Για σωστή προβολή της σελίδας κατεβάστε την πολυτονική γραμματοσειρά Palatino Linotype (1 ΜΒ)
Οἱ διαφορὲς τῶν πειρασμῶν
(απόσπασμα από το βιβλίο “Γέρων Ιωσήφ ο Ησυχαστής”
Γέροντος Ιωσήφ Βατοπαιδινού)
Λέγονται πειρασμοί, ἐπειδὴ γεννοῦν πείρα καὶ κατὰ τὸν ἀόρατο πόλεμο γίνονται φορεῖς πνευματικῆς γνώσεως στοὺς προσεκτικούς. Πειρασμός εἶναι καὶ λέγεται κάθε ἀντίθεση στὸν ἀγώνα μας γιὰ τὴν πίστη καὶ τὴν εὐσέβεια, ἐνῶ φροντίζουμε γιὰ τὴν ὑποταγή μας στὸν Θεό. Κατὰ τὴν γνώμη τῶν Πατέρων ὑπάρχουν ποικίλες ὑποδιαιρέσεις πειρασμῶν. Ἄλλοι εἶναι οἱ πειρασμοὶ τῶν ἀγωνιστῶν, γιὰ νὰ προσθέσουν κέρδος καὶ πρόοδο στὸν ἀγώνα τους. Ἄλλοι εἶναι οἱ πειρασμοὶ τῶν ραθύμων καὶ ἀπροθύμων, γιὰ νὰ προφυλάσσονται ἀπὸ τὰ βλαβερὰ καὶ ἐπικίνδυνα. Ἄλλοι εἶναι οἱ πειρασμοὶ αὐτῶν ποὺ νυστάζουν καὶ κοιμοῦνται γιὰ νὰ τοὺς ξυπνήσουν. Διαφορετικοὶ εἶναι οἱ πειρασμοὶ αὐτῶν ποὺ ἀπομακρύνονται καὶ πλανῶνται, γιὰ νὰ πλησιάσουν κοντὰ στὸ Θεό. Διαφορετικοὶ τέλος εἶναι οἱ πειρασμοὶ τῶν δικαίων καὶ φίλων τοῦ Θεοῦ γιὰ νὰ κληρονομήσουν τὴν ἐπαγγελία. Ὑπάρχουν καὶ πειρασμοὶ τῶν τελείων, ποὺ ἐπιτρέπει ὁ Θεός, γιὰ νὰ τοὺς προβάλλει στὴν Ἐκκλησία ὡς στήριγμα τῶν πιστῶν καὶ ὡς παράδειγμα πρὸς μίμηση. Ὑπάρχει καὶ ἄλλο εἶδος πειρασμῶν τῶν τελείων ὅπως τοῦ Κυρίου καὶ τῶν Ἀποστόλων, ποὺ πλήρωσαν τὸν νόμο τῆς (ἐπί)κοινωνίας μὲ τὸν κόσμο σηκώνοντας τοὺς δικούς μας πειρασμούς.
Στὸν νόμο αὐτὸ τῆς «κοινωνίας» μετέχουν καὶ οἱ πνευματικοὶ Πατέρες σηκώνοντας τὰ βάρη καὶ τὶς ἀδυναμίες τῶν πνευματικῶν παιδιῶν τους μὲ προσευχὲς καὶ διάφορους ἀγῶνες ποὺ συμπληρώνουν τὶς ἐλλείψεις τῶν ἄλλων. Κατὰ τοὺς Πατέρες ὑπάρχει καὶ ἕνας ἄλλος τρόπος «κοινωνίας» σὲ ξένους πειρασμούς: ὅποιος κατηγορεῖ κοινωνεῖ μὲ τοὺς πειρασμοὺς τοῦ κατηγορούμενου, ὅποιος συκοφαντεῖ μὲ τοὺς πειρασμοὺς τοῦ συκοφαντούμενου, ὅποιος ἀδικεῖ μὲ τοὺς πειρασμοὺς τοῦ ἀδικουμένου, ἰδίως μάλιστα ὅταν ὁ ἀδικούμενος ὑπομένει ἀγόγγυστα τὴν ζημία.
Ἐδῶ ἀναφέρουμε τοὺς πειρασμοὺς αὐτῶν ποὺ προκόπτουν ἐξαιτίας τῆς προσοχῆς καὶ ἀγωνιστικότητάς τους, ποὺ κατὰ τὴν κρίση πάντοτε τῶν Πατέρων εἶναι: ὀκνηρία, σύγχυση διανοίας, ὑποψία γιὰ σωματικὴ ἀσθένεια, δηλαδὴ μικροψυχία, σκοτισμὸς τῶν λογισμῶν, ἐγκατάλειψη τῆς ἀνθρώπινης βοήθειας, περιορισμὸς στὶς ἐξωτερικὲς ἀνάγκες καὶ τὰ παρόμοια. Ὅλα αὐτά, ὅταν συμβοῦν στοὺς ἀγωνιστὲς μὲ παραχώρηση τοῦ Θεοῦ, δημιουργοῦν αἴσθηση ἐγκαταλείψεως. Τότε ἀρχίζει νὰ κλονίζεται ἡ πίστη τους, καὶ νὰ κόβεται ἡ ἐλπίδα ποὺ τοὺς ἐνθάρρυνε μέχρι τότε. Μυστικὰ ὅμως ἡ Χάρις τοὺς παρηγορεῖ, γιὰ νὰ μὴν ἀλλάξουν πρόγραμμα. Τοὺς πείθει ὅτι ὁ πειρασμὸς δὲν προῆλθε ἀπὸ τοὺς ἴδιους, ἀφοῦ ὅλα μαρτυροῦν ὅτι δὲν ἐγκατέλειψαν τὴν καλή τους πορεία. Μετὰ τὸν προβληματισμὸ αὐτὸν καὶ τὴν μυστικὴ παρηγοριὰ τῆς Χάριτος στρέφονται μὲ πίστη καὶ πόθο πρὸς τὸν Θεό, ποὺ ἔχει τὴν δύναμη νὰ τοὺς σώσει καὶ προσπίπτουν μὲ ταπείνωση ζητώντας τὴν σωτηρία, ποὺ εἶναι καὶ ὁ σκοπὸς γιὰ τὸν ὁποῖο δοκιμάστηκαν. Ὡς ἐδῶ ὅπως λένε οἱ Πατέρες, εἶναι οἱ πειρασμοὶ γι’ αὐτοὺς ποὺ προοδεύουν καὶ προκόβουν πνευματικά.
Σὲ ὅσους συμβεῖ νὰ ἀμελήσουν τὰ καθήκοντά τους ἢ καὶ τὸ θλιβερότερο, νὰ περιπέσουν σὲ οἴηση καὶ ὑπερηφάνεια, οἱ πειρασμοὶ εἶναι διαφορετικοὶ καὶ σκληρότεροι, ὅπως ὅταν χρειάζονται ἐγχειρήσεις καὶ ἐκτομὲς στὶς βαριὲς ἀρρώστιες. Οἱ δαίμονες τοὺς πολεμοῦν πρῶτα φανερὰ μὲ πολλὴ ἀναίδεια καὶ ἐπιμονὴ περισσότερο ἀπὸ τὴν δύναμή τους. Σκοτίζεται ὁ νοῦς καὶ χάνουν τελείως τὴν δύναμη τῆς διακρίσεως. Ἡ ἄνοια καὶ οἱ βλακώδεις λογισμοὶ πληθαίνουν. Ἀρχίζει ἰσχυρὸς πόλεμος τῆς σάρκας ποὺ ἐκβιάζει τὴν προαίρεση. Παρουσιάζεται ἀναίτιος θυμὸς καὶ σκληρότητα σὲ ὅτι ἀφορᾶ τὸ θεῖο θέλημα. Ἐμφανίζεται ἀναίτια φιλονικία καὶ ἐπίπληξη στὸν ὁποιονδήποτε. Ἀκολουθοῦν βλάσφημοι λογισμοὶ ἐναντίον τοῦ Θεοῦ, ἀπώλεια τοῦ θάρρους ἀπὸ τὴν καρδία, ἀφανὴς καὶ φανερὸς ἐμπαιγμὸς ἀπὸ τοὺς δαίμονες, ἀκράτεια στὴν ματαιολογία καὶ γενικὰ ἐπιθυμία τοῦ κόσμου καὶ τῆς ματαιότητος. Ἔπειτα ἔρχονται πειρασμοὶ σκληροὶ ποὺ δύσκολα καταπολεμοῦνται, παράξενα καὶ ἀσυνήθιστα συμπτώματα ἀσθενείας, ὀδυνηρὰ τραύματα, φτώχεια καὶ ἐγκατάλειψη ἀσυνήθιστη καὶ ἀπαρηγόρητη, κάθε ἀδύνατο καὶ ἄλυτο συμβὰν ἢ πράγμα ποὺ προκαλεῖ ἀπόγνωση καὶ φόβο γιατί ἡ καρδιὰ στειρεύει ἀπὸ ἐλπίδα. Ὅλα αὐτὰ συμβαίνουν στὸν ἄνθρωπο ποὺ πλανήθηκε καὶ πίστεψε στὸν ἑαυτό του. Αὐτὰ εἶναι τὰ φάρμακα γιὰ τὴν θεραπεία του, ὥστε νὰ ξυπνήσει, νὰ ταπεινωθεῖ καὶ νὰ ἐξεμέσει τὴν χολὴ αὐτῆς τῆς ὀλέθριας διαστροφῆς.
Ὅπως στὰ θέματα τῆς Χάριτος ὑπάρχουν τὰ βοηθητικὰ μέσα ποὺ κάνουν νὰ περισσεύει ἡ προκοπὴ σὲ χρόνο καὶ ποσότητα ἔτσι καὶ στὴν πλευρὰ τῆς πλάνης ὑπάρχουν αὐτὰ ποὺ συντελοῦν στὴν αὐξομείωσή της.
Στὴν πλευρὰ τῆς Χάριτος, ὅταν μὲ τὴν βοήθεια τοῦ Χριστοῦ βαδίζει κάποιος τὴν στενὴ καὶ τεθλιμμένη ὁδὸ τῶν ἐντολῶν καὶ προσθέτει στὴν πορεία τοῦ αὐτὴ ταπείνωση καὶ συμπάθεια στὴν διακονία τῆς ἀγάπης, αὐξάνει τὴν ἀντίληψη τῆς Χάριτος καὶ τὸν φωτισμό. Τὸ ἀντίστοιχο συμβαίνει καὶ στὴν πλευρὰ τῆς πλάνης. Ἂν προστεθεῖ ἀνυπομονησία καὶ γογγυσμός, βαραίνει ὁ σταυρὸς στὸ διπλάσιο καὶ ἀκόμη περισσότερο. Ἡ μικροψυχία καὶ ἡ ἔλλειψη ἐλπίδας εἶναι τὰ βασανιστικότερα δεινά του ἀοράτου πολέμου. Αὐτὰ παραχωροῦνται στοὺς σκληροὺς καὶ ἀταπείνωτους χαρακτῆρες ὡς ἡ σκληρότερη παιδεία, ποὺ εἶναι γεύση τῆς ἴδιας της γέεννας καὶ τῆς κολάσεως, αἰσθητὸ δεῖγμα τῆς ἀποστασίας καὶ ἐγκαταλείψεως. Ἐδῶ χρειάζονται εὐχὲς ἁγίων καὶ θαυματουρικὴ ἐπέμβαση, γιὰ νὰ μαλακώσει ἡ καρδιά. Χρειάζονται πολλὲς προσευχὲς καὶ δάκρυα, γιὰ νὰ ἐπανασυνδεθεῖ ἡ ἀρρωστημένη ψυχῆ μὲ τὴν Χάρη καὶ νὰ θεραπευθεῖ. Ἀλλιῶς εἶναι ἀναπόφευκτη ἡ κατάκτηση τῆς πλάνης, ὅπου ἡ ἔκσταση τῶν φρενῶν καὶ ὁ ὄλεθρος.
Ὁ ἀείμνηστος Γέροντας δὲν ἔπαυε μὲ τὸν δικό του ἐπαγωγικὸ τρόπο, νὰ ἑρμηνεύει σὲ ὅλες τὶς φάσεις τῆς ζωῆς μας τὸν στόχο καὶ σκοπὸ τῶν «συμβατικῶν αὐτῶν ἐπιφορῶν». Βλέπαμε τὶς κινήσεις καὶ τὴν λειτουργία τῶν πειρασμῶν αὐτῶν συνεχῶς στὰ πλαίσια τοῦ πνευματικοῦ νόμου, ποὺ ρύθμιζε τὰ πάντα στὴν ζωή μας μὲ λεπτομέρεια. Πραγματικά, πολλὴ σοφία κρύβεται ἐδῶ γιὰ τοὺς συνετοὺς καὶ γιὰ ὅσους γνωρίζουν καλὰ τὴν πνευματικὴ ζωή, ὅταν χαράζουν τὴν πορεία τῆς πλεύσεώς τους σὲ αὐτὸν τὸν ὠκεανὸ τῆς ζωῆς ἔχοντας ὡς βάση καὶ πόλο ἕλξεως τὸν πνευματικὸ νόμο, «τὸν νόμο τοῦ πνεύματος τῆς ζωῆς».