Για σωστή προβολή της σελίδας κατεβάστε την πολυτονική γραμματοσειρά Palatino Linotype (1 ΜΒ)
Περὶ θεωρίας καὶ πὼς θεωροῦν οἱ ἄξιοι
(απόσπασμα από το βιβλίο “Γέρων Ιωσήφ ο Ησυχαστής”
Γέροντος Ιωσήφ Βατοπαιδινού)
Ὁ Θεὸς φῶς ἐστι καὶ σκοτία ἐν Αὐτῷ οὐκ ἔστιν οὐδεμία». Κάθε ἀληθινὴ θεωρία δὲν εἶναι παρὰ θεία καὶ ἑπομένως ἄκτιστη ἐνέργεια. Τὸ πώς, πότε καὶ μὲ ποιὰ ἔνταση γίνεται, δὲν ἐξαρτᾶται ποτὲ ἀπὸ τὴν ἀνθρώπινη πρωτοβουλία. Ἔτσι ἀποδεικνύεται ἡ πλάνη ἐκείνων ποὺ στηρίζονται ἰδίως στὶς ἐξωτερικὲς αἰσθήσεις καὶ τὴν φαντασία. Ὅποιος προσεύχεται μὲ καθαρὸ νοῦ καὶ καρδιὰ περιλάμπεται συνήθως κατὰ τὴν ὥρα τῆς προσευχῆς – χωρὶς ὁ ἴδιος νὰ τὸ ἔχει προγραμματίσει – ἀπὸ ἄυλο, ἄκτιστο φῶς, λεπτὸ καὶ λευκότατο, ποὺ πλημμυρίζει ὁλόκληρο τὸν ἄνθρωπο ἐσωτερικὰ καὶ ἐξωτερικά. Αὐτὸ τὸ φῶς τὸν μεταμορφώνει καὶ τὸν μετασχηματίζει στὴν δική του ὑπερφυσικὴ λεπτότητα, ὅποτε δὲν αἰσθάνεται οὔτε βάρος, οὔτε πάχος, οὔτε κανένα ἀδιάβλητο πάθος. Ἔπειτα ἁρπάζει τὸν νοῦ τοῦ ὅπου ἡ θεία Χάρις θελήσει ἐνῶ δὲν λειτουργοῦν οὔτε οἱ αἰσθήσεις οὔτε ὁ νοῦς ποὺ ἀκολουθεῖ αὐτὴν τὴν πορεία τοῦ ἁγίου φωτός. Θαυμάζει, ἐκπλήσσεται καὶ ἂν χρειαστεῖ νὰ πληροφορηθεῖ κάτι, τὸ ἐπινοεῖ ἐκείνη τὴν ὥρα γιὰ τὴν ἀνάγκη ποὺ προέκυψε καὶ ὄχι ἐκ τῶν προτέρων. Ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ κατακλύζει τὴν αἴσθησή Του καὶ ψηλαφεῖ καὶ κρατεῖ τὸν ἀκράτητο.
Μᾶς ἔλεγε ὁ Γέροντας «ὅτι καὶ ἂν ἐπιχειρήσει νὰ περιγράψει ὅποιος ζεῖ αὐτὲς τὶς ἐμπειρίες, εἶναι πάντοτε σκιῶδες καὶ ἀμυδρό. Δὲν εἶναι τὸ ἴδιο τὸ γεγονὸς ἀλλὰ κάποια περιγραφή του. Δὲν εἶναι οὔτε ἐσωτερικὸ οὔτε ἐξωτερικό! Τότε τί εἶναι; Εἶναι ὑπέρλογο, ὑπερούσιο, ἀσύλληπτο, καὶ τόσο μόνο μπορεῖ νὰ χωρέσει στὸν ἀνθρώπινο νοῦ, ὅσο αὐτὸ τὸ ἴδιο τὸν πλαταίνει. Ἀλλὰ καὶ οἱ ἐνέργειές του δὲν εἶναι ἴδιες στὰ διάφορα πρόσωπα οὔτε ἀκόμα καὶ στὸ ἴδιο πρόσωπο, ὅταν ἐνεργεῖ σὲ διαφορετικὲς στιγμές. Ἄλλοτε φαίνεται ὡς φῶς, ἄλλοτε γίνεται γνώση, ἄλλοτε πληροφορία γιὰ ἀπορίες γνωστὲς ἢ ἄγνωστες. Ἄλλοτε πληροφορεῖ μὲ αἴσθηση ἐσωτερικῆς φωνῆς καὶ ἄλλοτε μορφοποιεῖ σὲ εἰκόνες καὶ παραστάσεις αὐτὸ ποὺ θέλει νὰ ἀποκαλύψει. Ἡ γενικὴ περιγραφή, ποὺ μπορεῖ νὰ δώσει κάποιος, εἶναι τὸ ἄγνωστο, τὸ ἀσύλληπτο, γιατί οἱ πληροφορίες ποὺ δίνει εἶναι ἀνέκφραστες καὶ μόνο σὲ ὅσους «ἔπαθαν» ἡ «πάσχουν» αὐτὰ εἶναι γνωστές.
Ὅταν ἐπιμέναμε νὰ μᾶς συγκρίνει τὸ θεῖο φῶς μὲ τὸ φῶς αὐτοῦ τοῦ κόσμου, ἀπαντοῦσε: «αὐτὸ μόνο σας λέω. Τὸ φῶς αὐτοῦ τοῦ κόσμου κατὰ τὴν ὥρα ποὺ μεσουρανεῖ ὁ ἥλιος εἶναι σκότος μπροστὰ στὸ θεῖο ἐκεῖνο φῶς. Τὸ παράδοξο εἶναι, πὼς γίνεται αὐτὴ ἡ κοινωνία καὶ ἕνωση τοῦ Ἀπείρου καὶ Ἀκτίστου μὲ τὸν κτιστὸ καὶ πεπερασμένο ἄνθρωπο, ποὺ διαμέσου τῆς ἐνέργειας αὐτῆς μεταβάλλεται πραγματικὰ σὲ θεὸ καὶ υἱὸ τοῦ Ὑψίστου. Τότε ὁ ἄνθρωπος αἰσθάνεται καὶ πληροφορεῖται στὸ σύνολο τῆς ὑπάρξεώς του ὅτι εἶναι εἰκόνα καὶ ὁμοίωση αὐτοῦ τοῦ Θεοῦ. Κάθε τοπικὸς καὶ χρονικὸς περιορισμὸς τοὺς σώματος ἐξαφανίζεται. Ὁ ἄνθρωπος βγαίνει ἔξω ἀπὸ κάθε χῶρο καὶ τόπο καὶ μέσα σὲ ἀπόλυτη εἰρήνη αἰσθάνεται ὅποιος μὲ τὸν Θεό, στὶς ἐνέργειες τοῦ Ὁποίου μετέχει. Ἔτσι καταλαβαίνει ὅτι καὶ αὐτὸς εἶναι θεὸς κατὰ Χάρη, χωρὶς νὰ γνωρίζει πὼς ἢ πόσο. Ἀγνοεῖ τὴν προηγούμενη καταγωγὴ καὶ πείρα του, καὶ γνωρίζει μόνο τὸν Θεὸ «ὅτι χρηστός ἐστι». Δὲν ἀπορεῖ, δὲν ξενίζεται, δὲν ἐρευνᾶ, ἀλλὰ μετέχει ὁλοκληρωτικὰ σὲ μία ἀπέραντη πανευτυχία, ποὺ δὲν τοῦ φαίνεται ξένη, ἀλλὰ σὰν κάτι δικό του καὶ φυσικό. Ἡ αἴσθηση αὐτὴ δὲν εἶναι πάντοτε ἡ ἴδια. Σὲ ἄλλες θεωρίες βλέπουν καὶ αἰσθάνονται αὐτὰ μόνο κατὰ ἕνα μέρος, ὁδηγοῦνται ὅμως σὲ κάποιον ἄλλο σκοπό, ποὺ ἡ θεία Χάρις εὐδοκεῖ γιὰ στήριγμα ἢ παρηγοριά.
Ἡ πραγματικὴ θεωρία προκαλεῖ τέτοια λησμοσύνη τοῦ κτιστοῦ καὶ προσωρινοῦ κόσμου, καὶ φανερώνει μόνο τὰ ὑπερφυσικὰ μυστήρια τῆς αἰώνιας ζωῆς. Αὐτὰ συμβαίνουν, καθὼς προείπαμε σὲ ὤρα προσευχῆς ἀνεξάρτητα ἀπὸ χῶρο ἢ χρόνο, ἥμερα ἢ νύχτα. Αὐτὸ εἶναι τὸ πλήρωμα τῶν θείων ἐπαγγελιῶν στὴν ζωὴ τοῦ κόσμου αὐτοῦ, ποὺ ὁ Θεὸς προσφέρει καὶ ἄνθρωπος δέχεται. Ἡ προσπάθεια καὶ θέληση τοῦ ἀνθρώπου δὲν προσφέρουν τίποτε σὲ αὐτό, γιατί χαρίζεται ὡς δῶρο ἀπὸ τὸν Θεὸ στοὺς «καθαρούς τη καρδία ὅτι ὄντως αὐτοὶ τὸν Θεὸν ὄψονται» κατὰ τὸν λόγο τοῦ Κυρίου. Ἡ ἀφετηρία γιὰ αὐτὰ τὰ ἀγαθὰ εἶναι ἡ μετάνοια, καὶ τὸ τέρμα ἡ θεία παναγαθότητα ποὺ ἀποδέχεται τὴν ταπείνωση καὶ ἱκεσία τοῦ ἀνθρώπου. «Θέλημα γὰρ τῶν φοβουμένων Αὐτὸν ποιήσει καὶ τῆς δεήσεως αὐτῶν εἰσακούσεται καὶ σώσει αὐτούς».