, στὴν ποιότητα τῆς γῆς ποὺ ἀντιπροσωπεύει ὁ καθένας μας.
Οἱ τρεῖς κατηγορίες ἄγονου ἐδάφους ποὺ περιγράφονται στὸ κείμενό μας εἶναι δυνατὸ νὰ βρεθοῦν σὲ πολλὲς ἐκφάνσεις τῆς ζωῆς τοῦ καθενός μας. Ἄλλοτε ἀπὸ ἀμέλεια, ἄλλοτε ἀπὸ ἐπιπόλαιη καὶ χωρὶς βαθιὲς ρίζες ἀντιμετώπιση οὐσιαστικῶν πραγμάτων ποὺ σχετίζονται μὲ τὴν ἴδια τὴ ζωή μας, ἄλλοτε ἀπὸ ἀδυναμία νὰ ἀντισταθοῦμε στὴν εὐχαρίστηση τῆς στιγμῆς ἐμποδίζουμε τὴν καρποφορία τοῦ θείου λόγου μέσα μας.
Ἡ παραβολὴ αὐτὴ ἀποτελεῖ ἕνα ἀφυπνιστικὸ προσκλητήριο πρὸς αὐτοέλεγχο, αὐτοκριτικὴ καὶ αὐτογνωσία. Ἐνῶ ἐμεῖς ἀπὸ τὴ μιὰ μεριὰ εἴμαστε ἕτοιμοι νὰ διαπιστώσουμε ὅτι ὁ Χριστιανισμὸς φαίνεται νὰ ἀπέτυχε σὲ πολλοὺς ἀνθρώπους, νὰ ἐπιρρίψουμε τὴν εὐθύνη σ’ αὐτοὺς ποὺ κακῶς τὸν ἐκπροσωποῦν, νὰ κατακρίνουμε θεσμοὺς καὶ πρόσωπα, ἡ παραβολὴ ἀπὸ τὴν ἄλλη μεριὰ ἐφιστᾶ τὴν προσοχή μας στὸ ἔδαφος ποὺ ἐκπροσωπεῖ ὁ καθένας μας γιὰ τὸ σπόρο τοῦ θείου λόγου. Πέρα δὲ ἀπὸ αὐτὴν τὴν αὐτοεξέταση, μᾶς μεταδίδει κι ἕναν τόνο αἰσιοδοξίας: παρὰ τὴν ἀποτυχία ὁρισμένων περιπτώσεων, ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ τελικὰ καρποφορεῖ καὶ μάλιστα μὲ τρόπο ἐκπληκτικὸ καὶ θαυμαστό, ἀποδίδοντας καρπὸ ἑκατὸ φορὲς περισσότερο ἀπὸ τὸ κανονικό. Γιὰ τὸ ἂν βρίσκεται ὁ ἄνθρωπος ὄχι στὴν καρποφόρα γῆ ἀλλὰ στὸ πετρῶδες καὶ ἄγονο ἔδαφος δὲν μπορεῖ νὰ κατηγορήσει κανέναν ἄλλον παρὰ μόνο τὸν ἑαυτό του.